مخالفت اهالی سینما با انحصارگرایی رسانه ملی در موضوع مجوزهای شبکه نمایش خانگی
در هفته‌های اخیر دوباره بحث بر سر واگذاری صدور مجوز ساخت سریال در شبکه نمایش خانگی بالا گرفته و فضای رسانه‌ای پر از بیانیه‌ها و نامه‌پراکنی‌های اصناف سینمایی است اما جدال تازه‌ای که به راه افتاده با دیگر مناقشه‌ها متفاوت است.
اعتمادآنلاین| بله، این رشته سر دراز دارد. در هفته‌های اخیر دوباره بحث بر سر واگذاری صدور مجوز ساخت سریال در شبکه نمایش خانگی بالا گرفته و فضای رسانه‌ای پر از بیانیه‌ها و نامه‌پراکنی‌های اصناف سینمایی است اما جدال تازه‌ای که به راه افتاده با دیگر مناقشه‌ها متفاوت است؛ فرق عمده‌اش در این است که این‌بار جامعه سینمایی به‌طور جدی وارد میدان شده‌اند و نمی‌خواهند مسوولیت ساماندهی شبکه نمایش خانگی به صدا وسیما سپرده شود.
روشن است که مقوله اعطای مجوز به یک اثر فرهنگی از اساس زیر سوال است؛ کمااینکه در این سال‌ها خیلی از اهالی فرهنگ و هنر و ادبیات به این روند اعتراض کرده‌اند و گفته‌اند چرا باید برای تولید محصول فرهنگی دنبال مجوز برویم. این بحث به کنار، چیزی که فعلا دامنه مباحث را گسترش داده، تنگ‌تر شدن حلقه تولید است چون با دعوی جدید رسانه ملی گرفتن مجوز برای یک اثر در شبکه نمایش خانگی نیز باید زیرنظر این سازمان باشد و این یعنی گرفتار شدن آثار نمایشی در کوچه‌های تنگ رسانه ملی.
منتظر نظر نهادهای بالادستی هستیم
کشمکش‌های یک هفته اخیر از آنجا آغاز شد که بعد از سکوت طولانی سازمان سینمایی و وزارت ارشاد بر سر واگذاری صدور مجوز ساخت سریال در شبکه نمایش خانگی، همین چند وقت اخیر حسین انتظامی در نشست مطبوعاتی آنلاینی که با اصحاب رسانه در تاریخ 19 مرداد داشت بالاخره موضع رسمی خود را صراحتا اعلام کرد و گفت: «ما در فناوری‌های نوپدید از جمله VOD نیازمند تعریف جدیدی در حکمرانی فرهنگی در فضای مجازی‌ایم که برداشت‌های متفاوت دستگاه‌ها اصلاح شود. مراجع قانون‌گذاری در این زمینه تصمیم‌گیرنده و جمع‌بندی توسط آنها مبنای عمل همه دستگاه‌ها خواهد بود. ما منتظر تعیین تکلیف در مراجع بالادستی هستیم تا تکلیف دستگاه از جمله وزارت ارشاد را روشن کند.»
بعد از صحبت انتظامی، در تاریخ 26 مرداد روابط عمومی سازمان سینمایی اعلام کرد که شورای پروانه ساخت آثار غیرسینمایی، با ساخت مجموعه ترکیبی «همرفیق» به تهیه‌کنندگی و نویسندگی حسن خدادادی‌پور و کارگردانی شهاب حسینی موافقت کرده. در واقع با انتشار این خبر تلویحا اعلام شد که همچنان مسوولیت شبکه نمایش خانگی بر عهده سازمان سینمایی است.
دو ساعت از انتشار این خبر نگذشته بود که روابط عمومی ساترا نسبت به انتشار این خبر واکنش نشان داد و اعلام کرد: «همان‌گونه که پیش از این بیان شده است، مسوولیت صدور مجوز برنامه‌های ترکیبی و تولیدات تلویزیونی برای انتشار در رسانه‌های صوت و تصویر، تنها در صلاحیت این سازمان است؛ لذا بدیهی است پخش هر کدام از این برنامه‌ها در رسانه‌های صوت و تصویر در فضای مجازی منوط به اخذ مجوز اشاره‌شده بوده و فقدان این مجوز مانع از انتشار در پلتفرم‌های صوت و تصویر کشور خواهد شد.»
لطفا بی‌انسجامی را ترویج نکنید
بلافاصله روز بعد محمدمهدی طباطبایی‌نژاد معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی به قضیه ورود می‌کند و در واکنش به این اطلاعیه توضیح کاملی ارایه می‌دهد مبنی بر اینکه طبق قانون مسوولیت صدور مجوز محتوا در شبکه نمایش خانگی، اعم از فیزیکی و مجازی با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
از آنجا که همه مکلف به محترم‌شمردن مقررات روشن قانونی هستیم، از تمامی دستگاه‌ها انتظار می‌رود که در میان فعالان حرفه‌ای، بی‌انسجامی دستگاه‌های حاکمیتی را القا نکنند.
بی‌تردید در ابهام‌سازی، از یک‌سو افراد شریف و قانونمند گرفتار سردرگمی می‌شوند و از سوی دیگر قانون‌شکنان، فرصت قانون‌گریزی پیدا می‌کنند.
طباطبایی در مورد اینکه چرا هنوز تولید محتوا در شبکه خانگی و دریافت مجوز بلاتکلیف است و بالاخره مسوولیت در این حوزه با ساترا است یا سازمان سینمایی، به مهر توضیح می‌دهد: «براساس متون صریح قانونی مصوب نهادهای قانونگذار «صدور مجوز تولید و نمایش هرگونه محتوای سمعی و بصری» بر عهده وزارت ارشاد است. به تعبیری مسوولیت انتشار محتوا و صدور مجوز برای محصولات شبکه نمایش خانگی اعم از فیزیکی یا مجازی همچنان بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد است.
صحبت‌های طباطبایی آنجایی اهمیت دوچندان پیدا می‌کند که می‌گوید قانون حتی برای صداوسیما هم مشخص کرده است که اگر خود صداوسیما بخواهد اثری را تولید کند که در سیما پخش نمی‌شود، باید از ارشاد مجوز بگیرد؛ از انتشار تا تولید و مجوز محتوا در تمامی اشکال آن.بعد از این صحبت‌ها بود که حجت‌الاسلام مرتضی آقاتهرانی رییس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با تسنیم گفت: «مسوولیت اعطای مجوز به‌عهده سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر سازمان صداوسیما است و به نظرم تکلیف این مساله کامل روشن شده است و مدیران ارشاد و سازمان سینمایی هم حتی می‌دانند که از این به بعد دیگر مسیر اعطای مجوز به محصولات شبکه نمایش خانگی و نظارت محتوایی بر این محصولات از مسیر ارشاد و زیرمجموعه‌های این وزارتخانه نمی‌گذرد و تصمیم‌گیری برای اعطای مجوز کاملا در اختیار سازمان مقررات است.» آقاتهرانی همچنین هشدار داده است :«تصمیم بر این شده است مرجع صدور مجوز، سازمان مقررات باشد؛ نه سازمان سینمایی. مجلس بنا به وظیفه ذاتی مبنی بر نظارت بر حسن اجرای قوانین، حتما در برابر نادیده گرفتن این تصمیمات قانونی، خواهد ایستاد و نهادها را ملزم به عمل به مُرّ قانون خواهد کرد.»
هشدار کانون فیلمنامه‌نویسان
اگر خاطرمان باشد شورای مرکزی کانون فیلمنامه‌نویسان سینمای ایران از همان زمان اولیه بروز جنجال‌ها که بهمن حبشی مدیرکل دفتر نظارت بر تولید فیلم سازمان سینمایی اعلام کرده بود به منظور جلوگیری از سریال‌سوزی تا اطلاع ثانوی مجوزی برای ساخت هیچ سریالی در شبکه نمایش‌خانگی صادر نمی‌شود، بیانیه‌ای صادر کردند و ضمن ابراز نگرانی درباره اخبار مرتبط با انحصارگرایی در عرصه تولید سریال در شبکه نمایش خانگی پیش‌بینی کرده بودند که انتقال صدور مجوز از سازمان سینمایی به صدا و سیما به انحصار مطلق در این حوزه و یکسان‌سازی تولیدات دو بخش متفاوت و کم‌رنگ شدن جذابیت‌های تولیدات بازار کار منجر شود.
تلویزیون از پس مسوولیت خودش برنمی‌آید
در همین راستا لازم دیدیم با مهدی سجاده‌چی رییس انجمن فیلمنامه‌نویسان سینمای ایران صحبت کنیم و نظرش را درباره واگذاری مسوولیت شبکه نمایش خانگی به صداوسیما جویا شویم. به نظر او در حال حاضر دو طرز فکر و نیت برای سازماندهی فرهنگی نمایش خانگی وجود دارد که آنها همدیگر را قبول ندارند و به هم اعتماد هم نمی‌کنند، او می‌گوید: «ممکن است پشت تمام مباحثی که مطرح می‌شود مسائل اقتصادی نهفته باشد.
به نظر می‌رسد بین این دو جریان کسانی هستند که برای خودشان منافع اقتصادی در نظر گرفته‌اند، یک عده مجرای رسیدن به منافع مالی را وزارت ارشاد می‌دانند، عده دیگری هم از تلویزیون به سرمایه‌های کلان دست پیدا می‌کنند.»
نحوه مدیریت تلویزیون در سال‌های اخیر خاصه شرایط بحرانی نظیر شیوع ویروس کرونا با انتقادات بی‌شماری از سوی مخاطبان، تحلیلگران و منتقدان مواجه بوده، در این بین حتی شایعاتی مطرح بوده که بخشی از مدیریت صداو سیما برای تخریب منتقدان و رقبای خود هزینه هم کرده است.
سجاده‌چی در همین راستا توضیح می‌دهد: «واقعیت این است که تلویزیون در مدیریت موضوعات نمایشی به‌شدت دچار درماندگی شده و شواهد هم نشان می‌دهد این رسانه عملا برای حفظ مخاطب خود به کارهایی روی آورده که اگر دیگران مرتکب چنین حرکتی می‌شدند عمل‌شان جنبه قضایی پیدا می‌کرده است.»به گفته سجاده‌چی تلویزیون در حالی قرار است سرپرستی شبکه نمایش خانگی را به عهده بگیرد که خودش به‌طور دقیق جا پای عملکرد سینما در سال‌های اخیر گذاشته است: «اگر کمی به عقب برگردیم می‌بینیم که تلویزیون همیشه برخی عملکردهای سینما را مورد انتقاد قرار می‌داد از اینکه هزینه‌های تولید فیلم بالاست، دستمزدهای گزاف به عوامل فیلم پرداخت می‌کنند حالا در سال‌های اخیر می‌بینیم که خود تلویزیون در عملکردش متهم به این‌گونه رفتار است؛ یعنی هم هزینه‌های بالا برای سریال‌سازی متقبل می‌شود و هم به چهره‌هایی که عمده شهرت‌شان از سینما است دستمزدهای نجومی غیرقابل باوری پرداخت می‌کند تا در مقام مجری از آنها استفاده کند.» این نویسنده با بیان اینکه همان طور‌که سینما تسلیم سرمایه‌های بزرگ شد و برای جذب مخاطب حاضر شده خیلی از موارد را نادیده بگیرد، می‌گوید: «دقیقا امروز این اتهام به تلویزیون وارد است. می‌خواهم بگویم اگر فرض را بر این گرفته‌اید که تلویزیون جای امن‌تری می‌تواند برای سریال‌های خانگی باشد باید با تاکید بگویم که از بیخ و بن مسیر را اشتباه رفته‌اید چراکه تلویزیون در سال‌های اخیر مشتاقانه آرزومند آن است که پا جای پای سینما بگذارد.»
سجاده‌چی همچنین درباره کیفیت سریال‌های تلویزیون با اشاره به اینکه عمدتا مجموعه‌های تلویزیونی از یک الگوی ذهنی پیروی می‌کنند صحبت‌هایش را این‌گونه کامل می‌کند که فضا در سریال‌های شبکه نمایش خانگی بازتر و واقعی‌تر است و مخاطب در این مجموعه‌ها حداقل با بخشی از زندگی واقعی خود روبه‌رو می‌شود. این را در نظر بگیریم که هیچ‌وقت تلویزیون ما نمی‌تواند دوربین خودش را سی ثانیه دور میدان ونک بگذارد و از فضای میدان ونک تصاویر زنده پخش کند اما سریال‌های شبکه نمایش خانگی هر چند لنز کدر مقابل دوربین‌شان می‌گذارند اما این تصاویر واقعی و همان سی ثانیه را به مردم نشان می‌دهند. آن‌وقت چطور این دستگاه عریض و طویل می‌خواهد مسوولیت شبکه نمایش خانگی را به عهده بگیرد برای من هم سوال است.
عملکرد بد صدا و سیما
درباره این موضوع با سید جمال ساداتیان از تهیه‌کنندگان سینما صحبت کردیم. به نظر او این موضوع از چند جهت قابل بررسی است: «بحث اصلی این قضیه عمومی و نظر مردم است که باید قطعا لحاظ شود. باید ببینیم مردم در سال‌های گذشته چقدر از عملکرد صدا و سیما راضی بودند که خب نظر آنها کاملا مشهود است که از برنامه‌های تلویزیون راضی نیستند و بالاجبار وقت‌شان را پای برنامه‌های این سازمان می‌گذارند. آمارها هم کاملا به صورت دقیق نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر تلویزیون نتوانسته در جذب مخاطب موفق باشد.» تهیه‌کننده فیلم تحسین‌برانگیز «متری شیش و نیم» به صحبت‌هایش ادامه می‌دهد: «در واقع به خاطر عملکرد بد صدا وسیما و جهشی که مخاطبان به سمت سریال‌های ماهواره‌ای داشتند باعث شد بحث ساماندهی شبکه نمایش خانگی پیش کشیده شود تا این خلأ به گونه‌ای در کشورمان پر شود.
در همین راستا ارتقای شبکه‌های دیجیتالی و راه‌اندازی وی‌اودی‌ها به کمک شبکه‌های نمایش خانگی آمد و مردم به این رسانه گرایش پیدا کردند و منصفانه هم بخواهیم در نظر بگیریم شبکه نمایش خانگی توانست در بین مردم اعتماد‌سازی کند و موفق باشد هر چند با تاکید می‌گویم از ظن من این سریال‌هایی که در حال حاضر در شبکه نمایش خانگی پخش می‌شود کیفیت آنها در رده ج قرار دارد و تا حدودی به رده ب هم می‌رسد اما هنوز نتوانسته‌ایم سریال ارزشمند در گروه کیفی الف تولید کنیم و باید در ادامه مسیر به سمتی قدم برداریم که بتوانیم سریال‌هایی بسازیم که طیف‌های مختلف فکری جامعه را درگیر این سریال‌ها کنیم.»
به قانون تمکین کنیم
ساداتیان در ادامه صحبت‌های خود تاکید می‌کند طبق قانون که در شورای عالی انقلاب فرهنگی هم تعریف شده وظیفه تولیدات نمایشی در شبکه نمایش خانگی بر عهده وزارت ارشاد است شاید نمایش آنلاین در حوزه مسوولیت تلویزیون باشد اما نمایش غیر آنلاین کاملا به عهده وزارت ارشاد است.
بعضی دوستان می‌گویند وزارت ارشاد نتوانسته نظر افکار عمومی را در سریال‌سازی جلب کند. پرسش من از آقایان این است که آیا تلویزیون توانسته با سریال‌هایی که می‌سازد نظر مردم را جلب کند و موفق باشد؟ اگر تلویزیون خودش تولیدات قابل قبول و مخاطب‌پسندی می‌داشت حرفی نبود اما خود تلویزیون که نتوانسته پس مسوولیتش سربلند باشد.
این تهیه‌کننده سینما در ادامه صحبت‌هایش با بیان اینکه اصرار بر واگذاری مسوولیت شبکه نمایش خانگی به صدا وسیما از سوی جریان خاص کاملا مشکوک است، از بزرگان نظام خواست که در این مورد به خصوص ورود پیدا کنند.
او همچنین صحبت‌هایش را با این پرسش تکمیل می‌کند که آیا نباید نظرسنجی از اهالی سینما صورت بگیرد که آیا اهالی سینما خواهان همکاری با تلویزیون هستند یا خیر؟ ساداتیان می‌گوید: «اعتراض کانون فیلمنامه‌نویسان، کارگردانان و تهیه‌کنندگان به عنوان سه رکن اصلی تولید فیلم و سریال کاملا گواه بر مخالفت قاطع آنها در همکاری با صدا وسیماست و به نظر من این نوع رفتار انحصارگرایی صدا وسیما در قبال شبکه نمایش خانگی بسیار زشت و ناپسند هم هست.»
اگر توان جذب مخاطب داشتید ...
در همین راستا جامعه صنفی تهیه‌کنندگان سینمای ایران هم بیانیه‌ای را منتشر کرد. آنها در این بیانیه خواستار فراهم شدن شرایطی به دور از هر گونه اعمال سلیقه برای تولیدات شبکه نمایش خانگی شدند تا این رسانه فراگیر بتواند بیش از پیش در خدمت مردم باشد.جامعه صنفی تهیه‌کنندگان با حمایت از سخنان بی‌پرده و صریح مدیر اداره نظارت و ارزشیبابی درباره شبکه نمایش خانگی نوشتند: «رسانه ملی اگر توان جذب مخاطب و ایجاد رضایت در میان بینندگانش را داشت باید با هزینه‌های گزافی که برای سریال‌های تلویزیونی می‌کرد امروز یکی از پربیننده‌ترین رسانه‌ها باشد که متاسفانه شاهد افت شدید مخاطب در شبکه‌های مختلف این رسانه (جز شبکه خبر) هستیم.رسانه ملی هم اینک با عملکرد غلط و بدون کارشناسی پرهزینه‌ترین سریال خود را (سرزمین کهن) توقیف کرده و بسیاری از سریال‌هایی که با پول بیت‌المال تهیه کرده و یک‌بار روی آنتن برده است، به دلیل تغییر سلیقه مدیران حاضر به بازپخش آن نیست.
منبع: روزنامه اعتماد
دیدگاه تان را بنویسید