«اعتمادآنلاین» بررسی می‌کند:
آیا با طیف‌بندی‌های سیاسی جدیدی در جهان مواجه هستیم؟
طی چند سال اخیر شاهد سرعت سرسام‌آور صف‌بندی‌های جدیدی در مناطق مختلف جهان از جمله خاورمیانه بوده‌ایم؛ این ضرباهنگ با شکل‌گیری بهار عربی آغاز شد و بعد از فروپاشی حاکمیت سرزمینی داعش به نقطه اوج شتاب خود رسید، شتابی که از زمان سقوط دیوار برلین و فروپاشی بلوک شرق در منطقه و جهان بی‌سابقه بوده است.
اعتمادآنلاین| سیدعماد حسینی- طی چند سال اخیر شاهد سرعت سرسام‌آور صف‌بندی‌های جدیدی در مناطق مختلف جهان از جمله خاورمیانه بوده‌ایم؛ این ضرباهنگ با شکل‌گیری بهار عربی آغاز شد و بعد از فروپاشی حاکمیت سرزمینی داعش به نقطه اوج شتاب خود رسید، شتابی که از زمان سقوط دیوار برلین و فروپاشی بلوک شرق در منطقه و جهان بی‌سابقه بوده است.
امروز دیگر خبری از ائتلاف‌ها و صف‌بندی‌های بین‌المللی سابق نیست، حتی اثری از طیف‌بندی‌های بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی هم دیده نمی‌شود.
اگر بخواهیم این ساختار را انحصاراً حاصل فعل و انفعالات جهان یک‌قطبی به رهبری ایالات متحده آمریکا و همسویی کشورهای غربی و عربی صرف قلمداد کنیم هم توصیف دقیقی از آن به دست نداده‌ایم.
امروز سطح تاثیرگذاری بر منطقه خاورمیانه ابعادی فراقاره‌ای پیدا کرده است؛ قدرت گرفتن فدراسیون روسیه به رهبری ولادیمیر پوتین تنها یکی از شاخص‌های جدید تاثیرگذار بر تحولات منطقه محسوب می‌شود. از سویی انفجار اقتصادی در چین و شاخ به شاخ شدن این کشور با ایالات متحده آمریکا در مناطق مختلفی از جهان نیز یکی دیگر از چهره‌های این تاثیرگذاری به شمار می‌رود و هر یک از آنها به خودی خود می‌توانند طومار آنچه را که یکه‌تازی آمریکا در جهان خوانده می‌شود به طور کامل بپیچند.
در این میان قدرت‌های منطقه‌ای نیز همچون جمهوری اسلامی ایران توان تاثیرگذاری خود را نه تنها در بعد فرامرزی بلکه فرامنطقه‌ای به اثبات رسانده‌اند تا دامنه رویکرد آمریکایی‌ستیزی را تا پشت مرزهای آمریکا و دقیقاً در کشورهای آمریکای لاتین گسترش دهند.
تمامی این شاخص‌ها دست به دست هم داده‌اند تا خاورمیانه و مناطق پیرامونی آن به ویژه حوزه دریای مدیترانه وارد مرحله جدیدی از صف‌بندی‌های سیاسی و اقتصادی شود، صف‌بندی‌هایی که آمریکا خود را در شرایطی بازنده آن می‌بیند.
به گمان کارشناسان، هرچند اروپا از زمان آغاز حمله آمریکا برای سرنگونی صدام خط مشی خود را از خط مشی آمریکا جدا کرد و با زاویه‌ای بسیار ملایم راه جدیدی برای خود برگزید، اما این خط بدین سان که امروز پررنگ شده نمایان نبود.
گرچه در آن زمان نیز این موضع اتحادیه اروپا باعث ناخرسندی واشینگتن شد و مسئولان آمریکایی از جمله کالین پاول، وزیر خارجه وقت این کشور، اروپا را «اروپای پیر» خواندند.
به گفته تحلیلگران، با این حال واشینگتن تصور نمی‌کرد اروپا در مواجهه با مشکلات جدیدی که در مناطقی همچون خاورمیانه و حتی دریای مدیترانه پیش آمد حساب خود را از آمریکا کاملاً جدا سازد و حتی در مقاطعی رودرروی آن قرار گیرد و در موضع رقیب با واشینگتن صف‌آرایی کند؛ کمااینکه چنین رویکردی در حوزه دریای مدیترانه چه در کرانه شرقی و چه در کرانه غربی آن کاملاً مشهود است.
وقتی امانوئل مکرون، با وجود تمامی تدابیر ضدکرونایی اعمال‌شده در کاخ الیزه، 2 بار به لبنان سفر می‌کند و از آنجا راهی عراق یکی از کانون‌های فعلی شیوع کرونا در منطقه می‌شود، گوشه‌هایی از این صف‌بندی جدید آشکار می‌شود.
گرچه خاورمیانه همواره کانون اصلی پیدایش بحران‌های چند دهه گذشته بوده، اما امروز این رقابت به حوزه دریای مدیترانه که چندان هم از این منطقه دور نیست کشیده شده است.
فرانسه از یک سو و ترکیه از سوی دیگر و هر یک به روش خاص خود بر سر دامنه نفوذ در این منطقه با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. این رقابت در برخی از مناطق به حدی شدت می‌گیرد که اروپا و ترکیه را تا آستانه درگیری نظامی هم پیش می‌برد.
این رقابت بعد از کشف منابع گسترده نفت و گاز در حوزه دریای مدیترانه شدت بیشتری هم پیدا کرده است و حتی حضور همه رقبا زیر چتر پیمان ناتو نیز مانع از ایجاد تنش بین آنها نمی‌شود.
این رقابت از یک سو و مشکل‌آفرینی‌های مستمر دونالد ترامپ از سوی دیگر باعث شده است پیمان آتلانتیک شمالی ناتو هم در آستانه انتقال به بخش مراقبت‌های ویژه قرار گیرد.
به عقیده برخی از کارشناسان، امروز جنگ بین ترکیه و کشورهای اروپایی به رهبری اسپانیا، ایتالیا، یونان و قبرس بر سر منابع نفت و گاز این منطقه بر سایر درگیری‌های منطقه سایه افکنده است، به خصوص که کشورهایی همچون آلمان و فرانسه نیز در بسیاری از مواقع به شرکای اروپایی خود می‌پیوندند.
امروز در حالی که آمریکا به طور مستمر از کاهش حضور نظامی خود در منطقه سخن می‌گوید، ترکیه از یک سو و اروپا از سوی دیگر به دنبال اشغال دامنه نفوذ واشینگتن در منطقه‌ای هستند که منابع گاز و نفت آن به شدت در حال افزایش است.
با این حال هرگز نباید نقش‌آفرینی (مثبت یا منفی) کشورهایی همچون روسیه یا کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس و حتی مصر را در این بحران‌ها نادیده گرفت.
یکی از تحلیلگران عرب در مورد چهره جدیدی که تنش‌های منطقه‌ای به خود گرفته می‌گوید: «اگر طی چند دهه پیش سخن از برخورد تمدن‌ها بود، امروز باید مساله احتمال برخورد محورها را مورد بحث و بررسی قرار داد.»
دیدگاه تان را بنویسید