«بازی جوجه» و مذاکره ایران و آمریکا

اعتمادآنلاین| تینا هادی، دکتری مهندسی صنایع دانشگاه تربیت مدرس- یکی از کاربردی‌ترین بازی‌ها در نظریه‌بازی‌ها و مدلسازی و تحلیل مناقشات بازی «ترسوها» یا «جوجه» است. بازی جوجه 2 راننده را مدل می‌کند که روی یک پل در یک امتداد در جهت مخالف به سمت یکدیگر در حال حرکت هستند. اولین راننده‌ای که ماشینش را منحرف کند بازنده است و طرف مقابل او را جوجه (ترسو) خطاب می‌کند. اگر هیچ‌یک از راننده‌ها ماشین خود را از مسیر بیرون نکشند، نتیجه یک تصادف شدید در وسط پل و مرگ هر 2 راننده خواهد بود.

از آنجا که هیچ کدام از راننده‌­ها پذیرای مرگ نیست، تاکتیک هر بازیکن باید این باشد که کاری انجام دهد که راننده مقابل مطمئن شود او حاضر به کوتاه آمدن نیست. در این راستا باید علائمی برای عدم خروج از مسیر و جدیت به پیشروی به راننده مقابل نشان دهد تا او را از ادامه مسیر منصرف کند؛ به عنوان مثال یکی از تاکتیک‌ها در بازی این است که یک راننده قبل از شروع بازی فرمان خود را از کار بیندازد و طرف مقابل خود را در موقعیتی می‌بیند که باید از جاده منحرف شود و از جاده منحرف خواهد شد.

با خروج آمریکا از برجام، در بازی شکل‌گرفته میان ایران و آمریکا، آمریکا در سال­‌های گذشته شدیدترین تحریم‌ها را علیه ایران وضع کرده است به طوری که اقتصاد ایران در این مرحله شرایط وخیمی را تجربه کرد. ایران در 2 سال گذشته در بدترین شرایط اقتصادی بوده است، از عدم توان فروش نفت و به تبع آن نداشتن درآمد ارزی، صادرات و واردات حداقلی و... گرفته تا هزینه‌­های زیاد اقتصادی و سیاسی که همگی از سوی ایران پرداخت شده است. لذا آمریکا تقریباً از تمام ابزارهای ممکن خود علیه ایران استفاده کرده است. در عوض ایران به دستیابی به تسلیحات هسته‌ای بسیار نزدیک شده است، این موضوع در نظر آمریکا و متحدانش عیان است. موضوع مهمی که تمام تلاش آمریکا و فشارهای متحدانش در سال­های اخیر بر آن اساس شکل گرفته است. تمام تلاش آمریکا و متحدانش عدم دستیابی ایران به این تسلیحات بوده است. بنابراین با فرض فرصت اندک باقی‌مانده برای دستیابی ایران به تسلیحات، آمریکا تمام تلاش خود را در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای رسیدن به یک توافق و نقطه تعادل پایدار به کار خواهد بست.

آنچه در مسیر رسیدن به یک توافق پایدار و متناسب با منافع ایران به ایران کمک خواهد کرد نشان دادن علامت­‌هایی به بازیکن رقیب برای کوتاه نیامدن و ایستادن بر سر مواضع خود خواهد بود. در روزهای گذشته آیت‌الله خامنه‌­ای، رهبر ایران، در دیدار با جمعی از فرماندهان نیروی دریایی با بیان اینکه این آمریکا بوده که برجام را نقض کرده افزودند: «اگر قرار باشد کسی شرط بگذارد این ایران است و آمریکا باید ابتدا تحریم‌ها را کلاً لغو کند و بعد ما راستی‌آزمایی می‌کنیم و آن‌وقت به تعهدات برجامی برمی‌گردیم.»

همچنین در هفته گذشته مطالب عنوان‌شده از سوی وزیر امور خارجه در مصاحبه با فرید زکریا به درستی گویای این مطلب بود. نشان دادن غیرقابل مذاکره بودن مذاکره انجام‌شده، استفاده از عبارت «ما یک اسب را 2 بار نمی­‌خریم»، اشاره به مصوبه مجلس ایران که دولت را مکلف کرده در صورتی که تا 21 فوریه تحریم‌های آمریکا علیه ایران لغو نشد اجرای پروتکل الحاقی را متوقف کند و... همگی نشان‌دهنده کوتاه نیامدن ایران از مذاکره صورت گرفته است، علائمی برای نشان دادن حرکت ایران با جدیت به سمت بازیکن رقیب و این موضع ایران می‌­تواند آمریکا را برای آمدن بر سر میز مذاکره، کاهش تحریم‌ها و دریافت منافع تقویت کند.

استفاده از بازی نمایش داشته‌­های ایران و تقویت مواضع و قرار گرفتن در موضع قدرت در این مسیر موثر خواهد بود. هرگونه نرمش و کوتاه آمدن در شرایط فعلی علامت­‌هایی از ضعف و خروج از مسیر به سمت رقیب بوده و می‌­تواند وضع موجود را برای ایران بدتر کند و آمریکا را مصمم کند که از موضع قدرت بیشتری با ایران مواجه شود و این شرایط رسیدن به توافق را نیز نامیسر می­‌نمایاند.

بنابراین پیش بینی می­‌شود، در صورتی که ایران استراتژی مذاکره از موضع قدرت و کوتاه نیامدن از شرایط و خط قرمزهای فعلی خود را دنبال کند، آمریکا به زودی و در چند ماه آینده از مواضع خود کوتاه آمده و برای کنترل ایران و دست نیافتن او به سلاح هسته‌ای بر سر میز مذاکره نشسته و منافع خوبی نصیب ایران شود و برعکس نشان دادن هرگونه ضعف و علائم پذیرش و کوتاه آمدن از سوی ایران مسیر مذاکره را طولانی و حتی نشدنی خواهد کرد.