انواع و تعداد وکالت برای محاکم دادگستری

اعتمادآنلاین| وکالت دادگستری یکی از انواع وکالت است که به دلیل اهمیت و کاربردی که دارد قانون‌گذار برایش قوانین ویژه و‌ بیشتری نسبت به وکالت کاری در نظر گرفته است. در وکالت دادگستری همان قوانین وکالت برقرار است به علاوه مراحل و شرایط اضافه‌ای که برای گرفتن پروانه وکالت و پذیرفتن وکالت و دفاع در صحن دادگاه لازم است. شرکت در آزمون وکالت و گرفتن پروانه وکالت یکی از این مراحل است. علاقه‌مندان به حوزه کاری وکالت می‌توانند اخبار حقوقی و آزمون وکالت را در مرجع حقوقی یاسا جستجو و پیگیری کنند.

از سوی دیگر، متهم در مراحل مختلف رسیدگی به پرونده‌اش در دادگاه‌های مدنی و کیفری، حق گرفتن وکیل را دارد. در این یادداشت، انواع وکالت دادگستری و تعداد وکیلی را که می‌توان به دادگاه معرفی کرد بررسی اجمالی می‌کنیم.

وکالت حقوقی در محاکم دادگستری

طبق اصل 35 قانون اساسی ایران، در همه دادگاه‌ها دو طرف دعوا حق دارند برای خود وکیل انتخاب کنند و حتی اگر توانایی وکیل گرفتن را ندارند باید برای آنها شرایط استفاده از این حق مهیا گردد. بر این اساس، اگر این حق از کسی گرفته شود، حکم آن دادگاه اعتبار و ارزش قانونی نخواهد داشت‌. همچنین طبق قوانین عادی، امکان داشتن وکیل برای اشخاصی که توانایی مالی گرفتن وکیل دادگستری را ندارند فراهم شده است که در ادامه می‌خوانید.

اشاره قانون اساسی به حق همگانی داشتن وکیل نشان‌دهنده اهمیت آن است. بنابراین در انتخاب وکیل باید خیلی دقت کرد. برای این منظور، از سامانه جستجو، بررسی و انتخاب وکیل دادگستری یاسا استفاده کنید که وکلای برجسته سراسر ایران عضو آن هستند.

انواع وکیل در محاکم دادگستری

در یک تقسیم‌بندی چهار نوع وکیل برای حضور و دفاع در دادگاه وجود دارد. گفتنی است به غیر از موضوع دفاع در صحن دادگاه، مانند مشاوره حقوقی تلفنی هم می‌توان از وکیل و حتی کارشناسان حقوقی بهره‌مند بود تا آنها بهترین راهکار قانونی را برای حل‌وفصل مشکل حقوقی یا کیفری ارائه کنند.

وکیل تَعَـیُّـنی

به صورت پیش‌فرض، کسانی که پروانه فعالیت وکالت دادگستری را دارند می‌توانند در دادگاه حضور داشته باشند و از موکل یا موکلان خود دفاع کنند. وقتی این وکلا توسط اشخاص برای دفاع از خود در پرونده قضایی انتخاب می‌شوند یعنی آنها توسط موکلان خود برای این جایگاه تعیین شده‌اند و این مقام برای آنها تعیّن پیدا کرده است. به همین دلیل به این نوع وکالت، وکالت تعینی می‌گویند.

وکیل مُعاضِدَتی

طبق قانون اساسی باید برای افرادی که توان مالی پرداخت هزینه وکالت را ندارند، شرایط گرفتن وکالت فراهم شود. برای این منظور، از طرف کانون وکلا یا مرکز امور مشاوران حقوقی، برای این افراد ناتوان از پرداخت حق‌الوکاله، وکیل به صورت رایگان انتخاب و معرفی می‌شود. طبق مقررات، هر وکیل رسمی دادگستری هر سال باید تا سه نوبت وکالت معاضدتی را بپذیرد. به این وکلا، حق‌الوکاله مشخصی پرداخت می‌شود و محل پرداخت آن نیز در قانون پیش‌بینی شده است.

وکیل تَسخیری

در دادگاه کیفری و جرائمی که مجازات آن قصاص نفس، اعدام، رجم (سنگسار) و حبس ابد است، متهم باید وکیل معرفی کند و اگر این کار را انجام ندهد، از طرف دادگاه وکیلی برای دفاع از آن متهم انتخاب و تعیین می‌گردد. در این نوع وکالت، بحث قدرت مالی مطرح نیست؛ حتی اگر متهم تمکن مالی داشته باشد اما از معرفی وکیل خودداری کند باز هم دادگاه برای او وکالت تسخیری را به کار می‌گیرد.

البته در این موارد یک استثنا وجود دارد و آن اینکه اگر جرم مربوط به جرایم منافی عفت باشد، متهم می‌تواند وکیلی معرفی نکند و وکیل تسخیری را هم نپذیرد. در این صورت، به اتهام وی بدون حضور وکیل مدافع رسیدگی می‌شود.

وکیل اتفاقی

سه نوع وکیل قبلی همگی پروانه وکالت داشتند اما یک نوع وکیل هست که بدون داشتن پروانه وکالت حق دفاع از شما را در دادگاه خواهد داشت و قانون راه آن را باز گذاشته است. طبق مقررات، طرفین دعوا می‌توانند از میان خویشاوندان نسبی یا سببی خود وکیل انتخاب کنند. البته این افراد باید اطلاعات کافی حقوقی داشته باشند و دادگاه بتواند آن را احراز کند. این اشخاص پس از معرفی شدن برای وکالت و پیش از جلسه دادگاه، باید مراحل و تشریفات اداری و قانونی خاصی را طی کنند.

چون این وکالت، شغل و حرفه این افراد نیست و گاهی برایشان اتفاق می‌افتاد و پیش می‌آید به آن وکالت اتفاقی می‌گویند. طبق قانون هر شخصی فقط سه بار در هر سال می‌تواند وکیل اتفاقی باشد که نشان می‌دهد قانون‌گذار نمی‌خواهد این وکالت به شغل افراد تبدیل شود.

وکالت‌هایی از نوع دیگر

تا اینجا با چهار نوع وکالت اصلی دادگستری آشنا شدید. در ادامه با چند موضوع درباره وکالت در پرونده‌های قضایی آشنا می‌شوید که نوعی از وکالت هم محسوب می‌شوند:

وکیل اشخاص حقوقی

گاهی یک طرف پرونده و دعوا، اشخاص حقوقی دولتی و عمومی غیردولتی، مانند وزارتخانه‌ها، مؤسسات و شرکت‌های دولتی، نهادهای انقلاب اسلامی، شهردار‌ی‌ها و بانک‌ها هستند. این اشخاص می‌توانند علاوه بر به‌کارگیری وکیل دادگستری، از میان کارمندان رسمی خود نیز نماینده حقوقی معرفی کنند. روشن است که اشخاص حقوقی نمی‌توانند از وکلای معاضدتی، تسخیری یا اتفاقی استفاده یا فقط نماینده حقوقی معرفی کنند.

وکیل مطالعه پرونده

گاهی قبل از دفاع در دادگاه یا در مراحل رسیدگی به پرونده، افراد به دلایل مختلف می‌خواهند پرونده آنها توسط یک متخصص حقوقی مطالعه شود. در این صورت می‌توانند وکیلی را به دادگاه معرفی کنند که به آن وکیل مطالعه پرونده گفته می‌شود.

وکیل تنظیم اوراق قضایی

برای آغاز رسیدگی به مشکل حقوقی یا جرم کیفری، لازم است اوراق رسمی آن توسط خواهان تنطیم و تسلیم دادگاه شود. برای شکایت در دادگاه مدنی، دادخواست و برای شکایت در دادگاه کیفری، شکوائیه تنظیم می‌گردد. تنظیم این اوراق قضایی در بسیاری از پرونده‌ها، بویژه پرونده‌های پیچیده و سنگین، خیلی اهمیت دارد و کاری تخصصی است. لایحه دفاعیه از دیگر اوراق قضایی است که نگارش آن نیز خیلی با اهمیت است و گاهی نتیجه دادرسی را تغییر می‌دهد و برعکس می‌کند!

برای تنظیم این اوراق قضایی که در برگه‌های (فرم‌های) مخصوص و طبق مقررات ویژه خود کامل می‌شوند و انجام تشریفات قضایی آنها، می‌توان به وکیل یا متخصصان حقوقی وکالت کاری داد تا آن را به بهترین شکل انجام دهند.

تعداد وکیل برای متهم و شاکی

در قسمت‌های پیشین، انواع وکیل معرفی شد و تفاوت‌های آنها نیز معلوم گردید. نکته دیگر درباره وکیل دادگستری، تعداد گرفتن وکیل در انواع محاکم مدنی و کیفری است. البته هر وکیل دارای پروانه وکالت می‌تواند وکالت را برای این دو نوع دادگاه قبول کند و تفاوت این دادگاه‌ها در نوع اتهام و تفاوت دادرسی است.

تعداد وکیل در دادگاه مدنی

در دادگاه مدنی، متهم و شاکی او، هر کدام می‌تواند حداکثر دو وکیل داشته باشند. این اجازه را ماده 31 قانون آیین رسیدگی به دادرسی مدنی می‌دهد. البته محدوده وکالت این وکلا به میزانی است که موکل تعیین می‌کند. همچنین وکالت این دو می‌تواند مستقل یا مشترک باشد که مقررات مختلفی دارد. وکلای دادگاه‌های مدنی زمانی برای اعتراض به رأی دادگاه و درخواست تجدیدنظر مجازند که در وکالت‌نامه‌های آنها به این امور تصریح شده باشد یا برای آن وکالت جدید و جدایی گرفته باشند.

تعداد وکیل در دادگاه کیفری

دادگاه کیفری برای جرایمی برگزار می‌شود که در قانون برای آنها کیفر و مجازات در نظر گرفته شده است. تعداد وکیل در مراحل مختلف این دادگاه متفاوت است. در مرحله تحقیق، متهم فقط می‌تواند یک وکیل انتخاب کند اما شاکی برای گرفتن وکیل محدودیتی ندارند. در مرحله کیفرخواست و دادرسی، طبق مواد 346 و 385 قانون آیین دادرسی دادگاه کیفری، هر کدام از طرفین می‌توانند در دادگاه کیفری درجه یک تا سه وکیل و در دادگاه کیفری درجه دو حداکثر تا دو وکیل معرفی کنند.

انواع وکالت‌نامه برای وکیل گرفتن

وکالت کاری می‌تواند شفاهی باشد اما برای وکالت دادگستری چون باید وکالت و محدوده آن مشخص و صریح بیان شود، وکالت‌نامه به صورت کتبی است. البته زمانی هم که در جلسه رسیدگی به پرونده و در صحن دادگاه، هر کدام از طرفین دعوا وکیلی را معرفی کنند، در صورت‌جلسه دادگاه ثبت می‌شود و موکل هم امضا می‌کند؛ بنابراین در این موارد هم سند مکتوبی وجود دارد.

وکیل گرفتن لازم نیست با سند رسمی دفتر اسناد رسمی صورت بگیرد، بلکه با سند عادی هم می‌توان به وکیل دادگستری وکالت داد‌‌. گفتنی است وکالت‌نامه‌هایی که بیرون از دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌شود، همگی سند عادی اما معتبر شناخته می‌شوند؛ حتی اگر تایپ شده یا در سربرگ دفتر وکالت وکیل باشد. معمولاً وکلا در متن وکالتنامه‌های تنظیمی خود قید می‌کنند که موکل شخصاً و حضوری وکالت‌نامه را امضا یا مهر کرده یا انگشت زده است. همچنین ایرانیان خارج از کشور می‌توانند وکالت‌نامه خود را به وسیله تأیید یکی از کارمندان سیاسی یا کنسولی جمهوری اسلامی ایران معتبر و نافذ کنند. از داخل زندان نیز می‌توان وکیل گرفت و در این صورت لازم است صحت امضا و اثر انگشت موکل که زندانی است توسط رئیس زندان یا معاون او تأیید گردد.