نگاهی به کارنامه یک ساله دولت در محیط زیست

اعتمادآنلاین| به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، محیط زیست و رفع چالش های این حوزه همواره از اولویت های نخست دولت های یازدهم و دوازدهم بوده است. تا پیش از آن محیط زیست ایران به نوعی در میان انبوهی از مشکلات رها شده بود.

تاکیدات فراوان رئیس جمهوری و مسئولان دست اندرکار حوزه محیط زیست بر لزوم حل مشکلاتی چون ریزگردها، خشکسالی و تالاب ها، موضوعات زیست محیطی را به صدر خبرها و فعالیت ها رساند و این چالش های را به یکی از اصلی ترین دغدغه های جامعه و مسئولان مبدل ساخت.

نگاهی به کارنامه زیست محیطی دولت در سال گذشته از اقداماتی حکایت می کند که برخی چالش ها را از وضعیت بحرانی دور ساخته است در حالی که هنوز تا رسیدن به حد مطلوب در عرصه های زیست محیطی فاصله وجود دارد.

** تصویب لایحه هوای پاک

روزهای پایانی تیرماه سال گذشته زمان تعیین تکلیف لایحه پر سروصدایی بود که تا چند سال در صف تصویب به سر می برد و سرانجام لایحه هوای پاک به تصویب نمایندگان مجلس رسید.

براساس قانون هوای پاک، حدود مجاز انتشار آلاینده‌ها تعیین شد. معرفی منابع ثابت و متحرک آلوده ‌کننده هوا، تعیین جریمه نقدی برای منابع آلاینده، کاهش سن معاینه فنی برای خودروهای شخصی به چهار سال و برای خودروهای عمومی به یک سال از طریق قانون هوای پاک صورت گرفت.

همچنین ضمانت اجرای عملکرد صحیح مراکز معاینه فنی از محورهای این لایحه است. بیمه فرسودگی خودرو در این لایحه دیده شده و تکالیفی برای وزارتخانه‌های کشور، صنعت، معدن و تجارت و امور اقتصادی و دارایی برای نوسازی ناوگان حمل و نقل شهری با اولویت شهرهایی که بالای 200 هزار نفر جمعیت دارند طی پنج سال ایجاد شده است.

معافیت پرداخت مالیات بر ارزش افزوده برای خودروهای برقی از جمله مواد لایحه هوای پاک است. افزون بر این تسری قانون هوای پاک به کلیه مناطق سرزمینی ایران حتی مناطق ویژه اقتصادی، آزاد، تجاری و صنعتی کشور از موضوعات مهم لایحه است.

** طرح جامعه مدیریت پسماند

وضعیت مدیریت پسماند در ایران با استانداردهای جهانی فاصله دارد و درحالی که بیش از 10 سال از تدوین طرح جامع مدیریت پسماند در کشور می گذرد . اجرای کامل این طرح در دوره های گوناگون به تعویق افتاد اما در سال گذشته شاهد تلاش های بسیاری برای فرهنگ سازی از سوی سازمان حفاظت محیط زیست و شهرداری ها در باره مدیریت پسماند بوده ایم.

برای نمونه می توان به بهبود شرایط سایت های دفع پسماند، تجهیز مراکز دفن پسماند به دستگاه زباله سوز، تکمیل چرخه مدیریت پسماند و اجرای مراحل بازگرداندن زباله ها به چرخه استفاده در کلانشهرها به ویژه تهران و مورد اهمیت قرار گرفتن زباله های بیمارستانی و پسماندهای الکترونیک اشاره کرد.

در این میان بخش زیادی از تلاش های مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست به فرهنگ سازی در تفکیک زباله از مبدا در شهرهای بزرگ و کوچک اختصاص یافت.

همزمان کمیته های فرهنگ سازی در شهرها تشکیل و مردم به عنوان اصلی ترین نقش آفرینان در چرخه مدیریت پسماند وارد آن شدند. اجرای طرح هایی با نام بی زباله، قراردادن سطل های زباله تر و خشک در مدارس و اداره های دولتی از جمله فعالیت های صورت گرفته برای تقویت و پیشرفت در این بخش بوده است.

تدوین ضوابط و روش های اجرایی استفاده از پلاستیک های زیست تخریب پذیر در کالاها، اجرایی کردن استاندارد پلاستیک های زیست تخریب پذیر، تدوین ضوابط زیست محیطی کاهش و حذف تدریجی کیسه های پلاستیکی، تدوین برنامه عملیاتی کوتاه مدت 19 گانه جهت ارتقای مدریت پسماندهای عادی استان های شمالی کشور، تعیین فهرست پسماندهای ویژه و حدود تشخیص آن، بهره برداری از لندفیل پسماندهای ویژه در برخی استان ها، مدیریت باطری های فرسوده و ممنوعیت ترانزیت پسماندهای ویژه در کشور را می توان در ردیف فعالیت مسئولان محیط زیست برای ساماندهی به مدیریت پسماند جای داد.

** اجرای طرح جامع مدیریت سواحل و تالاب ها

بسیاری از تالاب های ایران تحت تاثیر عوامل گوناگون محیطی و انسانی در سال های گذشته وارد وضعیت بحرانی و هشدار شده اند.
برخی از تالاب های مهم خشک شده و شماری نیز در شرایط نامناسب رو به مرگ به سرمی برند. اگرچه اجرای طرح حفاظت از تالاب های ایران از سال 2005 میلادی در همکاری با صندوق تسهیلات محیط زیست جهانی و برنامه توسعه ملل متحد آغاز شد اما تا پیش از دولت یازدهم پیشرفت چندانی در طرح ها صورت نگرفت.

در دولت یازدهم نجات تالاب های بحرانی و رو به مرگ آغاز شد. این تلاش ها ادامه داشت تا در فروردین ماه سال 96 مجلس شورای اسلامی با کلیات لایحه حفاظت، احیاء و مدیریت تالاب‌های کشور را با 130 رأی موافق، 20 رأی مخالف و 6 رأی ممتنع از مجموع 200 نماینده حاضر در جلسه موافقت کرد.

بر اساس این طرح، هرگونه بهره‌ برداری و اقدامی که منجر به تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالاب‌ ها شود ، ممنوع اعلام شد.
در سایه اقدامات صورت گرفته در یک سال اخیر زندگی به برخی تالاب های حیاتی در استان های مرکزی و جنوبی بازگردانده شد و برخی تالاب ها نیز از شرایط بحرانی خارج شدند. همچنین در این مدت اجرای طرح های مختلفی با هدف احیای تالاب های هامون، بختگان، شادگان، هورالعظیم، گاوخونی و همچنین پیگیری احیاء دریاچه ارومیه صورت گرفته است.

** پایان حاشیه های واگذاری پارک پردیسان

موضوع واگذاری پارک پردیسان به شهرداری تهران که به حاشیه های فراوان کشیده بود سرانجام با امضای تفاهم نامه ای میان دو سازمان به پایان یافت.

تفاهم نامه بهسازی و احیای پارک طبیعت پردیسان در هفت ماده مهرماه به امضای عیسی کلانتری معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و محمدعلی نجفی شهردار تهران رسید. در این تفاهم نامه هفت ماده ای که از تاریخ امضا یعنی16 مهرماه 1396 ( به شماره 96/29049) به مدت 15 سال و قابل تمدید است تاکید شده که اجرای این تفاهم نامه هیچ گونه حقی را برای مالکیت ایجاد نخواهد کرد و سازمان حفاظت محیط زیست همچنان مالک عرصه و اعیان پارک خواهد بود.

تغییر مدیریت پارک پردیسان از محیط زیست به شهرداری از زمان دولت یازدهم بر سر زبان ‌ها افتاد اما تا پایان شورای چهارم شهر تهران بی نتیجه ماند.

با روی کار آمدن دولت دوازدهم اما تغییرات عمده ‌ای در موضع سازمان حفاظت محیط زیست برای واگذاری مدیریت این پارک پدید آمد، با تصدی کلانتری در سازمان محیط زیست و نجفی در شهرداری تهران ورق برگشت و این بار نه ‌تنها بهسازی پارک که حتی مدیریت 15 ساله آن به شهرداری تهران واگذار شد.

** فاز جدید مبارزه با ریزگردها

ریزگردها که بیش از 10 سال است در بسیاری از استان های جنوبی و غربی ایران جا خوش کرده اند، از اصلی ترین معضلات زیست محیطی ایران به شمار می روند.

این پدیده نامیمون افزون بر به خطر انداختن جان شهروندان ساکن در این مناطق و به وجود آوردن انواع مشکلات قلبی و تنفسی، زیست گیاهی و جانوری مناطق را مورد تاثیر قرار داده است. دولت یازدهم تلاش های بسیاری برای بهبود این شرایط ترتیب داد که بخش زیادی از آن ها به دولت دوازدهم نیز کشانده شد.

از این رو، تلاش های گسترده ای در سال های اخیر برای مهار ریزگردها و شناسایی کانون های تولید گرد وغبار صورت گرفته است.

در تازه ترین این راهکارها انتقال آب از کارون و مرطوب سازی مناطق جنوب شرق اهواز به عنوان مهمترین کانون ریزگرد در این استان اجرایی شده است. همچنین سازمان محیط زیست نیز مجری کاشت درخت در این مناطق شده است.

در حال حاضر بیش از 95 درصد از خطوط انتقال آب به این مناطق توسط وزارت جهادکشاورزی اجرایی شده است.

از سویی در سال 96 نیز مبلغ 100 میلیون دلار برای کاهش اثرات گرد و غبار در نظر گرفته شد که افزون بر 70 درصد آن در حوزه های مختلف به جهاد کشاورزی، مؤسسه جهاد نصر، سازمان حفاظت از محیط زیست، زمین شناسی و اداره کل هواشناسی خوزستان اختصاص یافت.
مجموع اقدامات اشاره شده که تماما مربوط به سال 96 است ، تنها بخشی از فعالیت های صورت گرفته در راستای بهبود شرایط زیست محیطی کشور به شمار می رود.

تعیین تکلیف طرح های نیمه تمام زیست محیطی، توسعه در مناطق آزاد با حفظ محیط زیست، نجات یوز ایرانی، پایش دائمی سوخت توزیعی در کلانشهر ها، تهیه و تدوین برنامه پایش سموم در آب و خاک مناطق مختلف کشور، همکاری در تهیه و تدوین لایحه کمک به ساماندهی پسماندها را نیز می توان در کارنامه عملی یک ساله دولت دوازدهم در سال 96 افزود.