باستان‌شناسان به‌دنبال هویت ساکنان یک محوطه باستانی

اعتمادآنلاین| محوطه باستانی «لیارسنگ بُن املش» برای نخستین بار در سال 91 شناسایی شد و نخستین فصل از پژوهش‌های میدانی آن در تابستان 93 و با هدف تعیین حریم مجموعه باستانی انجام شد. با انجام این اتفاق رسیدگی به این محوطه‌ی باستانی با وقفه مواجه شد تا سال 1395 محوطه به شدت توسط عتیقه جویان مورد دستبرد قرار گرفت، از سوی دیگر هرچند به دلیل فاصله 3کیلومتری از نزدیک‌ترین روستا و صعب‌العبور بودن مسیر دسترسی به محوطه کار حفاظت از این گورستان باستانی ارزشمند بسیار دشوار به نظر می‌رسید، اما کاوش اضطراری در این محوطه باستانی در دستور کار قرار گرفت و به کمک باستان‌شناسان استان گیلان در دو فصل، در سال‌های 95 و 96 انجام شد.

بنابراین تیمی از کارشناسان باستان‌شناسی، انسان‌شناسی زیستی، گیاه‌باستان‌شناسی، جانورشناسی و زمین‌شناسی کار مطالعات علمی در این مجموعه باستانی را در دستور کار خود دادند.

فصل دوم این پژوهش‌ها در سال 1395، با ایجاد هشت ترانشه با هدف نجات بخشی این گورستان باستانی انجام شد، که نتیجه آن شناسایی 24 گور از انواع دخمه‌ها و چاله‌های متعلق به ادوار اشکانی و ساسانی بود.

تا اواسط سال گذشته و در سومین فصل کاوش اعلام شد، تدفین‌شدگان در این محوطه کمتر از 40 سال سن داشته‌اند، اما نکته‌ی جالب توجه در کاوش‌های علمی روی این محوطه‌ی تاریخی نشان می‌داد که «برای نخستین بار پس از 113 سال کاوش‌های علمی در گورستان روی گورهای چاله تدفینی به همان صورت که 1700 سال قبل انجام شده، صورت گرفته است.

در این فصل 48 گور شناسایی شد و یکی از کارگاه‌ها بقایای یک تدفین خمره‌ای متعلق به فرد خردسال به دست آمد که به دلیل ظرافت اندام‌ها و سن کم متوفی، آسیب زیادی به اسکلت وارد شده؛ اما گونه شناسی اشیاء دفن شده در داخل چاله گور قدمت آن را همزمان با دوره اشکانی نشان می‌دهد.

چند ماه بعد از پایان سومین فصل کاوش در این محوطه‌ی باستانی و جهانی، سرپرست هیئت باستان‌شناسی گورستان لیارسنگ‌بن از انجام مطالعات ژنتیک ‌باستان‌شناسی بر روی بقایای انسانی این گورستان توسط متخصصان ایرانی برای نخستین بار در شمال کشور خبر داد و افزود: به دلیل ‌اهمیت ژئواستراتژیک و همچنین فقدان اطلاعات تاریخی و باستان‌شناختی کافی از وضعیت این ناحیه و نیز نقش این منطقه در معادلات سیاسی ایران در ادوار اشکانی و ساسانی، در این فصل از کاوش‌های باستان‌شناسی، با همکاری مرکز مطالعات ژنتیک نور، پژوهش‌های ژنتیک باستان‌شناسی صورت گرفت.

وی در آن زمان با بیان این‌که در این راستا مطالعات آزمایشگاهی بر روی دی. ان.ای میتوکندریایی (mtDNA) و کروموزوم Y انجام شد، هدف از انجام پژوهش‌های ژنتیک باستان‌شناسی را پاسخ‌گویی به پرسش‌هایی از قبیل تعیین سن و جنسیت اشخاص، شناخت بیماری‌های رایج، تعیین منشأ جمعیتی و تخمین میزان و نحوه ارتباطات و مراودات جوامع ساکن در این ناحیه با مناطق هم‌جوار اعلام کرد.

اکنون جهانی - سرپرست هیأت کاوش محوطه باستانی لیارسنگ‌ بُن املش گیلان - برای سومین سال پیاپی کاوش اضطراری این محوطه‌ی تاریخی را در دستور کار دارد، توضیح می‌دهد: در کاوش‌هایی که تا کنون در این محوطه انجام شده داده‌های فرهنگی باارزشی به‌دست آمده و مطالعات زیادی توسط متخصصان باستان‌شناس، انسان‌شناس و دیرین گیاه‌شناس روی این داده‌های باستانی انجام شده است.

به گفته این باستان‌شناس، بسیاری از نتایج این مطالعات در قالب گزارش، پایان نامه، مقاله و ارائه شفاهی در اختیار متخصصان قرار گرفته و بسیاری دیگر نیز در دست نگارش است.

سرپرست هیأت باستان شناسی بیان کرد :مطالعات گاه‌نگاری مطلق انجام شده روی دندان‌های متوفیان این گورستان باستانی، قدمت این محوطه را به 1950 سال پیش یعنی همزمان با دوران اشکانی بازمی‌گرداند.

او گفت: سومین فصل کاوش اضطراری محوطه باستانی لیارسنگ‌بن آغاز شده و به‌نظر می‌رسد در این فصل، با توجه به کارگاه‌های ایجاد شده در بخش شرقی و غربی محوطه، اطلاعات تکمیلی بیشتری از مردمان باستانی ساکن این منطقه به‌دست آید.

وی با اشاره به آغاز سومین فصل کاوش اضطراری محوطه باستانی لیارسنگ‌بن املش اظهار کرد: باستان شناسان در این فصل در کارگاه‌های ایجاد شده در بخش شرقی و غربی محوطه به دنبال دستیابی به اطلاعات تکمیلی بیشتری از مردمان باستانی ساکن این منطقه هستند.

براساس اظهار نظرهای باستان‌شناسان، تا پیش از کشف این محوطه‌ی باستانی، نزدیکترین حوزه جغرافیایی به گیلان که تدفین‌های نوع خمره‌ای از آن گزارش شده، گِرمی دشت مغان بوده، به همین دلیل داده‌های مکشوفه از کاوش در گورستان باستانی لیارسنگ بن به لحاظ پژوهش‌های باستان شناختی کرانه‌های شمالی حوزه فرهنگی البرز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

منبع: ایسنا