طرح «مدیریت مصرف» دست قاچاقچیان را از سیستم مواد مخدر قطع می‌کند

اعتمادآنلاین| سعید صفاتیان مدیرعامل مؤسسه دانش اعتیاد و روان‌شناسی ایرسا، گفت: اگرچه در سه بخش از قانون مبارزه با مواد مخدر ، مواردی از مصرف مواد مخدر که جرم محسوب نمی‌شود ذکر شده است، اما براساس برخی پژوهش‌ها و نظرات کارشناسان و تمایل 20 درصد از مردم به مصرف مواد مخدر، نشان می‌دهد که طرح «مدیریت مصرف» می‌تواند دست قاچاقچیان را از سیستم مواد مخدر قطع کند، به طوری که مراکزی به شکل آزمایشی در تهران آماده و مصرف کنندگان مواد آنجا خودشان از سیستم‌های دولتی یا بخش خصوصی یا سازمان‌های مردم نهاد موادمخدر را دریافت کنند.

وی با بیان اینکه در دیدگاه کلان مبارزه با مواد مخدر، مصرف مواد جرم است، گفت: اگر به بند 5 سیاست‌های کلی مبارزه با مواد مخدر که در سال 85 از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام تهیه شد و از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شد، نگاه کنیم، در آنجا به جرم‌انگاری مصرف مواد مخدر و روان‌گردان اشاره شده است. همچنین در این قانون تاکید شده است که موارد جرم به جز مصارف پزشکی، صنعتی و تحقیقاتی و برنامه‌های درمان و کاهش آسیب هستند.

وی با بیان اینکه در شرایط عادی، مصرف مواد مخدر در جامعه جرم است، اظهار کرد: اما مصرف موارد در قالب برنامه‌های درمان، برنامه‌های کاهش آسیب که بیش از 15 سال است در کشور وجود دارد، برنامه‌های پزشکی و تحقیقاتی، از این قانون مستثنی هستند.

مدیرعامل مؤسسه دانش اعتیاد و روان‌شناسی ایرسا با بیان اینکه در سه جای قانون مبارزه با مواد مخدر مصرف مواد مخدر، جرم اعلام شده است، تصریح کرد: مورد اول مربوط به ماده یک قانون است که می‌گوید استعمال مواد مخدر به جز استثنائات قانون جرم است. در ماده 15 که ماده‌ای تخصصی برای درمان است نیز می‌گوید که معتاد مجرم است اما اگر کسی به برنامه درمان مراجعه کند از تعقیب کیفری معاف است. در ماده 41 قانون نیز گفته شده که علاوه بر مصرف، حتی کلمه ساخت، تولید، خرید، فروش و حتی صدور نیز ممنوع است اما گر برای مصارف پزشکی، تحقیقاتی و صنعتی باشد با مجوز وزارت بهداشت از شمول قانون مستثنی است.

صفاتیان افزود: این ماده به ما می‌گوید که روح سیاست‌های کلان و قانون مبارزه با مواد مخدر شرایط را مهیا کرده است تا اگر دولت بخواهد موادی مانند تریاک یا حشیش را به گروه‌های خاصی بدهد، این کار انجام شدنی باشد. سال 85 که مدیر کل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر بودم، طرحی را تصویب کردیم که به افراد بالای 60 سال در ایران تریاک بدهیم. این طرح به مجمع تشخیص مصلحت نظام رفت و بیش از چند ساعت درباره آن بحث شد. درنهایت اگرچه این طرح در صحن مجمع به تصویب رسید که به افراد بالای 60 سال تریاک داده شود، اما به هر دلیلی در نهایت تصویب نشد.

20 درصد مردم تمایل به مصرف مواد مخدر دارند

وی با اشاره به اینکه حدود یک سال و نیم پیش که در مجمع تشخیص مصلحت نظام در حال نوشتن سیاست‌های برنامه ششم توسعه بودیم برای اولین بار در بند 57 به حوزه مواد مخدر پرداختیم، اظهار کرد: در این بند عبارت «مدیریت مصرف» ذکر شده است که به تصویب رسید و مقام معظم رهبری هم آن را ابلاغ کردند. مدیریت مصرف یعنی در جامعه ای مانند ایران که تحقیقات نشان می‌دهد حدود 20 درصد مردم به نوعی تمایل به مصرف مواد مخدر دارند، از این 20 درصد حدود 5.5 درصد که همان دو میلیون و 800 هزار نفر ، مصرف کننده مواد مخدر هستند و باید نسبت به مصرفشان مدیریت صورت بگیرد، بنابراین بین 14 تا 15 درصد باقی می‌ماند که تمایل به مصرف مواد مخدر داشته و احتمال دارد سمت مواد مخدر بروند.

این کارشناس حوزه اعتیاد با بیان اینکه تئوری «مدیریت مصرف» از سال 82 در ایران مطرح شده است، اظهار کرد: در این نظریه عنوان شد که باید ارتباط بین مصرف کننده و قاچاقچی را قطع کنیم. همین الان اعتیاد در کشور 200 هزار میلیارد تومان به اقتصاد ضربه می‌زند که رقم بالایی است. ازاین مقدار حدود 35 درصد پولی است که مردم برای خرید مواد به قاچاقچیان می‌دهند. یعنی مردم سالانه حدود 70 تا 80 هزار میلیارد تومان پول به سیستم قاچاق پرداخت می‌کنند.

صفاتیان ادامه داد: اما سوال این است که چگونه این ارتباط بین مصرف کننده و قاچاقچی قطع می‌شود و چه چیزی می‌توانیم به مصرف کننده بدهیم که سراغ قاچاقچی نرود؟ پاسخ این است که این جایگزین می‌تواند خود مواد باشد، یعنی مصرف کننده می‌تواند به سمت مصرف موادی برود که ناخالصی کمتری داشته باشد. پیش از این نیز تئوری «منطقه ادغام دیدگاه‌ها» را مطرح کرده و گفته بودم که دیدگاه‌های جرم انگاری، بیمار انگاری، قانون مندسازی مواد یا حتی کیفر زدایی اعتیاد را کنار هم بگذاریم و از آن یک برنامه جدید بسازیم.

«مدیریت مصرف»، آزادسازی مصرف مواد مخدر نیست

وی در پاسخ به برخی انتقادها که معتقدند این دیدگاه منجر به ترویج و آزادسازی مصرف برخی از مواد می‌شود، گفت: برخی به اشتباه فکر می کنند برآیند این مسائل این است که به مردم بگوییم "آی ملت هرجا خواستید می‌توانید حشیش بکشید!" درحالی که منظور طرح این نیست. پیشنهاد من این بود که برای موفقیت در مبارزه با مواد مخدر و کاهش هزینه‌ها در کنار زحمات دستگاه‌های دیگر، این طرح را دنبال کنیم. در حال حاضر نه مسئولین و نه مردم، هیچکدام به رغم تلاش‌های انجام شده، راضی نیستند، چراکه راه را اشتباه می‌رویم. ما به دنبال نوعی قانونمندسازی هستیم.

مدیرعامل مؤسسه دانش اعتیاد و روان‌شناسی ایرسا افزود: شرایط مهیا است و قانون به نهادی مثل وزارت بهداشت این اجازه را داده است که مصارف پزشکی، درمانی و برنامه‌های کاهش آسیب را از جرم انگاری مستثنی کند. راهکارهایی که امروز ستاد مبارزه با مواد مخدر یا سایر بخش‌ها باید به کار ببرند این است که شرایطی را برای افراد خاص در نظر بگیریم. 15 سال پیش هم که برنامه‌های متادون را راه انداختیم من از طریق کارشناسان وزارت بهداشت با کارشناسان بهزیستی جلسه‌ای گذاشتم. این طرح را به جلسه ستاد بردیم و مصوب کردیم که به معتادان در حال درمان متادون بدهیم. اما عده‌ای همان زمان هم می‌گفتند که چرا به معتادان متادون می‌دهید؟ چراکه متادون خودش یک مخدر است، اما دیدیم که این طرح تا حد زیادی موفق بود و توانسته تا حد زیادی در حوزه درمان به خوبی عمل کند.

صفاتیان ادامه داد: الان هم برای حوزه مواد مخدر باید شرایط را برای مصرف مواد جوری فراهم کنیم که مراکزی به شکل آزمایشی در تهران آماده شود و مصرف کنندگان مواد آنجا خودشان از سیستم‌های دولتی یا بخش خصوصی یا سازمانهای مردم نهاد مواد را دریافت کنند، چراکه ما باید بین "بد" و "بدتر"یکی را انتخاب کنیم. شخص اگر از بیرون خودش مواد بخرد فشار زیادی به او وارد می‌شود اما وقتی از سیستم دولتی یا خصوصی این مواد را دریافت کند این ضرر را متحمل نمی‌شود. باید برای این افراد شرایط سنی مثل داشتن بیش از 60 سال سن را تعیین کرد؛ در واقع نمی‌گوییم موضوع باز باشد و هر کس بخواهد مواد را تهیه کند.

وی با بیان اینکه در حوزه الکل هم می‌توان از روش «مدیریت مصرف» استفاده کرد، اظهار کرد: از سال 90 تا 91 که در وزارت کشور قسمتی برای الکل فعال شد، این بحث مطرح شد که برای الکل هم می‌توانیم برنامه‌های کاهش آسیب یا مدیریت مصرف را داشته باشیم.

این کارشناس حوزه اعتیاد ادامه داد: فکر می‌کنم در حوزه کلان باید دیدگاهمان را در مورد سه ماده تریاک، حشیش و الکل در کشور تغییر دهیم. یعنی باید یک دیدگاه جمعی بین سیستم قضایی، انتظامی و بهداشتی به وجود بیاید. وزارت بهداشت جایی است که با توجه به ماده 41 قانون این طرح می‌تواند از آنجا آغاز شود.

«مدیریت مصرف»، سیاست جدیدی نیست

این در حالیست که پرویز افشار ، سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر در خصوص مدیریت مصرف و ارائه مواد مخدر به معتادان خاص با بیان اینکه «مدیریت مصرف»، سیاست جدیدی نیست و از گذشته در حال انجام شدن است، با تاکید بر اینکه منظور از «مدیریت مصرف» این است که به هر طریق رابطه بین مصرف کننده با قاچاقچی را قطع کنیم و رفتارهای پر خطر معتادان را به حداقل برسانیم، اظهار کرد: این سیاست به معنای توزیع مواد نیست. به عبارت دیگر یعنی اگر کسی هروئین مصرف می‌کند، ابتدا روی متادون، بوپرنورفین و بعد شربت تریاک تغییر مصرف بدهد و کم‌کم اگر بعد از اینکه رفتار تزریقی‌اش به رفتار خوراکی تغییر کرد، به سمت و سوی پاکی کامل برود.

وی در حالیکه مدیریت مصرف را به نوعی همان MMT یا درمان نگهدارنده با متادون می‌داند در این باره گفت: از بین 7000 مرکز درمانی، حدود 400 هزار نفر تحت درمان نگهدارنده با متادون، بوپرنورفین یا شربت تریاک هستند؛ این کار نوعی «مدیریت مصرف» است، چراکه اگر این افراد تحت پوشش برنامه‌های درمان نگهدارنده قرار نمی‌گرفتند باید کف خیابان از قاچاقچی مواد می‌گرفتند و مصرف می‌کردند.

وی با بیان اینکه «مدیریت مصرف»، سیاست ستاد مبارزه با مواد مخدر و جزو تکالیف برنامه ششم توسعه برای کاهش 25 درصدی مصرف کنندگان تا پایان این برنامه است، گفت: این برنامه با دو رویکرد شامل توجه به 11 بند سیاست‌های کلان ابلاغی مقام معظم رهبری و دوم مدیریت مصرف در حال اجرا شدن است.

سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر، تصریح کرد: این طرح در حال حاضر نیز درحال انجام است و از بین حدود 7 هزار مرکز درمانی حدود 400 هزار نفر تحت درمان نگهدارنده با متادون، بوپرنورفین یا شربت تریاک هستند. این کار نوعی مدیریت مصرف است، یعنی این افراد اگر تحت پوشش برنامه‌های درمان نگهدارنده قرار نمی‌گرفتند باید کف خیابان از قاچاقچی مواد می‌گرفتند و مصرف می‌کردند.

افشار در پاسخ به سوالی درباره توزیع دولتی تریاک نیز گفت: در مورد تریاک هم الان شربت تریاک به وفور در دسترس است و هرکدام از معتادان که نیاز داشته باشند با مراجعه به مراکز درمانی می توانند آن را تهیه کنند. شربت تریاکی هم که الان به عنوان درمان نگهدارنده داده می‌شود، به شکل خالص بدون هیچ ناخالصی است.

منبع: ایسنا