گاز، بخاری و مرگ‌ با قاتل خاموش

اعتمادآنلاین| غروب یکی از روزهای سرد زمستانی بود که با دو نفر از دوستانش به خانه آمد تا بساط کوهنوردی و تفریح در کوهستان شمال تهران را مهیا کند، مادر از اینکه پسر 24ساله اش قصد تفریحی سالم و امن را کنار دوستان همکلاسی اش دارد، خوشحال و خرسند بود و به گرمی از آنها در منزل استقبال کرد.

بعد از شام و گفت و گویی صمیمی و در محیط خانواده برای اینکه صبح زود مزاحم دیگر افراد خانواده نباشند و زودتر از همه از خواب بیدار شوند با راهنمایی مادر برای خواب به طبقه دوم رفتند تا شب را سپری کنند تا فردا با دمیدن اولین اشاره خورشید سرحال و با نشاط راهی کوه شوند و ساعات خوشی را کنار هم تجربه کنند.

غافل از اینکه بخاری گازی منزل مدتهاست که استفاده نشده است. در خروجی دودکش آن پرنده ای لانه کرده و خار و خاشاکی که پرنده برای لانه سازی آورده راه خروج گاز را مسدود کرده است.

قاتل خاموش با استفاده از سرمای هوا و غفلت صاحبخانه در کمین سه جوان نشسته است و بی سر و صدا و بی هیچ خونریزی آمده است تا سه جوان را به کام مرگ بکشد و مرگی خاموش که حاصل سهل انگاری است را رقم می زند.

مادر خانواده با خیالی آسوده از اینکه پسرش به اتفاق دوستانش راهی کوه شده است مشغول کار روزانه است. نزدیکی های ظهر برای جمع و جور کردن اتاق ها راهی طبقه بالا می شود. در قدم اول متوجه کفش های پسرش و دوستانش می شود. اول فکر می کند که آنها خواب مانده اند به کوه نرفته اند، در می زند وارد می شود چیزی مانع باز شدن در می شود وقتی را باز می کند با جسد یکی از دوستان پسرش مواجه می شود که آخرین تلاشش برای زنده ماندن ناکام مانده است و با بهت و اندوه با سه پیکر بی جان مواجه می شود.

در بررسی های اولیه متوجه می شوند که آنها دچار گازگرفتگی شده اند و یک تفریح دوستانه به عزای سه جوان بدل شده است.

چند روز پیش نیز در مراسم عروسی در یکی از تالارهای شهر تبریز تعدادی از مهمان ها دچار گازگرفتگی و راهی بیمارستان شدند اما خوشبختانه جان سالم به در می برند.

روزنامه های هفته پیش نیز از مرگ عروس و دامادی پرده برداشتند که در اولین شب زندگی مشترک خود دچار گازگرفتگی شدند و در سفر کوتاهی که در کنار هم تجربه کرده بودند بی هیچ سر و صدا و مقاومتی در مرگی خاموش تمام شد.

نیمه دوم هر سال با افزایش جانباختگان به دلیل مسمومیت با گاز منوکسیدکربن مواجه هستیم. بر اساس آمارها بیش از 70 درصد تلفات گازگرفتگی در هر سال مربوط به نیمه دوم سال است.

هرسال با شروع فصل سرد، شاهد اخباری مبنی بر جان باختن تعدادی از هموطنان به دلیل مسمومیت با گاز منوکسیدکربن هستیم، گازی بی بو و بی اثر که از آن به قاتل خاموش یا نامرئی یاد می شود، قاتلی که در طول سال و در فصل سرما بیشتر جان هموطنان را می گیرد.

به دلیل سرد شدن هوا در زمستان و افزایش استفاده از لوازم گرمازا و بی احتیاطی در استفاده از بخاری های معیوب و همچنین رعایت نکردن اصول ایمنی شاهد افزایش این مرگ های بی صدا هستیم.

گاهی حتی در یک خانواده چندین عضو آن، دیگر از خواب شبانه برنمی خیزند و با یک بی احتیاطی کوچک به راحتی به کام مرگ کشیده می شوند.

هر سال از سوی سازمان ها و نهادهای ذیربط از جمله پزشکی قانونی و آتش نشانی تذکرها و توصیه هایی ارائه می شود، اما باز هم شاهد این گونه مرگ ها هستیم، مرگ هایی که با کمی تدبیر و دوراندیشی و رعایت اصول ایمنی از رخ نمی دهند و ده ها خانواده در سوگ عزیزانشان دغدار نمی شوند.

رعایت نکات ایمنی در نصب و بکارگیری وسایل گرمایشی در فصل پاییز و زمستان که عمدتا به سیستم گاز شهری متصل است و همچنین عمل به توصیه های ایمنی در خصوص سالم بودن و استفاده صحیح از وسایل گرمایشی و مسیر خروجی گاز منوکسیدکربن از دودکش این وسایل می تواند بخش عمده ای از این حوادث را بکاهد.

250 برابر زودتر

منوکسیـدکربن گازی سمی و خطرناک است و چون بدون بو و مزه و غیر قابل دیدن است، اغلب، آن را قاتل خاموش یا نامرئی می نامند؛ بیشترین مسمومیت با این گاز و همچنین بالاترین مرگ ها بر اثر آن در فصل سرد و در نیمه دوم سال اتفاق می افتد.

منوکسید کربن با فرمول شیمیایی(CO)، گازی است که بر اثر ناقص سوختن کربن به وجود می‌آید؛ این گاز بسیار سمی است اما رنگ و بوی خاصی ندارد به همین دلیل کربن منوکسید قاتل نامرئی نامیده می‌شود، میل ترکیبی منوکسیدکربن با هموگلوبین خون حدود 250 برابر بیشتر از میل ترکیب با گاز اکسیژن است.

در خون انسان حدود پنچ درصد کربن منوکسید کربن وجود دارد، اما اگر این مقدار به 20 درصد برسد باعث مرگ خواهد شد.

استنشاق هوای آلوده به گاز منوکسیدکربن مانع از اکسیژن رسانی به بافت های بدن می شود و می تواند موجب آسیب های مغزی شود؛ در محیط های بسته، همچون خانه، دفترکار، کلاس درس و خودرو، تجمع حتی مقدار کمی از گاز CO می تواند خطرناک باشد.

منوکسیدکربن محصول احتراق ناقص مواد سوختی، همچون گاز شهری، گاز کپسول، نفت، بنزین، گازوئیل، پارافین، زغال سنگ، زغال چوب و چوب است و اگر وسیله ای که با سوخت کار می کند، دارای عملکرد معیوب باشد یا به طور صحیح نصب نشده باشد یا دارای دودکش مناسب نباشد، می تواند منبع تولید و انتشار گاز CO به شمار آید.

اگر به دلایلی مانند تامین نشدن هوای تازه، مسدود بودن دودکش، اشکال در وسیله گاز سوز، خارج شدن دودکش از دیوار یا وسیله گاز سوز، نداشتن کلاهک و ارتفاع لازم عمودی شرایط ایمن فراهم نشود گاز سمی منوکسید کربن در فضای مسکونی منتشر می شود.

قاتل خاموش، زندگی 233 را گرفت

امیر حسین مهدوی، معاون پزشکی و آزمایشگاهی سازمان پزشکی قانونی کشور گفت: از ابتدای فروردین تا پایان مهر امسال 233 نفر بر اثر مسمومیت با گاز منوکسیدکربن، قاتل خاموش در کشور جان باختند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته با 248 نفر 6 درصد کاهش داشته است. 172 نفر این قربانیان مرد و 61 نفر زن بودند.

مهدوی خاطر نشان کرد: در این مدت در بین استان های کشور، تهران با 53، خراسان رضوی با 25 و البرز با 19، رتبه های اول تا سوم مرگ های ناشی از مسمومیت با گاز منوکسیدکربن را داشتند.

وی ادامه داد: در هفت ماهه سال گذشته (1396)، نیز 248 نفر به دلیل گاز گرفتگی در کشور فوت کردند که 175 نفر از آنها مرد و 73نفر نیز زن بودند.

مهدوی در مورد گاز گرفتگی در سال 96 نیز گفت: در این سال در مجموع در کشور 766نفر به دلیل مسمومیت با گاز فوت کردند که 564نفر از آنها مرد و 202 نفر هم زن بودند.

سال 95 بیشترین فوتی گازگرفتگی

معاون پزشکی و آزمایشگاهی سازمان پزشکی قانونی گفت: سال 95، 836 نفر بر اثر مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در کشور جان باختند که 630 تن از آنان در نیمه دوم سال جان خود را از دست داده‌اند.

وی افزود: همچنین در این سال در مقایسه با 5 سال قبل از آن بیشترین آمار تلفات گازگرفتگی را به خود اختصاص داد، آمار گازگرفتگی که در سال‌های 1392 تا 1394 روند کاهش را در پیش گرفته بود در سال 95 با رشد 33.5 درصدی داشت و آمار تلفات به 836 نفر رسید.

چگونه از مسمومیت با این گاز پیشگیری کنیم؟

کارشناسان ایمنی برای پیشگیری از مرگ و مسمومیت با گاز CO توصیه هایی دارند از جمله اینکه باید بدانیم هر وسیله گرمازای سوختنی که به نحوی با سوخت های فسیلی (نفت، گاز، زغال سنگ) کار کند به صورت بالقوه می تواند سبب تولید گاز منوکسیدکربن شود.

از بخاری های مستعمل و فرسوده بدون دودکش یا دارای دودکش نامناسب و غیر استاندارد استفاده نکنیم و استفاده از بخاری های بدون دودکش به هیچ وجه از تولیدگاز منوکسید کربن جلوگیری نمی کند.

باید حواسمان باشد که هرگز در فضای بسته و محدود که تهویه کافی و مناسب ندارد (مثل اتاق و گاراژ) آتش، روشن نکنیم. هرگز در فضای بسته مانند گاراژ موتور اتومبیل را روشن نگذارید. قبل از راه اندازی وسایل گرمایشی از سلامت مسیر دودکش ساختمان و بدون ترک و نشتی بودن آن اطمینان حاصل کنیم و از اتصال مناسب و صحیح لوله بخاری و آبگرمکن به دودکش دیواری اطمینان پیدا کنیم.

تمام دودکش ها باید وسیله انتهایی ضد باد (کلاهک) مناسب داشته باشد. همچنین در محیط های شغلی و منازل که در آنها از کوره و مشعل استفاده می شود باید از سلامت و ایمنی دستگاه و سیستم تخلیه دود اطمینان پیدا کنیم.

یادمان باشد هر وسیله گازسوز باید دارای یک دودکش مستقل و منتهی به فضای بیرون باشد و بنابراین بکارگیری آبگرمکن های دیواری در فضاهای بسته یا مکان های بدون جریان هوا مجاز نیست.

شیب لوله های افقی در داخل واحدها باید مثبت و رو به بالا و ارتفاع عمودی لوله در بیرون حداقل سه برابر طول افقی آن باشد.

توجه به داغ بودن دودکش پس از روشن کردن وسیله گرمایشی به اطمینان از تخلیه گاز کمک می کند. اگر لوله دودکش بخاری سرد است دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش است، در این صورت باید ضمن رفع نقص به طور موقت با بازکردن قسمتی از در یا پنجره، در محیط تهویه ایجاد کنیم.

نصب آبگرمکن در آشپزخانه و حمام منزل ممنوع است و باید روشن کردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه برای گرم نگاه داشتن محیط داخل خانه خودداری کرد.

اگر فضای منزل خود را با شوفاژ و سیستم حرارت مرکزی گرم می کنید درز بندی و بستن منافذ درها و پنجره ها به منظور جلوگیری از اتلاف حرارتی بلاملانع است، اما در صورتی که از بخاری های گازسوز به منظور گرمایش محیط استفاده می کنید حتما مختصری تهویه از طریق در یا پنجره در فضا ایجاد و از درزبندی و بستن کامل منافذ خودداری کنید.

در صورت احساس علایم سردرد و سرگیجه و تهوع در مکانی که احتمال وقوع مسمومیت وجود دارد، سریع آن مکان را ترک کنید و به فضای آزاد پناه ببرید و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورت تداوم این علایم برای چند روز متوالی، احتمال مسمومیت خفیف با این گاز وجود دارد و بهتر است درآن مورد با پزشک خود مشورت کنید.

اگر مسموم شدیم چه کنیم

در صورت مواجهه با مصدومان، سریع آنها را از محیط خارج کنید. پس از خارج ساختن مصدوم از محیط آلوده فوری با اورژانس تماس بگیرید. علائم حیاتی مصدومان را کنترل کنید و از باز بودن راه های هوایی مصدوم اطمینان حاصل کنید.

زمستان آمده و هوا سرد است، یادمان باشد یک بی احتیاطی کوچک می تواند یک عمر پشیمانی بیاورد.

منبع: ایرنا