نانوایی‌ها نان کم نمک به دست مردم برسانند

اعتمادآنلاین| زهرا عبداللهی، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت به مناسبت برگزاری بسیج ملی کنترل فشارخون گفت: بیماری‌ های قلبی عروقی، علت اصلی یک سوم موارد مرگ و میر ناشی از بیماری ‌های غیرواگیر و علت اصلی مرگ در افراد بالای 30 سال و دومین عامل مرگ در افراد 15 تا 59 ساله محسوب می شود. 80 درصد مرگ و میرها در بیماری های قلبی-عروقی ناشی از فشار خون بالا، مصرف سیگار و کلسترول بالا رخ می‌دهد.

وی با بیان اینکه فشار خون بالا علت 6.7 میلیون مرگ زودرس و 92 میلیون ناتوانی و عوارض ناشی از بیماری در جهان بوده است، افزود: بیماری‌های قلبی-عروقی، شایع‌ترین علت مرگ و میر در جهان است، از طرفی حدود 80 درصد مرگ و میرها در بیماری های قلبی-عروقی ناشی از فشار خون بالا، مصرف سیگار و کلسترول بالا رخ می‌دهد که از میان این سه علت، فشار خون بالا مهم‌ترین علت مستقیم در مرگ و میر در کل دنیا است.

عبداللهی بیان کرد: شیوع فشار خون بالا در ایران حدود 18 درصد گزارش شده و مصرف زیاد نمک یکی از دلایل اصلی آن به شمار می‌رود. درحال حاضر بیماری‌های غیرواگیر حدود 70 درصد از علل مرگ و میر را به خود اختصاص داده و از 385 هزار مرگ سالیانه در کشور، 268 هزار مورد مرگ ناشی از بیماری‌ های غیرواگیر بوده است.

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت تصریح کرد: براساس برآوردهای موجود، میزان دریافت روزانه نمک در کشور 15 تا 10 گرم ( 2 تا 3 برابر مقدار توصیه شده توسط سازمان جهانی بهداشت یعنی 5 گرم در روز است). براساس آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت، متوسط میزان مصرف نمک در اکثر کشورهای منطقه مدیترانه شرقی، بیش از 12 گرم در روز برای هر فرد محاسبه شده است. بنابراین کاهش مصرف نمک یکی از اولویت های نظام سلامت در تمام کشورها است و بسته به نوع فرهنگ غذایی مردم، برنامه ریزی کاهش مصرف نمک یکی از دغدغه های اصلی مسئولین سلامت کشورها به شمار می‌رود.

وی افزود: در کشورهای توسعه یافته بیشتر از 80 درصد نمک‌های مضر، نمک‌های پنهان در مواد غذایی است که با مصرف غذاهای غیرخانگی، غذاهای کنسروی و فست فودها تامین می شود. اما در کشور ما با توجه به الگوی مصرف مواد غذایی، بیشترین منبع مصرف نمک ازطریق افزودن نمک در هنگام تهیه و طبخ و مصرف غذا کسب می شود. کاهش حدود 6 گرم نمک دریافتی روزانه باعث کاهش 24 درصدی سکته مغزی و کاهش 18 در صدی بیماری عروق کرونر می‌شود.

عبداللهی خاطرنشان کرد: مطالعات سازمان جهانی بهداشت بیشترین منبع نمک در کشورهای منطقه مدیترانه شرقی که کشور ما هم در بین آنها قرار دارد را نمک موجود در نان‌ها بیان می‌کند. نتایج بررسی مطالعات بزرگ نشان داده که کاهش حدود 6 گرم نمک دریافتی روزانه باعث کاهش 24 درصدی سکته مغزی و کاهش 18 درصدی بیماری عروق کرونر می‌شود و حدود 2.5 میلیون مرگ و میر را کاهش می‌دهد. همچنین کاهش مصرف نمک به میزان یک گرم در روز موجب کاهش هفت درصدی در بروز سکته‌های مغزی و قلبی می‌شود.

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت عنوان کرد: بر طبق استانداردها، میزان سدیم دریافتی در روز نباید بیشتر از 2000 میلی گرم یعنی حدود 5 گرم نمک یا کمتر از یک قاشق مرباخوری نمک باشد. این میزان برای بیماران قلبی و افرادی که فشار خون بالا دارند و همچنین افراد بالای 50 سال، روزانه کمتر از 1200 میلی گرم سدیم که معادل 3 گرم نمک یا حدودا نصف قاشق مرباخوری نمک است، توصیه شده است.

سایر کشورها برای کاهش مصرف نمک چه کرده‌اند؟

بنابر اعلام وبدا، عبداللهی درخصوص اقدامات سایر کشورهای دنیا برای کاهش نمک مصرفی، اظهار کرد: کشورهای انگلیس، فنلاند، استرالیا، نیوزلند و کانادا، موفق ترین کشورها در امر کاهش نمک مصرفی هستند. دلایل موفقیت این کشورها انجام فعالیت‌های آموزشی در سیستم های بهداشتی، جلب حمایت سیاستگذاران و همکاری با صنایع غذایی در این خصوص بوده است. در انگلیس، رمز موفقیت، جلب حمایت صنایع غذایی و تولید کنندگان غذا و در استرالیا انجام سیاست گذاری و در برخی از کشورها اقدامات انجام شده بر روی کیفیت نان ها، دلیل موفقیت ذکر شده است.

وی ادامه داد: در سال 1996در انگلستان گروهی از افراد صاحب نظر اقدام به تشکیل گروهی به نام CASH کردند. هدف آنها آگاه‌سازی مصرف کنندگان نسبت به اهمیت کاهش نمک و نیز تغییر سیاست‌های جامعه در ارتباط با میزان نمک و نیز تحت فشار قراردادن تولیدکنندگان محصولات غذایی در جهت کاهش نمک محصولات‌شان بود. آنها با همکاری سازمان‌های مرتبط با سلامت و استاندارد اقدام به بسیج همگانی در جهت کاهش مصرف نمک کردند و به این ترتیب انگلستان به عنوان اولین کشور به شکل منسجم و برنامه‌ریزی شده در جهت کاهش نمک محصولات غذایی گام برداشته است. در این کشور کاهش نمک برای حدود 30 درصد محصولات غذایی اتفاق افتاده و برچسب‌های غذایی که به وضوح میزان نمک را در آن محصول نشان می‌دهد، اجباری شده است و غذاهایی که فاقد برچسب بودند به تدریج حذف شده‌اند.

وی گفت: بر اساس اقدامات موثری که در این راستا در انگلستان انجام شده است، در تمامی کشورهای دنیا اقدامات مشابه لازم و ضروری است؛ به ویژه در کشورهای در حال توسعه مردم عادت کرده اند به غذاهای روزانه خود نمک اضافه کنند، بنابراین لازم است برنامه‌های بسیج گونه آموزشی برای اصلاح عادات غذایی و استفاده از نمکدان در وعده‌های غذایی اجرا شود. کودکان را باید از کودکی به غذای کم نمک عادت داد. اگر ذائقه کودک با خوردن غذاها و تنقلات غذایی پرنمک خو بگیرد، دیگر در بزرگسالی به راحتی نمی‌توان این عادت غلط را اصلاح کرد.

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان اینکه برنامه کاهش مصرف نمک در ترکیه نیز از سال 2011 آغاز شده است، یادآور شد: میانگین مصرف نمک در بیشتر کشورهای منطقه‌ای اروپا در حدود 8 تا 12 گرم در روز برآورده شده است. اولین بررسی در ترکیه به نام SaltTuk در سال 2008 نشان داد که مصرف نمک در ترکیه حدود 18 گرم در روز توسط یک فرد بالغ است. این مطالعه در سال 2012 دوباره تکرار شد و به 15 گرم در روز رسید. در ترکیه سه اقدام برای کاهش نمک مصرفی مردم در دست اجرا است که شامل پایش وکنترل میزان نمک محصولات غذایی، اجباری کردن استاندارد میزان نمک در محصولات و افزایش آگاهی مردم در زمینه خطرات و پیامدهای مصرف زیاد نمک بود.

وی افزود: مهم ترین اقدام موفق در ترکیه شامل، کاهش نمک در نان و بعضی از غذاهای فرآیند شده مانند رب گوجه فرنگی و سس قرمز، وضع مقررات در برابر فروش چیپس و محصولات شور در مغازه‌های نزدیک مدارس از سال 2011، مقررات برچسب‌گذاری برای محصولات غذایی، کاهش نمک در پنیر و زیتون تا سال 2013 و فرهنگسازی و افزایش آگاهی مردم به وسیله وزارت بهداشت، سازمان غذا، وزارت کشاورزی و دانشگاه‌ها و صدا و سیمای این کشور در سال 2013 بود. همچنین تهیه فیلم‌های آموزشی برای کاهش نمک از تلویزیون ملی، اخطار در مورد هفته نمک که با فعالیت‌های مختلف در تمامی استان های این کشور اجرا می شود، آموزش در مورد نمک و سلامتی که به وسیله فضاهای مجازی انجام می‌شود، از جمله فعالیت های انجام شده برای کاهش مصرف نمک در ترکیه است.

وی گفت: براساس گزارش پیشگیری اولیه از افزایش فشارخون سازمان بهداشت جهانی در سال 1983 و نیز گزارش بررسی تغذیه و رژیم غذایی در بیماری های مزمن، این سازمان در سال 2003 اعلام کرد که نمک دریافتی روزانه باید کمتر از 5 گرم باشد که برخی کشورها برای رسیدن به این عدد اقدام کرده اند، اما برخی کشورها هنوز تصمیمات مدونی در این مورد اتخاذ نکرده‌اند. در بسیاری از کشورهای اروپایی مقادیر کمی و کیفی نمک دریافتی مناسب اعلام شده است. مثلا در هلند کمتر از 9 گرم و در پرتغال کمتر از 5 گرم توصیه شده است، در حالیکه در یونان فقط توصیه شده که مردم از مصرف نمک و غذاهای پر نمک بپرهیزند.

وی افزود: چهار کشور آسیایی نیز مقادیر مناسب مصرف روزانه نمک را اعلام کرده‌اند که سنگاپور کمترین (کمتر از 5 گرم) و ژاپن بیشترین (کمتر از 10 گرم) را اعلام کرده است. در میان کشورهای آفریقایی دو کشور نیجریه و آفریقای جنوبی این مساله را در رژیم‌های غذایی در نظر گرفته‌اند. در استرالیا و نیوزیلند نمک توصیه شده کمتر از 6 گرم است.

عبداللهی بیان کرد: در آمریکای شمالی (کانادا و ایالات متحده) مقدار توصیه شده کمتر از 6 گرم است که در ایالات متحده نمک توصیه شده در گروه‌های خاص کمتر از 4 گرم است. همچنین، در بین کشورهای آمریکای جنوبی، برزیل تنها کشوری است که نمک کمتر از 5 گرم را توصیه کرده است و سایر کشورهای این منطقه فقط به کاهش مصرف نمک اکتفا کرده‌اند. در برخی کشورها روش‌های ویژه‌ای برای ارزیابی نمک مصرفی به کار رفته است؛ مثلا میزان نمک به طور دقیق در برچسب‌ها قید شده است، بسیج‌های آموزش همگانی برای افراد جامعه نسبت به کاهش مصرف نمک، اجرا شده است، محصولات کم نمک در جامعه از طریق رسانه های جمعی به مردم شناسانده شده است، از صاحبان صنایع غذایی برای تولید محصولات با نمک کمتر حمایت شده است و مقدار نمک در محصولات غذایی به طور مرتب کنترل و پایش می‌شود.

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت عنوان کرد: در انگستان هدف این بود که نمک دریافتی در سال 2010 به کمتر از 6 گرم کاهش پیدا کند و برای رسیدن به این عدد، اولین قدم ارزیابی نمک مواد غذایی بود. براین اساس، در کودکان نان سفید، غلات صبحانه و تنقلات صنعتی بیشترین مقدار نمک مصرفی کودکان و بالغین را تامین می کرد. با اجرای برنامه کاهش مصرف نمک سالانه در این کشور، 26 هزار تن در مصرف نمک صرفه جویی شد، همچنین از 6000 مورد از موارد مرگ سکته مغزی و حمله های قلبی جلوگیری شد. فروش بسته های نمک نیز 40 تا 50 درصد کاهش یافت. از نظر هزینه نیز برآورد شده که 5 میلیون پوند در هر سال برای اجرای بسیج همگانی کاهش مصرف نمک صرف شده و در مقابل 5.1 میلیارد پوند در بخش سلامت صرفه جویی شده است.

وی گفت: به نظر می رسد که بیشتر عوارض بیماری فشارخون از طریق یک استراتژی ارزان و مقرون به صرفه کاهش مصرف نمک رژیم غذایی در جمعیت های مختلف قابل پیشگیری است. به طوری که بر طبق اطلاعات سازمان جهانی بهداشت، این استراتژی موثرترین رویکرد در تمام کشورها بوده است. اغلب مردم در سراسر دنیا روزانه بیش از مقدار مورد نیاز نمک مصرف می‌کنند. در سال 2003 سازمان جهانی بهداشت و سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (FAO) برنامه‌ای جهت کاهش مصرف نمک به کمتر از 5 گرم در روز تهیه کردند که در کشورهای مختلف اجرا شود. اما باید توجه داشت که به منظور کاهش نمک مصرفی نیاز به اجرای برنامه‌های وسیع و جامع در سطح جامعه داریم.

عبداللهی با بیان اینکه در کشور ما بخش عمده نمک مصرفی از طریق افزودن نمک به غذاهای خانگی است، تصریح کرد: بر این اساس نیز برنامه ریزی بر روی کاهش مصرف نمک باید با هدف آگاه سازی جامعه و تغییر رفتارهای غذایی در سطح خانواده انجام شود. ضمن اینکه با توجه به متوسط مصرف نان در کشور (سرانه 320 گرم در روز)، کاهش نمک مصرفی در نان می تواند نقش قابل توجهی در کاهش نمک مصرفی داشته باشد. همچنین با توجه به الگوی غذایی مردم، مصرف آن دسته از موادغذایی که از تکرر مصرف بیشتری برخوردارند، مانند پنیر، رب گوجه فرنگی، تن ماهی، تنقلاتی مانند، فرآورده های غلات حجیم شده، و چیپس بازنگری و تجدید نظر در استاندارد میزان نمک در این محصولات و تشویق صنایع غذایی برای تولید محصولات غذایی کم نمک از دیگر راهکارهایی است که لازم است به آنها نیز پرداخته شود.

وی خاطرنشان کرد: در سطح کشور، سازمان های مختلفی در امر فرهنگ و سواد غذا و تغذیه ای جامعه نقش آفرین هستند که در برنامه بسیج ملی کاهش مصرف نمک نقش مهمی دارند. در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، زیرمجموعه های مختلفی از جمله معاونت بهداشت، دست اندرکار امر آموزش هستند. در این مجموعه با به کارگیری توان موجود در بخش بهداشت، شامل حدود 25 هزار واحد بهداشتی، درمانی و حدود 60 تا 70 هزار نفر از افراد شامل بهورز، کاردان، کارشناس و پزشک، آموزش‌های مرتبط با غذا و تغذیه در سطح کشور به افراد، به ویژه گروه های آسیب پذیر ارائه می شود.

وی با بیان اینکه آموزش و پرورش نیز به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در توسعه کشورها شناخته می شود، گفت: از آنجایی که دانش آموزان و اولیای آنها و کارکنان مدارس، بخش قابل توجهی از جمعیت کشور را در برمی‌گیرند، از این رو آموزش اطلاعات صحیح غذا و تغذیه ای به حدود 18 میلیون دانش آموز و بیش از یک میلیون معلم، تأثیر چشمگیری بر سلامت جامعه خواهد داشت. همچنین، سازمان نهضت سوادآموزی که آموزش بخشی از بزرگسالان کشور را بر عهده دارد، می تواند نقش تعیین کننده‌ ای در آموزش سواد تغذیه‌ای داشته باشد.

عبداللهی با تاکید بر نقش رسانه‌ها در افزایش آگاهی مردم، گفت: سازمان صدا و سیما و رسانه‌های جمعی از جمله مراکزی هستند که به ویژه در سال های اخیر سهم آنها در فرهنگ سازی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.

وی خاطرنشان کرد: فعالیت های سازمان بهزیستی به عنوان یکی از سازمان های ذی ربط با گروه های آسیب دیده و آسیب پذیر جامعه، در سال‌های گذشته در قالب تهیه جزوات، پمفلت و تدوین و چاپ مجموعه های آموزشی محدود بوده است. همچنین، در زمینه غذا و تغذیه طرح های تحقیقاتی متعددی نیز اجرا کرده و همایش هایی نیز با موضوعیت غذا و تغذیه و بهداشت توسط این سازمان اجرا شده است. سازماندهی این مجموعه نیز به گونه ای است که مراکز بهزیستی از نظر تغذیه تحت نظارت قرار دارند.

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان اینکه انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور به عنوان یک مرکز پژوهشی علمی و در عین حال نقش آفرین در آموزش تخصصی غذا و تغذیه شناخته می شود، اظهار کرد: در حوزه آموزش عمومی و فرهنگ سازی تغذیه ای، نقش این انستیتو از موضع اصلاح سواد تخصصی و در عین حال حضور تخصصی در آموزش های عمومی قابل توجه است. در این سازمان در سال‌های اخیر، گروه تخصصی ویژه ای تحت عنوان تحقیقات آموزش همگانی مورد توجه قرار گرفته است.

وی بیان کرد: این نهادها و دستگاه‌ها در صورتی که در کنار وزارت بهداشت قرار گیرند، می توانیم در کاهش میزان نمک مصرفی مردم و در نتیجه کاهش بیماری های قلبی عروقی، سرطان و پوکی استخوان نقش موثری ایفا کنیم.

وی با تاکید براینکه باید کودکان را از زمان شروع تغذیه کمکی، با غذاهای کم نمک عادت دهیم، افزود: تنقلات شور و پرنمک که متاسفانه تبلیغات زیادی هم برای تشویق مردم به مصرف آنها می شود، رو به افزایش است و ضرورت دارد مصرف آنها را برای کودکان ونوجوانان خود محدود کنیم. همچنین سعی کنیم فست فود بی رویه و زیاد مصرف نکنیم، زیرا فست فودها میزان قابل توجهی نمک وارد بدن می کنند. به عنوان مثال، یک پیتزای 150 گرمی با پنیر و گوجه فرنگی، حاوی 8.5 گرم نمک است، یعنی تقریبا 2 برابر مقداری که در طول یک روز از طریق مصرف تمام غذاها باید به بدن برسد.

عبداللهی در پایان تاکید کرد: نانوایی ها کمک کنند که نان کم نمک به دست مردم برسد، تا بتوانیم با فشار خون بالا به عنوان قاتل خاموش مقابله کنیم.

منبع: ایسنا