فساد و رانت خواری سبب جولان اقشار نوکیسه‌ شده است

اعتمادآنلاین| ‌ داشتن خودروهای لوکس، آپارتمان یا خانه ای مجلل در بهترین نقطه شهر با به روزترین وسایل زندگی، ساعت های مچی با برندهای برتر و زیورآلات آنچنانی، فضای ذهنی افرادی است که می خواهند با این وسایل لاکچری، به اصطلاح برای خود پایگاه و موقعیت اجتماعی بخرند.

این فضای ذهنی زمانی زننده و ناخوشایند جلوه می کند که همین افراد به اصطلاح نوکیسه، با رفتار و برخوردهای اجتماعی ناهنجار و نگاه ارباب رعیتی خود، دوران برده داری را به یاد انسان می آورند. نمونه بارز آن، تصادف اخیر پورشه با پرایدی است که منجر به کشته شدن جوان 20 ساله راننده پراید شد و خانواده ای را در سوگ عزیز از دست رفته نشاند.

تا اینجای امر تصادفی است که بر اثر سرعت غیرمجاز جوان پورشه سوار به وقوع می پیوندد اما هنگامی رنگ بحران به خود می گیرد که فرد به جای شوک کشته شدن یک هموطن، همچنان به فکر آهن پرستی است و در پاسخ به اینکه کسی را کشتی به راحتی پُز پول بادآورده را می دهد و عنوان می کند دیه او را می دهم.

رفتارهای ناهنجاری که سعید معیدفر، جامعه‌شناس و استاد بازنشسته دانشگاه تهران، آن را ناشی از متناسب نبودن ارتقای مالی افراد با سِبقه اجتماعی آنان عنوان کرد و گفت: فساد و در پی آن رانت خواری، انواع و اقسام شیوه های ارتقای اقتصادی و شغلی به دنبال دارد و باعث می شود جولان اقشار نوکیسه ای که دارای سابقه اجتماعی نیستند و از هیچ نوع وجاهت اجتماعی و فرهنگی برخوردار نیستند و تنها تمایزشان نسبت به بقیه افراد جامعه ثروت آنان است، گسترش یابد.

نگاه خریدارانه نوکیسه ها به ارتقای اجتماعی

به باور جامعه شناسان، ارتقای اجتماعی مستلزم لوازم متعددی است؛ باید ارزش های اخلاقی و اجتماعی در چارچوب آن اتفاق بیافتد و هم افراد از نظر پایگاه شغلی و وجاهت مالی دارای موقعیت باشند. این دو امر در کنار هم به ارتقای پایگاه اجتماعی افراد کمک می کند.

مواردی که در کشورهای توسعه یافته شاهد آن هستیم آنجا که ثروت تنها عامل ارتقای اجتماعی به شمار نمی رود و تا حد زیادی با معیارهای دیگر همانند ارزش های اخلاقی، انصاف، مروت و جایگاه های اجتماعی تلفیق شده است، تا حدی شاهد مانور از این دست مصایب نیستند.

معیدفر هم یکی از دلایل سقوط ارزش های اخلاقی در مواردی همانند تصادف اخیر را متناسب نبودن ارتقای مالی افراد با سِبقه اجتماعی عنوان کرد و اظهار داشت: برای کسانی که دارای صلاحیت های اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی نیستند، این معیارها پوچ به نظر می آید و در نتیجه چنین رخدادهایی به وجود می آورند. افرادی که به واسطه پول و درآمد، میان خود و اقشار جامعه تمایز قایل هستند در حالی که این جایگاهشان مقبول جامعه نیست.

وی ادامه داد: همچنان که بارها اتفاق افتاده و سال های پیش هم چندین بار در تهران و سایر شهرها کسانی نوکسیه با ماشین میلیاردی آدم کشته اند و در نهایت پدرشان به صحنه آمده و نگرانی هایشان را حل کرده غافل از این که آن سوی شهر خانواده ای بی سرپرست شده یا داغ از دست دادن فرزند را بر دوش می کشد.

قاتل و مقتول، هر دو قربانی

انتشار خبر تصادف و مهمتر از آن شنیدن جمله معروف «دیه اش را می دهم» با احساسات جامعه بازی کرد. برخی افراد از قوانین بیمه انتقاد کردند که چرا بر اساس دیه طراحی شده و دست افراد متمول را باز گذاشته است.

معیدفر این انتقاد را بی مورد خواند و گفت: طرف که چاقو به دست نگرفته و از قبل برنامه ریزی کشتن یک شخص را نکرده است بلکه رفتارهای پرخطر رانندگی او باعث کشته شدن شخصی دیگر شد. پس این انتقاد که دیه را تغییر دهند به ابزارهای دیگر، اشتباه است.

این جامعه شناس ادامه داد: حتی آن پسر جوانی که پشت ماشین نشسته خود قربانی شرایط اقتصادی و اجتماعی منحط است. اگر فرض کنیم او از طبقات پایین جامعه بوده و به دلیل به هم خوردن نُرم های اجتماعی و از طریق فساد و رانت و تبعیض های به شدت منحط در این موقعیت قرار گرفته، قربانی است. قربانی که در موقعیت های مختلف رفتارها و کنش های متفاوت از خود نشان می دهد، پس نمی توانیم با گذاشتن قانون جلوی این کار او را بگیریم.

وی افزود: جامعه ای که دچار هجمه پول های بادآورده شده قربانی می گیرد و این قربانی هم از اقشار محروم است و حتی از اقشار مرفه چرا که این بچه پولدار محصول یک جامعه خراب است و قطعا این فرد ممکن است یک عمر عذاب وجدان داشته باشد.

به گفته معیدفر، این مورد خطای تصادف اخیر به دلیل محسوس بودن منتشر و دیده شد اما در زندگی روزمره همواره شاهد این نوع برخوردها از سوی افراد پولدار با افراد دیگری که تمکن مالی ندارند، هستیم. به عنوان نمونه همین تورم و مشکلات اقتصادی که امروزه دامن جامعه را فراگرفته بازبخش مشکلات ناشی از فساد و رانت است که به نوعی دیگر طبقات محروم را قربانی می کند.

وی خاطرنشان کرد: ما امروزه نمونه های متعددی داریم از یک چنین شرایط بدی که حالا یک جا به این شکل خود را نشان داده و جاهای دیگر هم وجود دارد.

در نتیجه گیری از گفته های این جامعه شناس می توان گفت تنها راه مهار و کنترل این معضل اجتماعی و اقتصادی را باید در فرهنگ‌سازی و آموزش صحیح جستجو کرد؛ آموزشی برای اعتماد به نفس بیشتر، خوداتکایی، قناعت و خود را جای خود دیدن نه دیگربینی. در غیر این صورت هر مقدار تب لاکچری بودن در جامعه بالا رود به همان میزان بر شیء سروری و نوکیسگی افزوده می شود.

منبع: ایرنا