نقش اقتصادی زنان خانه‌دار ایرانی در کشور چقدر است؟

اعتمادآنلاین| ‌ فعالیت و درآمدزایی دو عنصر اساسی مفهوم شغل محسوب می‌شود و همین مسئله موجب شده که زنان خانه‌دار با وجود حساسیت و سنگینی مسئولیتی که بر عهده دارند، جزء دایره افراد شاغل محسوب نشوند. گرچه کار خانه‌داری زنان که شامل نگهداری، تداوم منابع انسانی و مراقبت از کیان خانواده است دارای ارزش اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است، اما عمدتاً انجام این کار از نظر زنان پنهان و نامحسوس مانده و چندان توجهی به آن نمی‌شود.

نگاهی به آمارهای اطلس وضعیت زنان و خانواده که بر مبنای سرشماری سال 95 تهیه شده است، در خصوص وضعیت زنان خانه‌دار کشور نشان می‌دهد که به طور میانگین حدود 62.1 درصد از زنان 10 ساله و بیشتر به جمعیت در سن کار، خانه‌دار هستند. همچنین 59.7 درصد زنان 10 ساله و بیشتر در نقاط شهری کشور و 68.3 درصد زنان نقاط روستایی کشور، خانه‌دار هستند.

اما یکی از ابهاماتی که در این نمودار وجود دارد این است که چرا برای نرخ‌گیری جمعیت خانه‌داری، سن زنان را از 10 سال محاسبه می‌کنند؟ که شهلا کاظمی‌پور-جمعیت‌شناس در گفت‌وگویی با ایسنا در این باره می‌گوید: در سرشماری آمار، در جدول وضع فعالیت، سن از ده سال به بالا محاسبه می‌شود که براساس آن افراد به دو گروه فعال و غیرفعال تقسیم می‌شوند، در این جداول گروه فعالان به شاغل و بیکار و غیر فعالان به محصلان و خانه‌داران تفکیک می‌شود.

استان‌های دارای بیشترین و کمترین زنان خانه‌دار در کشور

براساس آمارهای اطلس وضعیت زنان و خانواده که بر مبنای سرشماری سال 95 تهیه شده است، استان همدان بیشترین تعداد و استان سیستان و بلوچستان کمترین تعداد زنان‌خانه‌دار را در بین استان‌های کشور در خود جای داده است؛ به طوریکه استان همدان با نرخ 69.23 درصد در زمینه خانه‌داری از میان 31 استان کشور رتبه اول و استان سیستان و بلوچستان با نرخ 49.63 درصد رتبه آخر را به خود اختصاص داده است. همچنین به تفکیک سنی از کل جمعیت زنان جوان 15 تا 29 ساله استان‌های کشور، حدود 50.1 درصد خانه‌دار هستند. در این میان استان همدان با نرخ 59.14 درصد دارای بیشترین زنان جوان خانه‌دار و استان کهگیلویه و بویر احمد با نرخ 40.15 درصد دارای کمترین زنان جوان خانه‌دار است.

کاظمی‌پور در پاسخ به این سوال که چرا تعداد زنان خانه‌دار استانی مانند سیستان و بلوچستان که در حوزه آموزشی چندان پیشرفتی نداشته‌اند، نسبت به سایر استان‌ها از کمترین تعداد زنان خانه‌دار برخوردار است؟ می‌گوید: هر استانی را باید با توجه به ساختار همان استان مقایسه کرد، استان سیستان و بلوچستان نسبت به سایر استان‌های کشور از باروری بالایی برخوردار است.

وی با بیان اینکه زنان خانه‌دار در گروه غیر فعالان (طفل، محصل، دارای درآمد بدون کار، و بازنشسته) محاسبه می‌شوند، گفت: زمانی که در جامعه‌ای تعداد طفل یا محصل بیشتر باشد به تبع تعداد زنان خانه‌دار کاهش می‌یابد که در این نمودار ساختار سنی در نظر گرفته نشده است.

حدود 46 درصد 15 تا 29 ساله‌های شهرنشین خانه‌دارند
کهگیلویه و بویر احمد دارای کمترین تعداد زنان جوان خانه‌دار

اما مروری بر وضعیت زنان خانه‌دار نقاط شهری نشان می‌دهد که حدود 59.7 درصد زنان 10 ساله و بیشتر به جمعیت در سن کار در نقاط شهری استان‌های کشور، خانه‌دار هستند، از این میان استان قم با نرخ 66.48 درصد بیشترین زنان خانه‌دار و استان کهگیلویه و بویراحمد با نرخ 51.16 درصد، کمترین زنان خانه‌دار را در خود جای داده است، همچنین از میان کل جمعیت زنان جوان 15 تا 29 ساله ساکن در نقاط شهری کشور حدود 45.9 درصد خانه‌دار هستند که استان قم با نرخ 54.70 درصد دارای بیشترین تعداد زنان جوان خانه‌دار و استان کهگیلویه و بویر احمد با نرخ 34.84 درصد دارای کمترین تعداد زنان جوان خانه‌دار است.

چرا تعداد زنان خانه‌دار شهری کمتر و در روستاها بیشتر است؟

وضعیت زنان خانه‌دار نقاط روستایی کشور نیز حاکی از آن است که 68.3 درصد زنان خانه‌دار 10 ساله و بیشتر به جمعیت سن در کار در نقاط روستایی کشور، خانه‌دار هستند که از این میان استان همدان با نرخ 79.18 درصد دارای بیشترین زنان خانه‌دار و استان سیستان و بلوچستان با 48.4 درصد دارای کمترین تعداد زنان خانه‌دار نقاط روستایی است که طبق رتبه‌بندی جمعیت زنان جوان 15 تا 29 ساله ساکن در نقاط روستایی کشور، استان همدان با نرخ 76.89 درصد بیشترین تعداد زنان جوان خانه‌دار و استان سیستان و بلوچستان با نرخ 47.22 درصد کمترین تعداد زنان جوان خانه‌دار را در خود جای داده است.

در همین راستا کاظمی‌پور درباره نحوه تقسیم‌بندی تعداد زنان خانه‌دار براساس نقاط شهری و روستایی نیز می افزاید: همانطور که گفته شد در سرشماری، جدولی تحت عنوان جدول وضع فعالیت وجود دارد که براساس آن جمعیت 10 سال به بالا به دو گروه فعال و غیرفعال تقسیم می‌شوند، در این جداول گروه فعالان به دو گروه شاغل و بیکار و غیر فعالان را نیز به محصلان، خانه‌داران، دارای درآمد بدون کار و بازنشستگی تقسیم می‌شوند.

وی با بیان اینکه حدود 13 درصد شاغل و بیکار (گروه فعالان) هستند و 87 درصد را گروه غیرفعالان تشکیل می‌دهند، یادآور می‌شود: این 87 درصد را 100 در نظر می‌گیرند، از این مقدار حدود 60 درصد خانه‌دار هستند و 30 الی 40 درصد محصل، از کار افتاده و بازنشسته هستند. به عبارتی حدود دو سوم از جدول افراد غیر فعال خانه‌دار و یک سوم آن محصل و دانشجو، تعداد کمی سالخورده و بازنشسته و از کار افتاده هستند. وقتی این میزان بین شهر و روستا مقایسه می‌شود تعداد زنان خانه‌دار در شهر کمتر و در روستا بیشتر است.

چرا زنان شاغل ایرانی خود را «خانه‌دار» معرفی می‌کنند؟

البته کاظمی‌پور تصریح می‌کند که زنان روستایی کشاورز، خود را شاغل معرفی نمی‌کنند این درحالیست که از نظر ما بسیاری از آنها شاغل هستند و درآمدزایی دارند، اگر آنها خود را شاغل معرفی کنند شاغل محاسبه می‌شوند اما هنگام سرشماری خود را خانه‌دار معرفی می‌کنند درصورتی که در دامداری، کشاورزی و صنایع دستی مشارکت دارند به همین دلیل این آمارها چندان مطلوب نیست؛، حتی در شهرها نیز که آمار رسمی اشتغال وجود دارد نشان می‌دهد که حدود 13 درصد از جمعیت زنان شاغل هستند که در حال حاضر این رقم به 17 درصد ارتقاء یافته است یعنی 17 درصد از زنان 10 ساله به بالا در کشور فعال هستند این درحالیست که تعداد زیادی از زنانی که در زمینه کار غیر رسمی مشغول به کار هستند به دلیل نپرداختن مالیات خود را شاغل معرفی نمی‌کنند. طبق محاسبه‌ای که در سال 85 در این زمینه انجام دادم، به طور قانونی سطح فعالیت زنان 17 درصد نیست بلکه بیش از 30 درصد است.

درصد زنان خانه‌داری که «بیمه» تامین‌اجتماعی دارند

تامین آینده و پس‌انداز قابل اتکا همواره یکی از دغدغه‌های زنان خانه‌دار به شمار می‌رود، این درحالیست که طبق سرشماری سال 95 به طور میانگین 3015 زن خانه‌دار تحت پوشش بیمه سازمان تامین اجتماعی هستند که استان کردستان با تحت پوشش گرفتن 14 هزار و 583 زن خانه‌دار بیشترین تعداد زنان خانه‌دار بیمه شده سازمان تامین اجتماعی را در خود جای داده و استان البرز با تحت پوشش گرفتن هشت زن، رتبه آخر را در این زمینه کسب کرده است.

کاظمی‌پور درباره اینکه چرا استان کردستان نسبت به سایر استان‌ها دارای بیشترین تعداد زنان خانه‌دار بیمه شده سازمان تامین اجتماعی است؟ نیز اینطور پاسخ می‌دهد: ممکن است برخی استان‌ها در زمینه بیمه اطلاع‌رسانی بیشتری انجام داده باشند و یا از سیستم‌های حمایتی بیشتری برخوردار باشند. به دلیل اینکه استان کردستان انسجام قومی بالایی دارد ممکن است افراد به این مسیر رفته‌ باشند که زنان خانه‌دار بیمه و از تامین آتیه برخوردار شوند و به احتمال قوی در استان‌های دیگر این موضوع اطلاع‌رسانی نشده است.

منبع: ایسنا