هوا سرد می‌شود، ذخایر سازمان انتقال خون کاهش می‌یابد/ نیاز مبرم ایران سالمند آینده به اهدای خون

اعتمادآنلاین| ‌ شروع پاییز و آغاز سرد شدن هوا و بارش برف و باران، در نگاه اول تنها باعث ایجاد ترافیک شدید در شهرها می‌شود. دقیق‌تر که نگاه کنیم، می‌بینیم در این شرایط تعداد کارتن‌خواب‌ها هم افزایش می‌یابد و نیاز به گرم‌خانه‌ها بیش از پیش حس می‌شود، آلودگی هوا هم که مثل همیشه همراه با وارونگی هوا سر می‌رسد؛ اما اینها تمام اثرات هوای سرد نیستند.

تهران با کمبود اهدای خون مواجه است

با آغاز برف و باران و برودت هوا، یکی از مهم‌ترین رخدادها در حوزه سلامت، کاهش ذخیره‌های خونی در سازمان انتقال خون است.

در همین 2 ماه گذشته، آمار انتقال خون در کشور و به ویژه در پایتخت کاهش یافته است. سرمای هوا از یک طرف، آلودگی هوا در برخی شهرها از سوی دیگر و همچنین شلوغ‌ شدن بعضی شهرها به دنبال افزایش قیمت بنزین جزو عوامل موثر بر حضور مردم در مراکز انتقال خون بوده است.

تهران به عنوان پایتخت کشور و پرجمعیت‌ترین شهر ایران، روزانه به 1200 واحد خونی نیاز دارد و طی 2 ماه گذشته این میزان خون تامین نشده است. اما چرا با وجود پیشرفت روزافزون علم، دانشمندان هنوز نتوانسته‌اند خون مصنوعی تولید کنند؟

چرا جهان پیشرفته نمی‌تواند خون مصنوعی تولید کند؟

گلبول قرمز ساده‌ترین شکل حیات و زندگی است؛ سلولی که نه هسته دارد و نه ساختاری پیچیده، و تنها غشایی 2 لایه با مجموعه‌ای از هموگلوبین است. با وجود این، دنیا تاکنون نتوانسته این سلول ساده را به طور مصنوعی تولید کند. حتی پنتاگون که در 30 سال گذشته بخش اعظم سرمایه‌‌هایش را بر ساخت خون مصنوعی متمرکز کرده هم تا به امروز موفق به اجرای این پروژه نشده است. حتی خبر‌هایی که درباره خون مصنوعی به گوش می‌رسد تنها مربوط به جایگزین‌های مجازی خون هستند؛ مثل اریتروپویتین نوترکیب که خون‌سازی و ساخت گلبول قرمز را افزایش می‌دهد، اما نمی‌تواند جایگزین خون باشد.

به همین دلیل هم گفته می‌شود که بزرگ‌ترین سرمایه‌های سازمان‌های انتقال خون در تمام دنیا، تک به تک اهداکنندگان خون هستند.

شاخص‌ اهدای خون در منطقه مدیترانه شرقی در دست ایران است

اهدای خون در ایران، 27 واحد به ازای هر 100 هزار نفر است که این عدد در کشور‌های پیشرفته 33 واحد و در کشور‌های هم‌سطح ما 13 واحد برآورد می‌شود؛ یعنی ایران 2 برابر کشور‌های هم‌سطح خود اهدای خون دارد. به همین خاطر نیز جایگاه ویژه‌ای نزد کشور‌های منطقه پیدا کرده است. به صورتی که در منطقه امرو (مدیترانه شرقی) رتبه اول شاخص‌های اهدای خون در دست ایران است. این در حالی است که سلامت و کیفیت خون اهدایی ایرانیان نیز شاخص خوبی دارد.

استان‌های سمنان، خراسان جنوبی و بوشهر بیشترین میزان اهداکنندگان مستمر خون در ایران را دارند. همچنین در 6ماهه اول امسال بیشترین میزان اهداکنندگان خون در کشور را افراد گروه خونی O مثبت تشکیل داده‌اند که 34 درصد از اهداکنندگان خون در کشور هستند.

شاخص اهدای خون زنان ایرانی هم در 6ماهه اول سال جاری در کشور 4.2 بوده و استان‌های لرستان، مرکزی، کردستان و سیستان و بلوچستان بالاترین میزان شاخص اهدای خون زنان در کشور را دارند.

90 درصد از اهداکنندگان خون در کشور دارای گروه خونی مثبت و 10 درصد دارای گروه خونی منفی هستند، البته شاخص اهدای مستمر خون در حال حاضر در کشور حدود 60 درصد است که به عبارت دیگر 60 درصد از اهداکنندگان خون به طور مستمر، خون اهدا می‌کنند. اهداکننده مستمر به فردی اطلاق می‌شود که در طول سال حداقل 2 بار موفق به اهدای خون شده است.

در 6 ماه نخست امسال، یک میلیون و 339 هزار و 432 نفر برای اهدای خون به مراکز انتقال خون سراسر کشور مراجعه کردند که از این تعداد، یک میلیون و 51 هزار و 29 واحد خون اهدا شده که 43 هزار و 464 واحد اهدای خون مربوط به زنان بوده است.

هیچ منبع علمی‌ای اهدای خون زنان را رد نمی‌کند

یکی از مهم‌ترین نکات مرتبط با اهدای خون، اقبال کمتر زنان در مقایسه با مردان است. اتفاقی که نتیجه برخی اظهارنظرات غیرکارشناسی است. ایران نیز همچون بسیاری از کشورهای دنیا، با معضل تمایل کمتر زنان برای اهدای خون مواجه است. این اتفاق به سبب اظهارات غیرعلمی‌ای رخ می‌دهد که انتقال خون برای زنان را مناسب نمی‌داند. اظهاراتی که می‌گوید زنان به خاطر عادت ماهانه، توان اهدای خون ندارند. یا اظهار غیرعلمی‌ای که می‌گوید خون زنان برای انتقال دادن مناسب نیست. همین موضوعات هم سبب شده فرهنگ اهدای خون در بین زنان کمتر رشد کند و واهمه‌ای برای آنها ایجاد کرده است.

از سوی دیگر، موضوعی که باعث شده اهدای خون بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد خطر سالمندی آینده ایران است. اتحادیه اروپا سال گذشته گزارش داده 65 درصد خون مصرفی اتحادیه در افراد بالای 50 سال مصرف شده است و این رقم سیر صعودی هم دارد؛ یعنی در شرایطی که سالمندی خودش باعث افزایش مصرف خون در کشورها می‌شود، از طرف دیگر جمعیت اهداکنندگان را نیز کاهش می‌دهد، چون اهدای خون محدودیت سنی دارد.

از همین رو، ایران به شدت باید بر ترویج فرهنگ اهدای خون در کشور و در بین نسل جوان تمرکز کند. محدوده سنی ایران انتقال خون از 18 تا 60 است و جمعیت میانسال این روزهای ایران طی سال‌های آینده قطعاً نیازمند خون است. در نتیجه، جز با ارتقای فرهنگ اهدای خون نمی‌توان ذخایر سازمان انتقال خون را افزایش داد.