برنامه آموزش‌و‌پرورش برای رفع مشکلات آموزش زبان فارسی در مناطق دوزبانه چیست؟

اعتمادآنلاین| علی ذوعلم، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در برنامه تلویزیونی پرسشگر که با موضوع چالش‌های آموزش زبان فارسی در نظام آموزشی به روی آنتن رفت با بیان اینکه در برخی مدارس آموزش زبان فارسی در مناطق دوزبانه دچار چالش جدی است که دارای جنبه‌های فرهنگی، علمی، اجتماعی و ... است گفت: باید روی پشتیبانی علمی و زمینه سازی فرهنگی سرمایه گذاری بیشتری انجام داد.

وی افزود: همکاران این مدارس مسئولیت سنگینی دارند. باید دانش آموزان در بهره مندی و فهم درست زبان فارسی از سهم یکسان و عدالت برخوردار باشند.

وی با اشاره به اینکه در مناطق دوزبانه شاهد هستیم که زبان محلی در محیط آموزشی هم غلبه می یابد و حتی خود درس ادبیات فارسی هم به زبان محلی تدریس می‌شود که باعث ایجاد مشکلاتی می‌شود گفت: از همکاران می‌خواهیم به این موضوع اهتمام جدی داشته باشند و روش‌های تدریس متناسب با محیط ابداع و بکاربگیرند تا آموزش زبان فارسی دچار لطمه نشود.

وی با اشاره به پیشنهاد الزامی شدن دوره پیش دبستانی در مناطق دوزبانه گفت: اگر بتوانیم این دوره را نهادینه کنیم دیگر نیازی به تغییر کتابها و چندکتابه شدن دوره ابتدایی و تغییر شیوه در دوره ابتدایی نیست اما به دلیل مضیقه‌های مالی این مسئله تا کنون محقق نشده است.

وی افزود: برای برخی مسائل پنهان در آموزش و پرورش مانند همین مورد اقدام چندانی صورت نمی گیرد. تکثر کتاب ممکن است راه حل نهایی نباشد؛ البته اگر زمانی به این نتیجه برسیم که باید کتابها برای کودکان دو زبانه تغییر کنند، امر غیر ممکنی نیست و همه راه‌ها را نمی بندیم. به هرحال راهکارهای متفاوتی وجود دارد و باید درباره آنها بررسی‌های لازم را انجام داد.

وی درباره عملیاتی که تا کنون آموزش و پرورش برای حل این مشکل دنبال کرده است گفت: لازم است خود مدارس و مناطق به این موضوع جدی تر بیندیشند. اگر زمان بیشتری لازم است، مدارس زمان آموزش بیشتری درنظر بگیرند. راهکار متمرکزی قابل ارائه نیست و شهرها با همدیگر متفاوت‌اند. اما مهم نگاه مدرسه محورانه به مسئله است.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه در آینده به علت آنکه حوزه های تربیت و یادگیری دارد شکل می گیرد، این امکان برایمان فراهم می‌شود که جدی‌تری به موضوع زبان فارسی بپردازیم گفت: اما هنوز به راهکار موثر متناسب با همه اقتضائات نرسیده‌ایم.

ذوعلم افزود: ما هم قبول داریم که باید استانداردهای حوزه یادگیری را تدوین و بر اساس آن تولید بسته‌های یادگیری را انجام دهیم. ایجاد زمینه‌های لازم برای افزایش مهارت و توانایی معلمان مناطق دوزبانه را نیز دنبال می کنیم.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه چهار مهارت اساسی زبانی خواندن، نوشتن، شنیدن و بیان کردن حتما باید تقویت شود گفت: اما با مشکلات زیرساختی چون تراکم بالای کلاسی، معلمان آموزش ندیده به علت برخی مصوبات تحمیلی به آموزش و پرورش، محدودیتی که در تربیت معلم داریم روبه رو هستیم.

وی افزود: بدون اعتبارات ویژه برای اینکار برنامه‌ها به خوبی قابل اجرا نیستند. باید آموزش و پرورش هم به دغدغه ملی تبدیل شود. باید به تدریج معلمان توانمند شوند و دوره پیش دبستانی هم در مناطق دوزبانه اجباری شود. در نظام بروکراتیک اداری ما این مسئله مغفول واقع می شود.

وی گفت: پیشنهاد بودجه سازمان پژوهش برای سال 99 کم شده و ما را با مشکل رو به رو خواهد کرد. وضع بودجه سال آینده کشور عادی نخواهد بود اما آموزش و پرورش مانند مزرعه ای است که باید مراقب بود محصولاتش خشک نشود زیرا جبران آن زمانبر است. بحث کردیم و پیشنهادات خود را داده‌ایم اما اصل مسئله این است که هنوز آموزش و پرورش مسئله کل جامعه نشده است.

رضا صحرایی با بیان اینکه یاد دادن و یادگرفتن زبانی غیر از زبان مادری کاری تخصصی است گفت: در این موضوع به عنوان شاهد مطلع، می‌توانم بگویم به تجارب جهانی توجه نکردیم. تنوع و چندزبانی یک نعمت است اما ما نه تنها روش‌های درست را درنظر نمی‌گیریم بلکه آن را به تهدید تبدیل می کنیم.

وی افزود: در کشور ما کتب درسی با زبان مادری تدوین نمی‌شوند و کتابها همه با زبان معیار فارسی نوشته می‌شوند. آموزش زبان فارسی و سواد فارسی با هم تفاوت دارند. کودکی که در تهران است فارسی را بلد است و می‌رود مدرسه سواد فارسی یاد می‌گیرد اما کودکی که مثلا آذری زبان است هنوز زبان فارسی بلد نیست و در مدرسه یک مرتبه با مشکل مواجه می‌شود.

وی با اشاره به اینکه آموزش زبان فارسی توسط متخصص، آموزش داده نمی‌شود گفت: آموزش زبان فارسی به عنوان زبان دوم به کودکان چندزبانه یک کار بسیار تخصصی است.

وی با اشاره به اینکه شیوه آموزش فارسی به کودک فارسی زبان با شیوه آموزش فارسی به کودک غیرفارسی زبان باید تفاوت داشته باشد گفت: کودک فارسی زبان خط را یاد می‌گیرد اما کودکی که فارسی زبان نیست باید شیوه دیگری را برایش به کار بست.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه یکی از دلایل بازماندگی از تحصیل و افت تحصیلی در اطراف کشور همین مسئله چندزبانگی است اظهار کرد: عینک تمرکز را از چشممان برداریم و مسائل را مبتنی بر بافتشان بررسی کنیم. معتقدم بیش از حد تمرکزگراییم و در تهران تصمیم می گیریم که در شمال و غرب کشور چه اتفاقی باید بیفتد. ما در آموزش و پرورش فقط باید استاندارد تدوین کنیم و بعد دست مدرسه را در اجرا باز بگذاریم نه آنکه در جزئیات هم دخالت کنیم.

صحرایی ادامه داد: ارزشیابی توصیفی فی نفسه خوب است، اما به شرط آنکه کامل اجرا شود. همچنین به برنامه ملی آموزش زبان فارسی نیازمندیم. به برنامه مهارتی درسی نیاز داریم. فرد باید بتواند بخواند، بنویسد و بخوبی صحبت کند. چه افراد تک زبانی و چه چند زبانی‌های ما کدامشان مهارت بیانی خوب دارند؟ چند درصد دانش آموزان ما بعداز فارغ‌التحصیلی می توانند خوب بنویسند و مهارت بیانی خوبی دارند؟.

وی افزود: آموزش فارسی با آموزش درباره فارسی فرق دارد. ذهن دانش آموزان را از اینکه کدام کتاب را چه کسی نوشته پر کرده ایم اما مهارت های به کارگیری زبان را به او نمیاموزیم. کدامشان مهارت خواندن انتقادی را به خوبی بلد هستند؟ وضعیت زبان فارسی در ایران بد است. رتبه ایران در آزمون جهانی تیمز و پرلز افتضاح است. خوب فهمیدن دروس دیگر به زبان فارسی برمی گردد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: همه از مدیر مدرسه توقع و انتظار دارند، در حالی که آنها معمولا در شرایط سخت و اضطرار مدیریت می کنند. باید سرخط ها و سیاست های کلان به مدیران داده شود تا بتوانند با شیوه‌های مختلف آموزش توامان زبان فارسی و زبان محلی را پیش ببرند. مثلا به معلم بگویند درس را یکبار به زبان محلی و یکبار به زبان فارسی تدریس کنند.

صحرایی در پایان گفت: آموزش و پرورش دست مدیران مدارس را بیشتر باز بگذارد و خانواده‌ها را در امر تعلیم و تقویت زبان فارسی دخیل کند.

منبع: ایسنا