70 درصد کودک‌آزاری‌ها در بستر خانه و خانواده رخ می‌دهد

اعتمادآنلاین| کودک‌آزاری اگرچه آسیب اجتماعی جدیدی محسوب نمی‌شود، اما شیوع ویروس کرونا و تبعات پس از آن سبب شد تا همین کودک‌آزاری هم شدت و حدت بیشتری بگیرد. در این شرایط، اگرچه وزارت بهداشت طی پیامک‌هایی از مردم می‌خواهد که گزارش‌های مبتنی بر خشونت خانگی و کودک‌آزاری را به 123 اعلام کنند، اما فعالان اجتماعی، سازمان‌های مردم‌نهاد و وکلای دادگستری که با این پرونده‌ها در ارتباط هستند می‌گویند هیچ اراده‌، توان و برنامه‌ای در اورژانس اجتماعی یا سازمان بهزیستی برای مقابله با کودک‌آزاری وجود ندارد.

رضا شفاخواه، وکیل دادگستری و عضو کمیته حقوقی جمعیت امام علی، در گفت‌و‌گو با اعتمادآنلاین با اشاره به آمار کودک‌آزاری عنوان کرد: طبق آخرین تحقیقات صورت‌گرفته، 70 درصد آمار کودک‌آزاری در خانواده‌ها و از سوی اعضای نزدیک خانواده اتفاق می‌افتد؛ یعنی خود والدین یا بستگان نزدیک در خانواده آزارگر و خانه محمل اصلی بزه‌دیدگی به حساب می‌آیند. البته این گزاره در مناطق حاشیه‌ بیشتر عینیت می‌یابد. شاید در خانواده‌های طبقه متوسط یا بالا این موارد وجود نداشته باشد که البته در آن خانواده‌ها هم مصادیق دیگری از کودک‌آزاری اتفاق می‌افتد، اما در زندگی حاشیه‌نشینی این موارد شدیدتر است. اعتیاد، فقر، پدرِ معتاد به شیشه‌ای که به کودکش تجاوز می‌کند، کار اجباری، تکدی، استعمال شدید مواد مخدر، همه و همه تنها بخشی از اشکال مختلف آزار در این خانواده‌هاست.

اراده‌ای برای مقابله با کودک‌آزاری موجود نیست

او در نقد عملکرد اورژانس اجتماعی گفت: اورژانس اجتماعی اما هیچ توانی برای مقابله با این موارد ندارد. همین الان درگیر پرونده‌ای هستیم که پدر معتاد مادر را از خانه بیرون کرده و کودک را آن‌قدر در حمام مورد ضرب و شتم قرار داده که چشمان کودک دچار خونریزی شده است. با اورژانس اجتماعی تماس گرفتیم اما می‌گویند نیرو نداریم، راننده ماشین کرونا گرفته است و نمی‌توانیم اقدامی انجام دهیم. بعد دقیقاً در چنین شرایطی می‌بینیم که وزارت بهداشت پیامک می‌فرستد و می‌گوید موارد مرتبط با خشونت خانگی و کودک‌آزاری را به 123 اطلاع دهید. وقتی نهاد مربوطه هیچ توانی برای اقدام و اجرای مسئولیتش ندارد فایده چنین پیامکی چیست؟

کرونا و تبعات پس از آن باعث تشدید بحران خشونت خانگی شده است

این وکیل دادگستری همچنین با اشاره به اظهارنظر اخیر معاون زنان و خانواده ریاست جمهوری مبنی بر شایع نبودن خشونت خانگی در کشور توضیح داد: متاسفانه فریاد ما از عدم پیگیری این پرونده‌ها به آسمان رسیده است، آن وقت خانم ابتکار می‌گویند خشونت خانگی در کشور ما چندان شایع نیست. حتماً ایشان تنها به محله‌های شمیران و جردن نگاه می‌کنند و خبری از حاشیه‌نشین‌ها ندارند. آمار ما چیز دیگری می‌گوید: از دختر سه‌ساله‌ای که در یک خانه- که به پاتوق استعمال مواد مخدر تبدیل شده- گرفتار هرگونه آزار و سوءاستفاده‌ای می‌شود تا کودکانی که خشونت جسمی را تحمل می‌کنند. فغان این آمارها و اخبار دیگر به آسمان رسیده است و مسئولان هنوز می‌گویند اوضاع حاد نیست.

به عقیده شفاخواه، کرونا و تبعات پس از آن باعث تشدید بحران شده است: تعطیل شدن بسیاری از شرکت‌ها و کارخانه‌ها، نبود کار و استفاده کمتر از کارگران فصلی به خاطر کرونا و شرایط قرنطینه باعث شده والدین بزهکار این روزها بیشتر در خانه بمانند. از طرف دیگر مصرف مواد مخدر هم در همین خانواده‌ها به خاطر شرایط بحرانی اقتصادی افزایش پیدا کرده است. واضح است که چنین شرایطی به راحتی بستر آسیب و آزار و خشونت علیه کودکان می‌شود. چطور ممکن است موضوع به این سادگی را که در تمام دنیا هم وجود دارد به راحتی انکار کنیم؟

او همچنین به عملکرد بهزیستی هم نقد جدی وارد می‌کند: بهزیستی هم در بهترین شکل ممکن تنها 21 روز از کودکان مراقبت می‌کند. دوستان نیز تا جایی که به نفع‌شان باشد پروتکل‌ها را مطالعه می‌کنند. در صورتی که طبق همان پروتکل بهزیستی موظف است برای سلب حضانت از خانواده‌های بزهکار اقدام کند. اگر شرایط مخاطره‌آمیز زندگی کودک ثابت شود، هم بهزیستی و هم اورژانس اجتماعی باید ورود کنند. اورژانس اجتماعی که حتی ضابط است و قدرت و اختیار هم دارد، اما وقتی برای مورد حادی مثل همان کودک سه‌ساله تماس می‌گیریم، می‌گویند مجوز ورود به منزل نداشتیم. چرا نباید هماهنگی با مراجع قضایی انجام شود؟ از آن طرف هم که بهزیستی توان نگهداری طولانی‌مدت از کودکان را ندارد. یک بار یکی به خوبی وضعیت بهزیستی را به یتیم‌خانه تشبیه کرد؛ یعنی جایی که تنها سراغ کودکانی می‌رود که به طور کامل رها شده باشند و والدین‌شان مشخص نباشد. در غیر این صورت، برای کودکانی که در خانواده‌های پر از آسیب زندگی می‌کنند، بهزیستی هیچ راهکاری ندارد.

او ادامه داد: نمی‌دانیم مشکل از کجاست. کسری بودجه دارند، نیروی کارآمد و متخصص کافی ندارند، مدیریت ضعیف است یا از اساس اراده‌ای برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی وجود ندارد. البته هر کدام هم به تنهایی قابل بررسی است. وقتی بودجه دولت در سال جدید، 10 درصد از بودجه مقابله با آسیب‌های اجتماعی کم می‌کند، آن هم در شرایطی که آسیب‌های اجتماعی رو به افزایش و شدت است، روشن می‌شود که اراده‌، برنامه و اولویتی برای مقابله با این مسائل موجود نیست.

کودکان قربانیان خاموش کرونا هستند

عضو کمیته حقوقی جمعیت امام علی با اشاره به ماده 66 قانون آیین دادرسی کیفری توضیح داد: قانون در سال 92 به سازمان‌های مردم‌نهاد و NGOها بر اساس ماده 66 قانون آیین دادرسی کیفری این اجازه را داد که اگر در حوزه فعالیت خودشان به جرمی برخوردند، می‌توانند اعلام جرم کنند. در حال حاضر هم بارها پیش آمده که داوطلبان سازمان‌ها مثل همین جمعیت امام علی اقدام کرده‌اند اما باز هم مشکلاتی بر سر راه‌مان وجود دارد، یکی همین عدم همکاری سازمان بهزیستی. وقتی بهزیستی از کودکی که در خانه با مخاطره‌های مختلف روبه‌روست نگهداری نمی‌کند، کودک مجبور می‌شود بعد از مدتی دوباره به همان جهنمی برگردد که حالا برایش خطرناک‌تر از قبل هم شده است. ماده 1173 قانون مدنی به وضوح می‌گوید که رئیس حوزه قضایی می‌تواند با تشخیص وضعیت مخاطره‌آمیز کودک در خانواده، برای سلب حضانت اقدام کند، اما مسئولان قضایی اصلاً از این امکان و اختیارشان آگاه نیستند. برخی هم با اینکه می‌دانند اما در نهایت معتقدند حضور کودک در خانواده، هر چند خانواده‌ای نامناسب، بهتر از بهزیستی است.

این وکیل دادگستری در پایان کودکان را قربانیان خاموش نامید و گفت: این بچه‌ها قربانیان خاموش هستند و دست‌شان به هیچ جایی بند نیست. تعیین تکلیف قانونی برایشان روشن و صریح نیست و مسئولان دولتی هم نشان داده‌اند که در میان اولویت‌های کلان بین‌المللی و اقتصادی خود جایی برای کودکان باز نکرده‌اند. در چنین شرایطی که یک بیماری آن هم با شکل و شمایل یک پاندمی وارد دنیا می‌شود و تبعات زیادی از جمله قرنطینه و مشکلات اقتصادی همراه می‌آورد، باز این کودکان هستند که بیشترین آسیب را می‌بینند.