تمرکز بر حفاظت از توله شیرهای سفید ایرانی/ برنامه‌ای برای احیا وجود ندارد؟

اعتمادآنلاین| نیمه اردیبهشت ماه بود که خبردار شدیم توله شیری سفید در باغ وحش هویزه در استان خوزستان متولد شد که موجی از خوشحالی را به همراه داشت اما این خوشحالی دیری نپایید چون در 23 خرداد ماه خبر تلف شدن این توله شیر موجی از اما و اگرها را به همراه آورد زیرا در فضای مجازی علت تلف شدن این گونه ارزشمند تغذیه نامناسب و گرسنگی اعلام شده بود، هر چند مسوولان این باغ وحش و سازمان محیط زیست اعلام کردند که تلف شدن این توله شیر نقص ژنتیکی و مشکلات تنفسی بوده اما مساله مهم حفظ توله هایی است که به دنیا می آیند.

آخرین غرش های شیر ایرانی در جنگل های ایران 80 تا 100 سال پیش به گوش رسیده و دیگر سکوت محض در دل جنگل های تاریکی که روزی جولانگاه این حیوان باشکوه بود، حاکم شد. گویا دیگر امیدی به خرامیدن این گونه ارزشمند در کشور نیست زیرا زیستگاهش را ویران و خانه اش را خراب کرده ایم.

جایگاه شیر ایرانی در جغرافیای ایران فراتر از یک گونه جانوری است. شیر از دیرباز نماد ملی کشور ما بوده و روزگاری در دشت های ایران به فراوانی زندگی می‌کرده و در ادب پارسی نماد شکوه، شجاعت، دادگری، زیبایی و آزادگی و نماد ایران بوده به نحوی که این گربه سان محبوب ایرانی‌ها در بسیاری از حکومت‌ها و سلسله‌های مختلف سالیان سال به عنوان نماد کشور بر پرچم رسمی ایران جا خوش کرده بود.

بحث زندگی و انقراض شیر ایرانی در کشور ماجرایی بسیار طولانی دارد، تاریخ انقراض شیرها را به زمان قاجار ربط می‌دهند و شکار تفریحی شاهزادگان قاجار را یکی از عوامل تاثیرگذار انقراض نسل این گونه جانوری می‌دانند البته کارشناسان محیط زیست علاوه بر شکار شاهزادگان قاجار، آلودگی آب، نبود طعمه مناسب و تخریب زیستگاه را از دیگر عوامل انقراض شیر ایرانی می‌دانند.

گر چه صدای غرش شیرهای ایرانی از جغرافیای ایران خاموش شده، اما نسل این گونه جانوری در دنیا منقرض نشده است و صدای غرش آنان هزاران کیلومتر آن سوتر و خارج از پرچین مرزی ایران در جنگلی به نام «گیر» در گجرات هندوستان شنیده می‌شود، علاوه بر این در برخی باغ وحش های دنیا نیز زیست می کنند، 11 اردیبهشت سال گذشته یک قلاده شیر ماده به نام «ایلدا» از باغ وحش بریستول انگلیس وارد ایران شد و چند روز بعد یک قلاده شیر نر به نام «کامران» از باغ وحش دوبلین ایرلند به جفت خود ملحق شد و هر دو در باغ وحش ارم تهران جای گرفتند.

آن زمان جرقه ای از امید در دلها زده شد که شاید دوباره دشت های ایران جولانگاه شیر ایرانی شود و بار دیگر فرمانروایی جنگل های کشور را در دست گیرد اما سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد که برنامه های برای احیای شیر ایرانی ندارد و بیشتر تمرکزش بر روی حفظ گونه های موجود است چون زیستگاه مناسبی برای این گربه سان در کشور باقی نمانده است.

با این شرایط پس بهترین کار این است که مراقب داشته های خود باشیم اما گویا در این زمینه نیز موفق نبوده ایم چون هر از گاهی از گوشه و کنار شنیده می شود که توله شیری در فلان باغ وحش تلف شده نمونه بارز آن تلف شدن توله شیر سفید در باغ وحش هویزه است، توله شیر سفید باغ وحش هویزه که نیمه اردیبهشت امسال متولد شده بود در 23 خرداد ماه تلف شد که علت تلف شدن آن در فضای مجازی تغذیه نامناسب و گرسنگی منتشر شده بود، شیر باغ وحش هویزه سال قبل آن نیز 2 توله شیر سفید به صورت دو قلو به دنیا آورده بود که در همان روز تولد آنها را کشت.

البته علت تلف شدن این توله شیر مشکلات و نقص ژنتیکی اعلام شد و محمدجواد اشرفی مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان به ایرنا گفته بود که شیرهای سفید وقتی به دنیا می‌آیند به طور معمول مشکل ژنتیکی دارند و احتمال مرگ و میر در آنها طبق آمارها زیاد است، برابر گزارش دامپزشک، این شیر نابینا بوده و با توجه به اینکه مادرش نتوانسته بود تغذیه‌اش کند، ضعف جسمانی نیز داشته است.

وی درباره وضعیت باغ وحش هویزه گفته بود قبل از مرگ این توله شیر سفید تذکری به شهرداری هویزه بابت بهبود وضعیت آنجا داده شده و مراقبت دامپزشک ثابت را الزام کردیم، اگر واقعا به این نتیجه برسیم که شهرداری نمی تواند باغ وحش را نگهداری و نظر محیط زیست را تامین کند، شرایط تعطیلی آنجا را فراهم می کنیم.

در هر حال بحث های زیادی در باره علت تلف شدن این توله شیر منتشر شد و تقصیرها به گردن باغ وحش هویزه و کم کاری آنها در روند تغذیه افتاد که گویا واقعیت این طور نبوده؛ شهاب الدین منتظمی مدیر کل دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: جمعیت شیرها در باغ وحش ها همانی است که از مدت ها پیش بودند بنابراین بحث مشکلات ژنتیکی را برخی مواقع در جمعیت آنها می بینیم .

وی افزود: بنابراین توله شیر باغ وحش هویزه نیز از این قاعده مستثنی نبوده که برابر گزارش دامپزشکی این باغ وحش، توله شیر با اختلالات ژنتیکی به ویژه مشکل تنفسی متولد شده بود، برای این حیوان کارهای حمایتی، مراقبتی، درمانی و تغذیه ای انجام شد اما به دلیل مشکل تنفسی حادی که داشته حیوان تلف شد.

منتظمی تاکید کرد: با توجه به اینکه شیر گونه ای ارزشمند در کشور است و حفاظت از داشته های ما جزو برنامه های سازمان است از این رو از مسوولان مرتبط در این زمینه در استان خوزستان خواستیم که کارهای نظارتی خود را بیشتر کنند و گزارشی هم مدیر کل محیط زیست استان در این زمینه اعلام کرد که در آن به بحث نظارت و پایش های دوره ای از این باغ وحش اشاره کرد.

مدیر کل دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: باغ وحش ها باید هر سه ماه یکبار گزارش خود را به اداره کل محیط زیست استان ها اعلام و ادارات کل آن گزارش را به تهران ارسال کنند بنابراین همه موالید و تلف شدن ها به ستاد گزارش می شود و بر اساس آن کارهای نظارتی برنامه ریزی می شود.

وی درباره احیای شیر ایرانی در کشور گفت: شیرهایی که در مراکز و باغ وحش های ما هستند هیچ کدام گونه ایرانی نیستند غیر از یک جفتی که به باغ وحش ارم آورده شدند ( کامران و ایلدا) که بنا بر ادعای مسوولان باغ وحش این جفت گونه ایرانی است اما کاملا باغ وحشی هستند.

منتظمی افزود: در راستای احیای شیر ایرانی در کشور دو موضوع مطرح است یکی اینکه این شیرها برای احیا دیگر قابلیت تکثیر و رها سازی در طبیعت را ندارند دوم اینکه دیگر زیستگاه مناسبی برای جولان شیر در کشور نداریم از این رو برنامه ای برای بحث احیای جمعیت شیرها در دستور کار سازمان حفاظت محیط زیست نیست.

وی گفت: چند قلاده شیری که در چند باغ وحش کشور داریم فقط جنبه نگهداری و باغ وحشی دارند یعنی سازمان محیط زیست آنها را به عنوان یک گونه نگهداری شده در باغ وحش می شناسد چون آنها جزو گونه های بومی ما نیستند که سازمان بخواهد برنامه های حفاظتی برای آنها داشته باشد و حسب دستورالعمل ها، باغ وحش ها موظف هستند در برابر حفاظت و نگهداری از گونه هایی که دارند مسوولیت خود را به نحو احسن انجام دهند اما اینکه محیط زیست بخواهد به آنها برای تکثیر و احیا برنامه بدهد، چنین برنامه ای در دستور کار سازمان نیست.

منبع: ایرنا