لغو پروژه احیا در کمین دریاچه ارومیه / سدسازی، دشمن بزرگ دریاچه

اعتمادآنلاین| آن‌طور که «فرهاد سرخوش» مدیر استانی ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه به «ایران» می‌گوید: «ساخت این دو سد 300 میلیون مترمکعب از حقابه دریاچه ارومیه را خواهد گرفت و روند احیای دریاچه را با مشکل بسیار زیادی روبه‌رو می‌کند.» در حال حاضر 80 سد روی دریاچه ارومیه ساخته شده است که 10 سد از آن، بیشترین تأثیر مستقیم را روی خشک شدن این دریاچه در دهه 80 داشته‌اند.

بر‌اساس آمارهایی که «عیسی کلانتری» رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور به «ایران» داده است دولت بالغ بر سه‌هزار میلیارد تومان هزینه کرد تا دریاچه را احیا کند. ساخت این دو سد می‌تواند پنبه تمامی برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته را بزند و نقشه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه را نقش بر آب کند. خشک شدن دریاچه ارومیه در دهه هشتاد، 65 درصد از یکی از استان - باغ‌های کشور را به کویر تبدیل کرد. شن‌های روان به با‌غ‌های روستاهای اطراف دریاچه ارومیه حمله کردند و زمین‌های کشاورزی شور شدند.

اگر ستاد احیای دریاچه ارومیه تشکیل نمی‌شد و روند تبدیل باغ‌های استان آذربایجان غربی و شرقی به کویر را کند نمی‌کرد، ریزگردهای نمکی دریاچه علاوه بر استان‌های آذربایجان غربی، شرقی و کردستان، جنگل‌های هیرکانی را هم زخم می‌زد و حتی این تهدید از مرزهای ایران هم خارج می‌شد. علاوه بر آن وسعت بسیار زیادی از زمین‌های کشاورزی حوزه دریاچه ارومیه را برای همیشه از بین می‌برد و به یک بحران زیستی -اقتصادی در منطقه تبدیل می‌شد. با گذشت 5 سال از اجرای برنامه احیای دریاچه ارومیه و به ثبات رسیدن وضعیت آن، تازه‌ترین نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی خواستار ساخت دو سد شده است. به گفته سرخوش هدف از ساخت این دو سد گسترش زمین‌های کشاورزی است.

زمین‌های این منطقه در حال حاضر به صورت دیم کشت می‌شود و فرهاد سرخوش می‌گوید: «اگر این دو سد ساخته شود، زمین‌های دیم کشاورزی به زمین‌های کشاورزی آبی تبدیل و حقابه بیشتری از دریاچه ارومیه گرفته می‌شود.» سرخوش می‌گوید: «روان‌آب‌های رودخانه نازلوچای و باران‌دوز چای از اول آذر تا اردیبهشت ماه به سمت دریاچه ارومیه می‌رود. آب این دو رودخانه در فصل‌های دیگر به مصرف زمین‌های کشاورزی اطراف می‌رسد.» به گفته این کارشناس زیرساخت‌های ورود روان‌آب‌های این دو دریاچه هم با لایروبی مسیر، احداث آب‌بندان و سردهنه‌سازی تأمین شده است. او می‌گوید: «حتی سردهنه‌های این منطقه را سازه‌ای ساختیم، در حالی که سردهنه رودخانه‌ها خاکی است. این سردهنه‌ها در فصول زراعی بسته می‌شود تا آب وارد دریاچه ارومیه شود.» به گفته او به‌طور متوسط از دو رودخانه باران‌دوزچای و نازلوچای
300 میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه ارومیه می‌شود.

گسترش زمین‌های کشاورزی به بهای خشک شدن دریاچه

گسترش زمین‌های کشاورزی و تکمیل شدن سدهای حوزه دریاچه ارومیه در روزهای اخیر به‌عنوان مطالبه مردم استان آذربایجان غربی از سوی برخی نمایندگان این استان در مجلس شورای اسلامی مطرح شده است. این در حالی است که یکی از برنامه‌های مصوب هیأت دولت و ستاد احیای دریاچه ارومیه برای نجات چیچست (نام تاریخی دریاچه ارومیه) جلوگیری از گسترش زمین‌های کشاورزی است. گسترش زمین‌های کشاورزی اولین عامل خشک شدن دریاچه ارومیه است.

بویژه اینکه باغ‌های گسترده انگور رفته رفته از بین رفت و جای آن را درختان آب‌بر سیب گرفت. این تغییر محصول مصرف آب حوزه دریاچه را افزایش داد و روند خشک شدن دریاچه را سرعت بخشید. احیای دریاچه ارومیه نخستین وعده محیط زیستی دولت روحانی بود. خشک شدن این دریاچه می‌توانست بزرگترین بحران زیست محیطی ایران را رقم بزند. دولت در ابتدا برای نجات دریاچه ارومیه طرح «نکاشت» را روی میز تصمیم‌گیری برد. هدف این طرح کور کردن بخشی از زمین‌های کشاورزی بود که در نهایت به نجات دریاچه ارومیه منجر می‌شد. کارشناسان از این طرح با توجه به واکنش‌های اجتماعی که به دنبال داشت از «جراحی بزرگ» یاد کردند که دولت روحانی مجبور بود هزینه آن را بپردازد.

چون معتقد بودند تنها راه نجات دریاچه ارومیه است. انجام این طرح همچنان که پیش‌بینی می‌شد با مقاومت کشاورزان منطقه روبه‌رو شد و دولت اجرای آن را به کنار گذاشت و طرح «به‌کاشت» را به جای آن روی میز اجرا برد. طرحی که با جایگزینی کشت محصولات کم‌مصرف به جای کشت‌های پرآب‌بر و بهینه‌سازی مصرف آب تا حدود بسیار زیادی توانست سهمی از حقابه دریاچه ارومیه را به آن برگرداند و دریاچه را از مرگ حتمی نجات بدهد. هرچند هنوز هم در منطقه با مقاومت‌هایی روبه‌رواست و برخی کشاورزان حاضر نیستند محصولات پرآب‌بر از جمله کاشت چغندرقند را با محصولات کم‌آب‌بر جایگزین کنند. کشت گیاهان دارویی نسخه کارشناسان برای درمان زخم دریاچه است. حال نماینده جدید مردم ارومیه دست روی خواسته‌ای گذاشته است که دو مصوبه مهم دولت و ستاد احیای ملی دریاچه ارومیه را نادیده می‌گیرد؛ یک ساخت سد که ممنوع است. دو عدم گسترش زمین‌های کشاورزی که آن هم یکی از خطوط قرمز ستاد احیای دریاچه ارومیه برای ماندگاری این دریاچه مهم است.

«سید علیرضا شریعت» مدیر دفتر پایش ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه دلیل درخواست این نماینده را ناشی از عدم اطلاع نمایندگان جدید از مصوبات ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌داند و می‌گوید: «این ستاد به دنبال آن است که جلسه‌ای را با حضور اعضای ستاد ملی احیا از جمله معاون اول رئیس جمهوری، وزرای نیرو و جهاد کشاورزی، رئیس سازمان حفاظت‌محیط زیست، سازمان جنگل‌ها و دیگر اعضا با نمایندگان جدید بهارستان تشکیل بدهد تا آنها را از مصوبات این ستاد آگاه سازد.»

منبع: ایران