فرزندخوانده نه موجودی عجیب و غریب بلکه عضوی از خانواده است

اعتمادآنلاین| طبق آخرین آمارها حدود 26 هزار کودک فاقد سرپرست و دارای والد غیرمؤثر تحت پوشش سازمان بهزیستی هستند. در این میان اما زوجینی که از نعمت فرزندآوری محروم اند و ناباروری آنها محرز شده، به هر ریسمانی برای بچه دار شدن چنگ می اندازند اما با وجود برخوردن به هر در بسته ای، حاضر نیستند زیر بار پذیرش فرزندخوانده بروند.

حال در این فرایند عده ای از زوجین در راهروهای مراجع قانونی از پروسه های طاقت فرسای اداری پذیرش فرزندخوانده خسته می شوند و این کار را نیمه تمام رها می کنند یا عده ای به خاطر جبر خانواده ها یا باورهای غلط فرهنگی حاضر نیستند کودک بی سرپرستی را به عنوان فرزندخوانده خود قبول کنند.

با این حال اما سازمان بهزیستی و مراکز شبانه روزی زیر نظر این سازمان، در تلاش اند تا این کودکان در کانون خانواده پرورش داده شوند.

در همین خصوص به سراغ مهری سلمانزاده مدیر بخش مددکاری بنیاد زینب کبری(س) مرکز نگهداری از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست رفتیم تا از زبان این مددکار کارکشته، قدیمی و خستگی ناپذیر درباره فرایند فرزندخواندگی و اهمیت این موضوع در جهت کاهش آسیب های اجتماعی مطلع شویم.

بنیاد زینب کبری(س) از سال 58 با هدف نگهداری و مراقبت صحیح کودکان جا مانده از خانواده، بی سرپرست و ایتام مشغول به کار است.

این بنیاد اما تلاش کرده تا کودکان خود را در قالب سیستم شبه خانواده پرورش دهد و صدمات ناشی از زندگی گروهی را به حداقل برساند.

«با توجه به اینکه ما در مرکز، سیستم شبه خانواده داریم اما سر سوزنی اعتقاد نداریم که کودکی در سیستم شبانه روزی بزرگ شود. در واقع همه تلاش و هدف ما این است که یا بچه ها را به صورت فرزندخوانده به دامان پر مهر و محبت خانواده های مسئولیت پذیر و پر محبت بسپاریم یا با احیای خانواده ژنتیکی و اصلی بچه، او را از مرکز ترخیص کنیم».

به گفته سلمان زاده، بنیاد زینب کبری(س) در واقع محل گذر موقت برای نگهداری، آرامش و امنیت بچه ها تا تعیین تکلیف وضعیت شان برای سپردن به دست خانواده های مطمئن است.

«بنابراین تلاشم می کنیم بچه ها حتی یک ساعت اضافه در سیستم شبانه روزی نباشند. اما چند سال اخیر به جهت تغییر آسیب های اجتماعی و افزایش آمار کودکانی که سرپرست موثر ندارند یا بی سرپرست هستند، بحث بلاتکلیفی بچه ها گسترده تر شده است. در حقیقت افزایش آمار بچه های بدسرپرست شرایطی را ایجاد کرده که نه بشود به صورت قوی برای فرزندخواندگی آنها اقدامی کرد و نه خانواده اصلی، ژنتیکی و زیستی کودک را احیا کرد».

با این حال مسئولان مراکز شبانه روزی و نگهداری از کودکان بدسرپرست و بی سرپرست امیدوارند خانواده هایی که صاحب فرزند نمی شوند اقدام به پذیرش فرزندخواندگی کنند.

«در ارتباط با روند فرزندخواندگی یکسری مسائل و مقدمات اداری و قانونی وجود دارد که در این دو سه سال اخیر تغییراتی در این فرایندها برای پذیرش راحت تر خانواده های فرزندپذیر و واگذاری بچه های واجد شرایط ایجاد شده است. در واقع تلاش بر این است تا زن و شوهری که فاقد فرزند هستند و عدم باروری شان محرز شده، با مراجعه به مراجع قانونی و اداری اقدام به تشکیل پرونده جهت پذیرش فرزندخوانده کنند. مثل قوانینی که برای خانم های مجرد، مطلقه یا زنانی که همسرشان فوت شده اتخاذ شده است».

به گفته این مددکار اجتماعی، به همین راحتی هم نمی شود بچه ها را به دست هر خانواده ای سپرد و گاهی سخت گیری های مراجع قانونی برای این است که از امنیت روانی و عاطفی کودکان در خانواده های متقاضی فرزندخوانده مطمئن شوند.

«برای مثال خانواده متقاضی عدم باروری شان باید محرز شده و پنج سال از ازدواجشان گذشته و از لحاظ شغلی، فرهنگی، خانوادگی استانداردهای لازم برای پذیرش فرزندخوانده را داشته باشند».

اما آنچه که در این پروسه بیش از همه اهمیت دارد سلامت روانی و اخلاقی زن و شوهر متقاضی است.

«در بنیاد برای ما خیلی مهم است که زن و شوهر از روی جبر مثل فشار خانواده ها یا با تفکر بهبود روابط شان با پذیرش فرزند یا حتی رودربایستی های اجتماعی، اقدام به پذیرش فرزند نکنند. زیرا اگر با این ذهنیت و تفکر اقدام به پذیرش فرزندخوانده کنند بدون شک با مخاطراتی مواجه می شوند. از نظر ما زن و شوهر باید با خواست، اراده و رضایت قلبی همدیگر اقدام به این کار کنند و تصورات خود درباره اهمیت رابطه خونی و ژنتیکی را کنار گذاشته باشند».

اعضا و کارکنان بنیاد معتقدند این خیلی طبیعی است که زن و شوهری که به شکل طبیعی صاحب بچه نشده اند از نظر روانی و عاطفی آسیب ببیند زیرا انتظار یک رخداد طبیعی برای آنها میسر نشده است.

به همین دلیل قبول جایگزینی فرزندی که متعلق به خودشان نیست مسائل و مشکلات خود را هم دارد اما در نهایت آنها وقتی اقدام به این کار می کنند که قلبا راضی و از قبل خودشان را آماده این تغییر و جایگیزینی کرده اند.

«اغلب زن و شوهرهایی که برای پذیرش فرزندخوانده وارد بنیاد می شوند به طور میانگین 10 سال از ازدواجشان گذشته، همه راه های فرزندآوری طبیعی را رفته اما در نهایت عدم باروی شان محرز و از این بابت مطمئن شده اند. به همین دلیل آنها با کمال میل و با خواست خود آماده پذیرش فرزند و تغییر و جایگزینی هستند».

سلمانزاده با گذشت 26 سال از سابقه کاری اش در بنیاد زینب کبری(س) شاهد اتفاقات شیرینی زیادی بوده. دخترها و پسرهایی که به فرزندخواندگی قبول شده اند هنوز با این مرکز در ارتباط هستند.

خیلی از آنها ازدواج کرده، صاحب فرزند شده و زندگی های موفق و خوبی دارند.

«عده ای ممکن است مسئله خون و ژنتیک را مطرح کنند و تصورشان این است بچه ای که از خون خودشان نیست امکان دارد در آینده مشکلاتی ایجاد کند. اما حقیقت این است فرزندخواندگی مسئله پیچیده ای نیست که ما آن را به گذشته بچه ها وصل کنیم. درست است هر بچه و هر انسانی گذشته و ژنی دارد اما مهم تر از آن محیط پر مهر و محبت خانواده و عشق پدر و مادر به کودک است. بدون شک تربیت از ارتباط خونی و ژن اهمیت بیشتری دارد و بچه ای که در محیطی سالم و پر عشق بزرگ شود، بچه سالمی خواهد بود».

به اعتقاد سلمان زاده حتی زمان پذیرش فرزندخوانده جنسیت کودک هم اهمیتی ندارد.

«بعضی ها چه در حالت طبیعی و چه در فرزندخواندگی به دنبال فرزند دختر هستند اما پس از این همه تجربه کار به طور قطع می گویم که جنسیت بچه ها در موفقیت یا عدم موفقیت آنها اثرگذار نیست. ترس از اینکه بچه پسر مشکلات خاصی را ممکن است به همراه داشته باشد، غیرموجه و غیرقابل قبول است. با اطمینان می گویم عشق زن و شوهرها و شکل درست تربیت بچه و همچنین میزان رابطه عاطفی با فرزند، شرایطی را ایجاد می کند که آن فرزند در محیط امن پاسخ خوبی را بگیرد و انتظارات ما را برآورده کند. ما فرزندان پسر زیادی داریم که به فرزندخواندگی قبول شده و امروز افرادی موفق و عاشق خانواده هایشان هستند».

با وجود اینکه عده ای از خانواده هایی که عدم فرزندآوری آنها محرز شده و اقدام به پذیرش فرزندخوانده کرده اند، با این حال کودکان بی سرپرستی هستند که در سیستم شبانه روزی بزرگ می شوند و شانسی برای داشتن خانواده نداشته اند.

«همه تلاش در مراکز شبانه روزی و مراجع تصمیم گیری و سیستم های قانونی بالاتر از مراکز نگهداری کودکان، این است که بچه ها در سیستم شبانه روزی بزرگ نشوند. در این میان بچه ای که 18 سال در این سیستم بوده، حتی به رقم اینکه در آن مرکز بهترین سرویس را گرفته باشد و به لحاظ روانی، عاطفی، مالی و رفاهی همه امکانات در دسترسش قرار گیرد اما از اصل یک جریان و داشتن یک نگاه ویژه محروم بوده است».

این بچه ها اغلب در سیستم گروهی زندگی می کنند و حتی اگر این سیستم در قالب شبه خانواده اعمال شود اما باز هم نمی تواند جای آن توجه و نگاه و محبت ویژه پدر و مادر را بگیرد.

این واقعیتی است که باید بدون ترس به آن نگاه شود.

«به هر حال بچه ای که در سیستم شبانه روزی بزرگ شده، یکسری مشکلات و خلاءهای خاص خود را دارد و در سن بالا هم نمی تواند دیگر مورد فرزندخواندگی قرار بگیرد. این بچه ها اغلب در 18 سالگی از مراکز شبانه روزی ترخیص می شوند و شاید اتفاق خوبی باشد که خانواده هایی آنها را در قالب همخانه، همدل، با رعایت اصول و قوانین و امنیت اخلاقی بپذیرند اما این نیاز به سازو کار و زیرساخت های قانونی خاص خودش را دارد و در جامعه بایستی فرهنگ سازی شود».

ممکن است در کشورهای دیگر به دلیل نوع فرهنگی که دارند سرپرستی یا حمایت از فرزندخوانده در سنین مختلف اتفاق عجیبی نباشد اما این مسئله در گذر زمان و فرهنگ سازی و سازو کارهای قانونی به مرحله اجرا رسیده و جامعه نیز آن را پذیرفته است اما مددکار بنیاد زینب کبری(س) در این باره می گوید: «با وجود اینکه پذیرش فرزندخوانده در کشور ما مطرح است اما بسترهای فرهنگی آن هنوز جای کار دارد. ما در حوزه کاری با مواردی روبرو می شویم که نشان می دهد پذیرش فرهنگی فرزندخواندگی از سوی جامعه هنوز نیاز به ایجاد بسترهای فرهنگی دارد. برای مثال مواردی داشته ایم که رفتار و عملکرد کودک در مدرسه را به فرزندخواندگی وی ارتباط داده و برخورد دیگری با کودک یا به وی انگ و برچسب زده شده است».

به گفته سلمان زاده، فرزندخوانده موجود عجیب و غریب و فضایی نیست. یک انسان است و به صورت صددرصد خواسته و مورد پذیرش خانواده ای قرار گرفته شده است.

«معتقدم یک فرزندخوانده، فرزند خواسته یک زن و شوهر است. به این معنی که با عشق، ایمان و خواست قلبی و صددرصد آن زن و شوهر و مطالعه این مسئله صاحب فرزند شده اند. بنابراین امیدواریم بستر فرهنگی این مسئله نیز بیش از پیش در جامعه ما پررنگ تر شود تا هیچ کودکی بی سرپرست باقی نماند.

منبع: ایرنا