اهدای پلاسمای بهبودیافتگان؛ برای بهبود بیماران یا تولید دارو؟

اعتمادآنلاین| ماه‌ها است ویروس مرموز کرونا دنیا را به زانو درآورده و محققان سراسر دنیا شبانه روز تلاش می‌کنند تا واکسن و دارو برای درمان این بیماری را کشف کنند و مرگ و میرهای ناشی از این ویروس ناشناخته را پایان دهند.

چند ماهی می‌شود که کشورهای گوناگون واکسن‌های مختلفی را وارد فاز انسانی کردند و حتی برخی از آنها مجوز تزریق اضطراری گرفتند و واکسیناسیون مردم در مقابل بیماری کرونا آغاز شده و براساس اولویت‌ها در حال انجام است، کشور ما هم از این واکسیناسیون عقب نمانده و گروه هدف اول یعنی پرستاران شاغل در ICU در حال واکسینه شدن هستند اما جدا از مقوله واکسن که هنوز برای همه مردم در دسترس نیست بد نیست نگاهی به روش‌های درمان بیماران کرونایی که از ابتدای شیوع آن و حتی اکنون در حال انجام روی بیماران است، نگاهی داشته باشیم.

ماه‌ها پیش بود که پزشکان و مسئولان وزارت بهداشت و درمان پلاسما درمانی را در اولویت خود قرار دادند و به عنوان امیدِ بیماران کرونایی از آن یاد کردند به نحوی که در یک برهه زمانی عنوان شد پلاسمادرمانی بیشترین تاثیر بر درمان بیماران کرونایی دارد به همین دلیل در پروتکل درمانی قرار گرفت.

پلاسما درمانی؛ قدمتی بیش از یک قرن

پلاسما درمانی قدمتی بیش از یک قرن دارد. در سال 1890 میلادی از این روش برای درمان بیماری دیفتری استفاده شده است و سپس در دهه‌های اخیر برای درمان سارس، مرس و ابولا هم استفاده شده اما با یافته‌های جدید دانشمندان بسیاری از کشورها شروع به تحقیق بر این روش درمانی کردند تا از میزان اثربخشی آن روی بیماری کووید 19 نیز مطمئن شوند.

آنطور که توسط وزارت بهداشت و درمان گفته شد پلاسما درمانی به عنوان یکی از روش‌ها می‌تواند روزنه‌ای امیدبخش برای جهان باشد و اگر همانند سارس، مرس و ابولا در مورد کووید 19 هم تاثیر بگذارد، قدر مسلم میزان مرگ و میر جهانی ناشی از این ویروس نوپدید را به طور جدی و قابل توجه کم خواهد کرد.

پلاسما درمانی چه زمانی وارد پروتکل‌های درمانی ایران شد؟

در واقع باید گفت ایران دومین کشوری است که پس از «چین» از پلاسما درمانی برای درمان ویروس کرونا استفاده کرد و سایر کشورها هم شروع به تحقیق و مطالعه کردند به گونه‌ای که این روش درمانی در کشورهایی مانند آمریکا، روسیه، کره جنوبی، هند، آلمان و فرانسه نیز اجرا شد اما ایران کشوری بود که از همان اسفندماه سال گذشته شروع به مطالعه بر این روش درمانی کرد و سپس با مثبت نشان دادن نتایج آن را وارد پروتکل‌های درمانی خود کرد و اعلام داشت این روش درمانی یک روش قطعی برای درمان کرونا نیست اما می‌تواند مدت زمان بستری شدن بیمار را کاهش دهد و برای بهبودی زودتر کمک کننده باشد بنابراین اینگونه بود که پلاسما درمانی که یک قدمت طولانی در جهان دارد بار دیگر مورد توجه جهانیان قرار گرفت و کشورها شروع به مطالعه و کار کردن روی این روش درمانی کردند و در بیمارستان‌های کشور برای بیماران کرونایی تجویز شد.

پلاسما درمانی چگونه انجام می‌شود؟

محققان معتقدند پلاسمای خون افراد بهبود یافته از بیماری کرونا، در هفته سوم تا چهارم بعد از ابتلا به بیماری، عاری از ویروس شده و سرشار از آنتی‌بادی خواهد بود.

این آنتی‌بادی‌ها با دستگاهی به نام «پلاسما فرزیس» از بدن آن‌ها خارج می‌شود؛ سپس آنتی‌بادی افراد بهبود یافته، جایگزین پلاسمای افرادی که به دلیل ابتلا به کرونا وضعیت مناسبی ندارند و در بخش آی سی یو بستری هستند، می‌شود بنابراین سیستم ایمنی بدن افراد مبتلا با کمک این آنتی‌بادی، با ویروس کووید-19 مقابله کرده و وضعیت ریوی این افراد نیز بهبود پیدا می‌کند این آنتی‌بادی تحت نظارت متخصص ریه و بیهوشی به بیماران بدحال تزریق می‌شود.

بالاخره پلاسمادرمانی تاثیر دارد یا خیر؟

امروزه دیگر حرفی از پلاسمادرمانی نمی‌شنویم و صحبت‌های ضد و نقیضی درمورد بی اثر بودن آن بر بیماران کرونایی زده می‌شود گویی روزهایی که میلیون‌ها میلیون پول از بیماران برای پلاسمادرمانی گرفته می‌شد به طور کلی فراموش شده و اصلا انگار نه انگار که برخی از بیماران کرونایی که یا دیگر الان بین ما نیستند یا بهبود پیدا کردند تا 100 میلیون تومان برای پلاسمادرمانی و تهیه دستگاه دیالیز و باقی تجهیزات آن کلی پول خرج کرده‌اند اما جالب اینجاست سازمان انتقال خون تا 5 ماه گذشته بارها فراخوان داد که بهبودیافتگان کرونا پلاسمای خود را اهدا کنند همچنین بیماران کرونایی که بهبود پیدا می‌کنند و از بیمارستان مرخص می‌شوند به آنها توصیه اکید می‌شود پلاسمای خود را اهدا کنند تا راهی برای درمان سایر بیماران کرونایی باشد اما سوال اینجاست پلاسما درمانی بالاخره بر درمان کرونا تاثیر دارد؟ آیا این روش درمانی از پروتکل‌های بهداشتی خارج شده است؟ اگر دیگر تاثیر ندارد و از لیست خارج شده چرا هنوز در برخی بیمارستان‌ها انجام می‌شود؟

تاکنون 15 هزار واحد پلاسما اهدا شده است

بشیر حاجی بیگی، سخنگوی سازمان انتقال خون در گفتگو با خبرنگار برنا با اشاره به تعداد پلاسمایی که توسط مردم اهدا شده است، گفت: از اردیبهشت ماه تا پایان دی‌ماه 1399، 18 هزار نفر مراجعه کننده داشتیم که از این تعداد 15 هزار واحد پلاسما اهدا شده است.

او افزود: استان‌های تهران، آذربایجان غربی، یزد و خوزستان به ترتیب چهار استان اول در زمینه اهدای پلاسمای بهبود یافتگان بیماری کووید 19 هستند.

استفاده از از پلاسمای بهبودیافتگان کرونا برای تهیه داروهای متفاوت/ پلاسمادرمانی از لیست پروتکل‌های درمانی حذف شده است

مینو محرز، با اشاره به بی نتیجه بودن پلاسمادرمانی بر درمان بیماران کرونایی گفت: هرچند پلاسمادرمانی نسبت به بقیه داروها عوارض زیادی ندارد و استفاده از آن نگران کننده نیست اما از همان ابتدا هم در جهان بر آن تکیه نمی‌شد و چون نتایج خوبی از آن حاصل نشد آن را از پروتکل‌های درمانی حذف کردند.

او افزود: یکی دیگر از روش‌های درمان بیماران کرونایی هموپرفیوژن بود که با یک دستگاه بسیار گران قیمت انجام ‌می‌شد که آن هم بدون نتیجه ماند و اکنون دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

عضو ستاد ملی مبارزه با کرونا در پاسخ به این سوال که آیا اکنون پلاسمادرمانی در بیمارستان‌ها انجام می‌شود یا خیر، تصریح کرد: باوجود اینکه پلاسمادرمانی از پروتکل‌های درمانی حذف شده است، اگر پزشکی تصمیم بگیرد، می‌تواند این کار را انجام دهد اما معمول نیست و دیگر مانند گذشته که بسیار سر و صدا کرد مورد استقبال قرار نمی‌گیرد چون نتیجه قابل قبولی ندارد.

محرز درمورد دلیل فراخوان‌های سازمان انتقال خون برای اهدای پلاسما گفت: به هرحال سازمان انتقال خون باید یک مقدار پلاسما برای کسانی که می‌خواهند پلاسمادرمانی انجام دهند داشته باشد و از طرفی پلاسمای بهبودیافتگان کرونا برای تهیه آنتی ژن لازم است و همچنین از پلاسمای بهبودیافتگان کرونا برای تهیه داروهای متفاوت استفاده می‌شود.

این عضو ستاد ملی مبارزه با کرونا تاکید کرد: توصیه اکید من این است که بیمارستان‌ها و پزشکان طبق لیست پروتکل‌های درمانی به بیمار خود دارو تجویز کنند چون بسیاری از داروها که این روزها اسمشان هست فقط جنبه تحقیقات دارند و نتیجه آنها مشخص نیست.

از پلاسما بهبودیافتگان برای تولید دارو استفاده نمی شود

سید حیدر محمدی، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو، ضمن رد استفاده از پلاسما افراد کرونایی برای تهیه دارو گفت: این اتفاق رخ نمی دهد. در پلاسما این افراد آنتی بادی وجود دارد و برای درمان مورد استفاده قرار می گیرد.

او افزود: پلاسما برای تولید فاکتورهای خونی استفاده می شود اما از پلاسمای افرادی که قبلا کرونا گرفته اند برای تولید دارو مصرف نمی کنند.

فعلا پلاسمادرمانی بسیار محدود و داوطلبانه انجام می‌شود/ نتایج آن قطعی و معجزه گر نیست

علیرضا رئیسی، معاون درمان وزارت بهداشت و درمان و سخنگوی ستاد ملی مبارزه با کرونا با اشاره به آخرین وضعیت پلاسمادرمانی در کشور گفت: در حال حاضر پلاسمادرمانی به صورت بسیار محدود در حال انجام است اما اثر مثبت مستند ندارد که از سوی وزارت بهداشت و درمان به عنوان یک راه درمانی معرفی و توصیه شود.

او با تاکید بر داوطلبانه بودن پلاسمادرمانی افزود: همانطور که برخی پزشکان به بعضی از بیماران خود رمدسیویر تجویر می‌کنند، انجام پلاسمادرمانی در بیمارستان‌ها نیز به تشخیص پزشک بستگی دارد و هر پزشکی که انجام آن را بر بیمار ضروری بداند درصورت وجود امکانات، می‌تواند پلاسمادرمانی را تجویز کند.

رئیسی تصریح کرد: قابل ذکر است که پلاسمادرمانی در شرایطی خاص موثر است اما ‌نمی‌توانیم به صورت عمومی آن را توصیه کنیم به همین دلیل هم اکنون به شکل داوطلبانه انجام می‌شود.

معاون درمان وزیر بهداشت گفت: از آنجایی که چندین ماه پیش به این نتیجه رسیدند آنتی بادی خون بهبودیافتگان کرونا باعث تخفیف علائم در بیماران کرونایی شده است درخواست اهدای پلاسما دادند اما این روش معجزه گر نیست و به عنوان درمان قطعی تلقی نمی‌شود.

روند پلاسمادرمانی در کشور متوقف نشده است/ این روش درمان در مراحل ابتدایی بیماری موثر است

کیانوش جهانپور، مدیرروابط عمومی وزارت بهداشت و درمان، ضمن بیان اینکه پلاسمادرمانی در کشور متوقف نشده است، گفت: انجام پلاسمادرمانی ممنوعیتی ندارد اما از آنجایی که تعداد اهداکنندگان محدود است، گسترش پلاسمادرمانی ریسک جهش در ویروس را افزایش می‌دهد و همچنین در روزهای ابتدایی بیماری توصیه می‌شود و انجام آن هنگام عفونت شدید فایده‌ای ندارد، به صورت محدود انجام می‌شود و متوقف نشده است.

او در پاسخ به این سوال که چرا هزینه پلاسمادرمانی که نتیجه قطعی ندارد از بیماران گرفته می‌شود؟ افزود: هر مرکزی که در حال مطالعه بالینی پلاسمادرمانی است اجازه دریافت پول از بیمار ندارد البته این درحالیست که لزوما همه بیماران تحت کارآزمایی بالینی نیستند و معمولا در یک یا چند مرکز، مطالعات بالینی انجام می‌شود به همین دلیل اگر در بیمارستانی از بیمار پولی برای پلاسمادرمانی گرفته شده حتما تجویز پزشک بوده است.

جهانپور با اشاره به نحوه استفاده از پلاسمای بهبودیافتگان کرونا گفت: افرادی که سابقه ابتلا به کرونا دارند در خونشان آنتی بادی‌هایی علیه بیماری کووید19 ترشح شده که می‌تواند در مراحل ابتدایی برای بیماران مبتلا به کرونا مورد استفاده قرار گیرد اما با این وجود احتیاط‌های مشخص خودش را دارد.

پول تحقیقات نباید از جیب مردم رود!

از آنجایی که ابتدای شیوع ویروس کرونا در کشور پلاسما درمانی به عنوان تنها راه نجات بیماران بدحال کرونایی عنوان شد، خانواده‌های این بیماران حاضر شدند حتی با هزینه‌های بسیار بالا انجام این روش درمانی را برای بیماران خود فراهم کنند و دستگاه مربوط به پلاسما درمانی را هرطور شده و با هرقیمتی تهیه کنند اما نکته اینجاست که آیا پول تحقیقات باید از جیب مردم هزینه شود؟

اگر پلاسما درمانی هیچ فایده‌ای ندارد و از پروتکل‌های درمانی حذف شده چرا بیمارستا‌ن ها همچنان این روش درمانی را انجام می‌دهند؟

اگر تاثیر قطعی این روش درمان در مراحل ابتدایی بیماری به دست نیامده چرا باید توسط پزشکان تجویر شود؟ به هر صورت این روزها که شرایط اقتصادی فشار کمتری از بیماری بر مردم وارد نمی‌کند، نباید نسبت به شرایط مالی مردم بی تفاوت بود و در کنار بیماری، فشار بیشتری بر آنها وارد کرد، بهتر است تکلیف مردم روشن شود برای درمان بیمار خود بالاخره از چه راهی اقدام کنند و تکلیف پلاسمای بهبودیافتگان کرونا که اهدا کردند چه خواهد شد؟

منبع: برنا