انتخابات سرد؛ چرا دانشجویان انتخابات نشریات دانشجویی را تحریم کردند؟

اعتمادآنلاین| انتخابات امسال نشریات دانشجویی کشور در حالی برگزار شد که چند روز پیش از آن، جمعی از فعالان نشریات دانشجویی کشور در اعتراض به آنچه «فشار حداکثری بر نشریات دانشجویی»، «توقیف و قلع و قمع نشریات دانشجویی»، «تخلفات گسترده در انتخابات سال گذشته نشریات دانشجویی» و «بی‌معنا شدن و عدم امکان حضور نماینده واقعی دانشجویان در شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشجویی» می‌خواندند، بیانیه‌ای صادر و طی آن شرکت در این دوره انتخابات را تحریم کردند. این فعالان نشریات دانشجویی در بیانیه خود گفته بودند: «مدیران فعلی وزارت علوم، دستورها را از خارج اخذ کرده و تنها وظیفه اجرای آن را دارند و در شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشجویی نیز، پیشاپیش خط مشی ارگان‌های مختلف ... حاکم است و دانشجویان محکوم.»

این در حالی است که تغییر مقررات ناظر بر نشریات دانشجویی و انتخابات آن، ایجاد محدودیت‌های روزافزون برای فعالیت نشریات دانشجویی، روند رو به رشد برخوردها و احضارها و توقیف‌های نشریات دانشجویی و فشارهای همه‌جانبه بر فعالیت‌های مستقل دانشجویی و بستن فضای هرگونه کنشگری از سوی مسئولان فرهنگی وزارت علوم، کار را به جایی رسانده که در انتخابات امسال، از میان 252 نفر واجد شرایط رأی، تنها 113 نفر در انتخابات شرکت کنند و نفر سوم فقط با کسب 6 رأی امکان ورود به ترکیب شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشجویی را پیدا کند.

در حالی که در انتخابات سال‌های گذشته، آمار شرکت‌کنندگان و آرای منتخبان انتخابات، بیش از 2 یا سه برابر انتخابات امسال بوده است؛ به عنوان مثال تعداد واجدین شرایط رأی در انتخابات سال گذشته 351 نفر بود که از این تعداد 302 نفر در انتخابات شرکت کرده و رأی نفر سوم (که آخرین نفر منتخب انتخابات است) 140 رأی بود. تعداد آرای منتخب اول انتخابات نشریات دانشجویی در سال 97، 149 رأی و در سال 96، 121 رأی بود که در مقایسه با آرای نفر اول انتخابات امسال (نفر اول با 67 رأی و نفر دوم با 61 رأی) نشان از کاهش بیش از 50 درصدی میزان آرای منتخبان دارد.

این کاهش قابل ملاحظه آرا و مشارکت اندک در انتخابات امسال نشریات دانشجویی در حالی رخ داده که انتخابات امسال برخلاف رویه سال‌های گذشته (که انتخابات به صورت متمرکز و حضوری برگزار می‌شد)، به صورت الکترونیکی برگزار شده و نشریات دانشجویی برای شرکت در انتخابات امسال نیازی به انجام هیچ کاری جز چند کلیک ساده نداشتند و البته برخی شنیده‌ها از فعالان نشریات دانشجویی حکایت از آن دارد که مدیران وزارت علوم از طریق کارشناس‌های وزارتخانه و کارشناس‌های دانشگاه‌ها، دانشجویان را تحت فشار گذاشته بودند که حتماٌ در انتخابات نشریات دانشجویی مشارکت کنند حتی اگر گزینه‌ای را هم مد نظر ندارند، که البته تعداد بالای آرای سفید در انتخابات امسال به خوبی نمایانگر همین فشارهاست.

کاهش مشارکت‌های دانشجویی محدود به انتخابات نمایندگان نشریات دانشجویی در شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشجویی نیست و گزارش‌ها از وجود رخوت قابل ملاحظه‌ای در فعالیت‌های دانشجویی در عرصه‌های گوناگون از جمله نشریات دانشجویی حکایت دارد.

شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشجویی در وزارت علوم عملکرد نامطلوبی دارد

مهرزاد عباس‌نژاد، عضو کمیته ناظر بر نشریات دانشگاه پیام‌نور، در گفت‌و‌گو با اعتمادآنلاین از تحریم انتخابات نشریات دانشجویی از سوی خودش و برخی دیگر از نشریات دانشجویی خبر می‌دهد و درباره چرایی این تصمیم می‌گوید: «پارسال انتظار ما این بود که شرایط نشریات روزبه‌روز بهتر بشود ولی با عملکرد بسیار ضعیف و نادرستی که وزارت علوم و شورای مرکزی ناظر بر نشریات داشتند و تصمیمات نادرستی که گرفتند، تعداد نشریات فعال دانشگاه پیام‌نور از 345 نشریه به 141 نشریه رسید. در واقع برخی تصمیمات موجب گسترش حس بی‌رغبتی در بین دانشجویان و نشریات دانشجویی شد، چنان‌که حتی تمایلی برای شرکت در انتخابات نشریات دانشگاه پیام‌نور هم نداشته باشند؛ به گونه‌ای که از همان 141 نشریه فعال تنها 78 نشریه در انتخابات نشریات دانشگاه پیام‌نور شرکت کردند آن هم در حالی که شرکت در انتخابات، الکترونیکی و بسیار راحت‌تر بود.»

عباس‌نژاد دلیل پیش آمدن این وضعیت را در عملکرد نامطلوب شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشجویی وزارت علوم و نمایندگان اصلی نشریات دانشجویی در آن شورا می‌بیند و می‌گوید: «حتی همان کمیته‌های ناظر بر نشریات استانی نیم‌بندی هم که در دانشگاه پیام‌نور وجود داشت که مجوزهای نشریات را صادر و به مشکلات رسیدگی می‌کردند و وظایف مربوطه درباره نشریات را انجام می‌دادند و کارگاه‌های آموزشی در استان‌ها برگزار می‌کردند، با نامه وزارت علوم منحل شدند و الان دانشگاه پیام‌نور تنها یک کمیته ناظر در تهران و در سازمان مرکزی دارد. بدین ترتیب دانشجویان اگر بخواهند مجوز نشریه دانشجویی بگیرند یا کارگاه آموزشی داشته باشند یا برای هر مساله دیگری، باید با چالش سفر به تهران و سازمان مرکزی درگیر شوند و این امر فضای فعالیت نشریاتی را برای دست‌اندرکاران نشریات دانشجویی و دانشجویان پیام‌نور خیلی مشکل کرده چراکه دسترسی به کمیته ناظر مستقر در سازمان مرکزی برای آنان سخت است.»

عضو دانشجویی کمیته ناظر بر نشریات دانشگاه پیام‌نور در مورد مشکلات قابل ملاحظه در حوزه فعالیت نشریات دانشجویی توضیح می‌دهد: «جدا از این ما با مشکلات دیگری هم مواجه بوده‌ایم؛ از قبیل ابطال مجوز نشریات یا ممیزی پیش از چاپ بر نشریات دانشجویی و... اینها همه در حالی است که ما تا سال 98 شاهد اتفاقات مثبت و رو به رشدی در فضای فعالیت نشریات دانشجویی بودیم و تعداد نشریات دانشجویی و دانشجویان فعال در آنها رشد فزاینده‌ای داشت، اما در یک سال گذشته با کاهش عجیب و غریبی مواجه شده‌ایم.»

عباس‌نژاد با گلایه از عملکرد نمایندگان نشریات دانشجویی در شورای مرکزی ناظر بر نشریات در سال 1398 می‌گوید: «دوستان به ما وعده دادند که تعداد کمیته‌های ناظر بر نشریات دانشجویی را در دانشگاه پیام‌نور افزایش می‌دهند و در تمامی حدود 500 واحد دانشگاه پیام‌نور یک کمیته ناظر تاسیس می‌شود، اما متاسفانه نه تنها 500 کمیته ناظر تشکیل نشد بلکه 31 کمیته ناظر استانی که تا همین امسال هم فعالیت می‌کردند همگی منحل شدند و ما تبدیل شدیم به یک کمیته ناظر با حجم اتفاقات و مسائل بسیار زیادی که از شهرهای مختلف کشور به سمت‌مان سرازیر می‌شود و ما باید با یک کارشناس و یک مدیر فرهنگی و یک کمیته ناظر، به تمامی این امور و مشکلات در سطح کشور رسیدگی کنیم.»

منتخب نشریات دانشجویی دانشگاه پیام‌نور از حذف تمامی پل‌های ارتباطی سابق انتقاد می‌کند و می‌گوید: «زمانی که ما کمیته‌های ناظر استانی داشتیم در هر کمیته ناظر استانی سه نماینده منتخب مدیران مسئول نشریات دانشجویی هم حضور داشت که اولاً باعث افزایش مشارکت نشریات دانشجویی در سطح کشور می‌شد و ثانیاً این سبب می‌شد که مسائل در سطح استان‌ها از طریق این نمایندگان خیلی سریع به ما منتقل شود و ما هم آنها را پیگیری و حل‌وفصل کنیم. از طرف دیگر، الان کارها چندتکه شده است؛ یعنی برای درخواست صدور مجوز نشریه نیاز به انجام استعلام آموزشی و انضباطی است که ما در سازمان مرکزی به آن دسترسی نداریم. حالا کسی که متقاضی انتشار نشریه است اول باید درخواست انتشار خود را به سازمان مرکزی بدهد و این درخواست وصول شود و بعد ما با استان مکاتبه کنیم و استان اگر با دانشجو مشکل یا چالشی نداشته باشد، پاسخ نامه را می‌دهد و اگر هم داشته باشد که مدام باید برای گرفتن پاسخ پیگیری کنیم و تازه بعد از این، درخواست در کمیته ناظر طرح می‌شود و روند صدور مجوز و حضور در کارگاه آموزشی طی می‌شود که همه اینها موجب افزایش 2برابری یا حتی بیشتر زمان صدور مجوز برای یک نشریه دانشجویی شده است.»

عباس‌نژاد با حمایت از بیانیه فعالان نشریات دانشجویی کشور درباره تحریم انتخابات امسال نشریات دانشجویی کشور می‌گوید: «واقعاً حرف‌های ذکرشده در این بیانیه کاملاً درست بود؛ یعنی تصمیمات نادرست، نگاه‌های شخصی و سلیقه‌ای و سهل‌انگاری‌ها سبب شده که دانشجویان فعال در نشریات دانشجویی روزبه‌روز سرخورده و دلزده‌تر شوند و کم‌کم از فضای فعالیت نشریاتی یا فعالیت دانشجویی فاصله بگیرند. در واقع با توجه به رویکرد وزارت علوم در سال گذشته، متاسفانه کنشگری در بین دانشجویان رو به افول گذاشته است؛ رویکردهایی همچون برخوردها یا توقیف نشریات دانشجویی مثل نشریه فروغ و...»

فشارها باعث شد دانشجویان عطای فعالیت را به لقایش ببخشند

نشریات دانشجویی امسال سال سختی را پشت سر گذاشتند و محدودیت‌های فراوان، احضارها، توقیف‌ها و برخوردها با فعالان نشریات دانشجویی در سراسر کشور روندی رو به رشد و فزاینده داشته است؛ به گونه‌ای که هرچند وقت یک بار خبری جدید از برخورد یا توقیف یک یا چند نشریه دانشجویی به گوش می‌رسد که برای نمونه می‌توان به نشریات دانشجویی فروغ (دانشگاه صنعتی شریف)، آرمانشهر و تضاد و انکار (دانشگاه علم و صنعت)، میدان آزادی (دانشگاه علامه طباطبایی)، ضد (دانشگاه مازندران)، ققنوس (دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی ‌ساری) و... اشاره کرد.

سید محمدحسین عربی از دیگر فعالان نشریات دانشجویی است که انتخابات امسال را تحریم کرده. او در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین ریشه بروز مشکلات فعلی را در انتخابات سال گذشته نشریات دانشجویی می‌داند و می‌گوید: «در انتخابات سال 1398 نشریات دانشجویی تخلفات گسترده‌ای رخ داد که با اعتراض 154 نفر از مدیران مسئول دارای حق رأی مواجه شد، اما متاسفانه اعتراضات حتی در وزارتخانه هم بررسی نشد چه اینکه گویا خود مسئولان فرهنگی وزارتخانه مخالف بررسی اعتراضات بودند.»

منتخب نشریات دانشجویی دانشگاه رازی کرمانشاه با اشاره به اتفاقات یک سال گذشته و رفتارها و برخوردهای وزارت علوم با نشریات دانشجویی می‌گوید: «چه در زمینه تغییراتی که در مقررات نشریات ایجاد شد و چه در خصوص توقیف نشریات دانشجویی مانند فروغ، عملکرد وزارت علوم به گونه‌ای بوده که تنها یک پیام را منتقل می‌کند و آن هم اینکه گویا نهادهای خارج از دانشگاه تصمیم‌گیر نهایی هستند و مسئولان وزارت علوم تنها وظیفه کارگزاری و اجرای دستورات نهادهای خارج از دانشگاه را بر عهده دارند.»

عربی حجم برخوردها و پرونده‌سازی‌ها برای نشریات دانشجویی و صدور احکام توقیف نشریات دانشجویی یا دستمایه قرار دادن فعالیت نشریاتی برای برخوردهای قضایی در یک سال گذشته را بسیار بالا و تعجب‌آور قلمداد می‌کند و می‌گوید: «برخوردهای فزاینده‌ای که در این یک سال گذشته در دانشگاه‌ها با نشریات دانشجویی مثل فروغ، ضد، میدان آزادی و... انجام شد و همچنین برخوردهای نهادهای خارج از دانشگاه، فضایی ایجاد کرده که دانشجویان با دیدن عاقبت فعالیت نشریاتی مستقل و فشارهایی که وارد می‌شود عملاً عطای فعالیت دانشجویی را به لقایش ببخشند و همچنین فعالان دانشجویی باقی‌مانده نیز از ترس عاقبتی که در انتظارشان خواهد بود از فعالیت در این حوزه کناره‌گیری کنند.»

مدیرمسئول نشریه دانشجویی «خرداد» معتقد است این فضا و کاهش مشارکت دانشجویی در فعالیت‌های نشریاتی مستقل و منتقد حاصل خواست مشترک مسئولان فرهنگی وزارت علوم و نهادهای خارج از دانشگاه است و می‌گوید: «من گمان می‌کنم هر چقدر نشریات دانشجویی مستقل و منتقد کمتری وجود داشته باشد آنها بیشتر به هدف خودشان که کنترل فضای فعالیت دانشجویی مستقل است نزدیک می‌شوند. نشانه‌های این ادعای مرا هم می‌توان در تغییراتی که وزارت علوم در مقررات انجام داده یا در تصمیم‌گیری‌هایش (به عنوان مثال درباره نشریه دانشجویی فروغ) و نیز در رشد میزان برخورد و توقیف نشریات دانشجویی از سوی دانشگاه‌ها می توان دید.»

تعداد نشریات دانشجویی فعال رو به کاهش است

محمدحسین عربی وضعیت نشریات دانشجویی را از نظر کمی و کیفی رو به افول تلقی می‌کند و توضیح می‌دهد: «تعداد نشریات دانشجویی فعال رو به کاهش است، به گونه‌ای که مثلاً در همین دانشگاه رازی کرمانشاه، سال گذشته ما 106 نشریه فعال داشتیم ولی امسال حدوداً 50 نشریه فعال داریم. حتی امسال در خیلی از دانشگاه‌ها مانند دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل یا دانشگاه لرستان (که هر سال در آنها انتخابات نشریات دانشجویی برگزار می‌شد)، به دلیل کاهش شدید تعداد نشریات فعال و بی‌رغبتی فعالان نشریاتی، اصلاً انتخابات به حد نصاب لازم نرسید و انتخاباتی برگزار نشد یا تعداد حق رأی‌های دانشگاه فراگیر پیام‌نور در انتخابات شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشجویی، از 35 حق رأی به 9 حق رأی کاهش پیدا کرده است.»

عضو کمیته ناظر بر نشریات دانشجویی دانشگاه رازی کرمانشاه، این کاهش مشارکت نشریات دانشجویی در انتخابات امسال را ناشی از بی‌معنا شدن نهاد «نمایندگی نشریات دانشجویی در شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشگاهی» می‌داند و می‌گوید: «خصوصاً از سال گذشته که بر اثر تخلفات گسترده‌ی صورت‌گرفته به نفع طیفی خاص، 2 کرسی نمایندگی نشریات دانشجویی در شورا به دست طیف اقلیت نشریات دانشجویی اصولگرا افتاد، با همکاری و همراهی دیگر اعضای دولتی و حکومتی شورا، تغییراتی در مقررات ایجاد شد که عملاً امکان برگزاری یک انتخابات عادلانه و رقابتی را از بین برد. از این رو دانشجویان حس می‌کنند که حضورشان در انتخابات عملاً بی‌اثر شده است. از سوی دیگر وقتی ترکیب شورا به گونه‌ای است که اکثریت در دست نمایندگان نهادهای دولتی و حکومتی یا منتصبان آنهاست، عملاً حضور 2 نماینده نشریات دانشجویی در آن ترکیب و امکان اثرگذاری آنها بی‌معناست.»

عربی ضمن انتقاد از شیوه برگزاری انتخابات امسال نشریات دانشجویی کشور می‌گوید: «روند برگزاری انتخابات امسال شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشجویی از اول تا آخر غیرشفاف و نامعلوم بود چراکه اصلاً برای انتخابات مجازی هیچ مقررات و سازوکار معین و از پیش تعیین‌شده‌ای وجود نداشت.»

این فعال نشریات دانشجویی در پایان صحبت‌های خود می‌گوید: «به نظرم هدف نهایی وزارت علوم کنترل فضای نشریات دانشجویی و مواجهه دستوری و از بالا و پایین با فعالیت‌های نشریات دانشجویی مستقل و منتقد است. لذا ترجیح می‌دهند که هر نیروی مقاوم یا مزاحمی در برابر این کنترل‌گری را از عرصه تصمیم‌گیری یا حتی اطلاع از تصمیمات اخذشده حذف کنند و به همین دلیل هم حتی صرف حضور مدیرمسئول یک نشریه دانشجویی مستقل در ترکیب شورا (ولو اینکه اثری هم نداشته باشد و صرفاً از تصمیمات مطلع شود) را برنمی‌تابند.»