چرا دعوا بر سر کلاب هاوس بالا گرفت؟!

اعتمادآنلاین| سال 98 بود که شبکه اجتماعی کلاب هاوس راه‌اندازی شد و با سرمایه‌گذاری صندوق‌های جسورانه خارجی و به خصوص سرمایه‌گذاری اندرسن هوروویتز (شرکت سرمایه‌گذاری جسورانه که توسط مارک اندرسین راه‌اندازی شده و روی استارتاپهای مشهوری سرمایه‌گذاری کرده است) هویت تازه‌ای پیدا کرد و در بین شبکه‌های اجتماعی جهان مطرح شد. مبلغ سرمایه‌گذاری این شرکت روی کلاب هاوس 12 میلیون دلار تخمین زده می‌شود که با این سرمایه‌گذاری ارزش استارتاپ کلاب هاوس به 100 میلیون دلار رسید و حالا بیش از یک میلیارد دلار ارزش دارد.

اما موجودیت این اپلیکیشن با حضور افراد شناخته شده جهانی بود که همگانی شد و در واقع این نام افراد مشهور به کلاب هاوس هویت بخشید، افرادی چون ایلان ماسک، مارک زاکربرگ و یا بیل گیتس. بنابراین ترفند این شبکه اجتماعی برای عمومی شدن استفاده از نام افراد شناخته شده در جهان بود. جالب اینکه همین ترفند در ایران هم استفاده شد و اتفاقا کارساز هم بود.

حضور محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه و محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بود که برای اولین بار به این شبکه مجازی خارجی هویت بخشید. پیش از حضور این افراد کلاب هاوس به شکلی محدود و بیشتر در سطح جامعه نخبگانی مورد استفاده قرار می‌گرفت. به هر حال با این حضور، شاهد ورود خیل عظیمی از چهره‌های سیاسی و شناخته شده جامعه بودیم و به دنبال این حضور، بازتاب مباحث مطرح شده توسط این افراد در رسانه‌های رسمی کشور به خود کلاب هاوس رسمیت بخشید.

البته ناگفته نماند در کنار این حضور نخبگانی فضا برای حضور عمومی هم فراهم شد و انتشار نسخه غیر رسمی کلاب هاوس در اندروید که بیشتر مرجع و منبعی داخلی دارد حضور افراد را راحتتر کرد. در کنار مباحث اصلی کلاب هاوس ایرانی که بیشتر مخاطب نخبگانی دارد اتاقهای سرگرمی که بیشتر بر مباحث عامه‌پسندتر تأکید دارند برای فضای عمومی تر راه اندازی شد و به اصطلاح شاخهای مجازی هم در این عرصه فعالیت بیشتری کردند. این عوامل دست به دست هم داد تا شبکه اجتماعی کلاب هاوس به یک موضوع داغ در رسانه‌ها تبدیل شده و روز به روز به تعداد مخاطبانش اضافه شود.

این استقبال عمومی از شبکه اجتماعی کلاب هاوس حالا به یک محل اختلاف برای مراجع تصمیم‌گیر هم تبدیل شده است به طوری که در یک روز به صورت همزمان محل بحث سخنگوی دولت و سخنگوی قوه قضائیه قرار گرفت.

غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه قضائیه درباره فیلترینگ کلاب هاوس گفت: «ما این موضوع را بخشی از حوزه فضای مجازی می دانیم. فضای مجازی نیازمند مدیریت و ساماندهی است و مکررا ما و رهبر انقلاب از رها شدگی فضای مجازی انتقاد کردیم. حتما همانگونه که فضای حقیقی و زمینی و آبی و دریایی و گمرکات ساماندهی می شوند فضای مجازی هم نیازمند مدیریت است. این مسئولیت به عهده دولت و وزارت ارتباطات است و چنانچه در انجام وظایف قصور کردند باید پاسخگو باشند. ما هم در این مسیر موضوعات را تعقیب می کنیم.»

علی ربیعی، سخنگوی دولت هم درباره اختلالاتی که به تازگی برای دسترسی به این شبکه اجتماعی توسط اپراتورهای تلفنی به وجود آمده توضیح داد: «کسی نباید از آگاه شدن مردم واهمه داشته باشد. برخی خودشان توانایی گفتگو با مردم و نخبگان را ندارند و از صحبت دولتمردان با مردم هراسان شده اند. رئیس جمهور یکشنبه در دولت به وزیر ارتباطات دستور دادند که اولا جزئیات را به مردم بگویند و ثانیا مطابق قانون از اختلال کنندگان شکایت و از اهرمهای قانونی موجود برای پاسخگویی متخلفین و هم برای حفظ فضای ایجاد شده و باز شده استفاده نمایند. دیدگاه دولت مبنی بر باز بودن این شبکه اجتماعی است. رئیس جمهور به وزیر ارتباطات دستور داده ضمن ارائه گزارش شفاف از اختلال در کلاب‌هاوس، از اخلال کنندگان شکایت کند.»

این اظهارنظر به این دلیل بیان شد که سازمان تنظیم مقررات وزارت ارتباطات با ارسال هشداری به سه اپراتور همراه اول، ایرانسل و مخابرات ایران به آنها 24 ساعت فرصت داده بود تا اختلال مشهود در شبکه اجتماعی کلاب هاوس را بر طرف کنند چرا که این اختلال ایجاد شده از طرف آنها جرم بوده و حق شکایت از آنها وجود دارد. اما اپراتورهای همراه اول، ایرانسل و مخابرات بی‌توجه به این اخطار به اختلال عمدی در شبکه کلاب هاوس ادامه دادند تا اینکه وزارتخانه ارتباطات و فناوری اطلاعات از آنها به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی شکایت کرد.

شکایت سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی با موضوع اختلال عمدی اپراتورهای مذکور در سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی و با استناد به ماده 737 قانون مجازات اسلامی به دادسرای عمومی و انقلاب تهران تسلیم شد. طبق اعلام سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، بر اساس ماده 737 قانون مجازات اسلامی ایجاد هرگونه اختلال در ارتباطات کشور جرم تلقی می‌شود.

این موضوع در حالی اتفاق می‌افتد که طبق مصوبه شورای عالی فضای مجازی با موضوع سیاست ها و اقدامات ساماندهی پیام رسان های اجتماعی باید شرایط و ضوابط اعطای مجوز فعالیت به پیام‌رسان‌های اجتماعی داخلی و خارجی در کارگروهی با عضویت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت اطلاعات، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، دادستانی کل کشور، سازمان تبلیغات اسلامی، نیروی انتظامی ج.ا.ا. (پلیس فتا)، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سازمان صدا و سیمای ج.ا.ا. تهیه و تدوین و به مرکز ملی فضای مجازی برای تطبیق با سیاست‌های مصوب شورای عالی فضای مجازی، حداکثر ظرف مدت یک ماه ارائه شود.»

چرا دعوا بر سر این پیام‌رسان بالا گرفته است و دولت تا این اندازه از استفاده و ترویج کلاب هاوس پشتیبانی می‌کند؟

البته این موارد قانونی برای بسیاری دیگر از پیام‌رسانهای خارجی که در حال حاضر مورد استفاده عمومی قرار میگیرند رعایت نشده است و این موضوع چندان حساسیت برانگیز هم نبوده است. اما چرا دعوا بر سر این پیام‌رسان بالا گرفته است و دولت تا این اندازه از استفاده و ترویج کلاب هاوس پشتیبانی می‌کند؟

این میران حضور دولتی‌ها و پشتیبانی از کلاب هاوس این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که آیا توافقات پشت پرده‌ای با موسسان کلاب هاوس صورت گرفته است و یا موضوع به نسخه غیررسمی اندروید این پیام رسان بازمی‌گردد؟ چرا که شایعاتی مبنی بر امکان دسترسی آسانتر به فعالیت کاربران در نسخه غیر رسمی کلاب هاوس وجود دارد. این گمانه‌زنی به این دلیل قوت پیدا می‌کند که اصلا ترویج استفاده و حضور در کلاب هاوس در ابتدا با دولتی‌ها آغاز شد، آن هم در شرایطی که رسانه های رسمی کشور همواره به‌دنبال مصاحبه با این افراد بودند و آنها بی‌توجه به رسانه های داخلی بحثهای جدی خود را موکول به بیان در این پیام رسان کردند.

سابقه این دست توافقات در کشور وجود داشته است، به عنوان مثال در سالهای ابتدایی ورود شبکه های اجتماعی مانند اینستاگرام و یا تلگرام موسسان این پیام‌رسانها همکاری لازم را با قوانین و سیاستهای کشور داشتند و بعد از اینکه مخاطب خود را به اندازه کافی جذب و وابسته کردند به مرور از میزان همکاری ها کاستند که نمونه بارزش در اینستاگرام و تلگرام مشهود است.

جدای از مباحث قانونی که در این ماجرا نهفته است، نمی‌توان مانع از دسترسی مردم به اطلاعات شد و برای گفتمان محدودیت ایجاد کرد، فلسفه وجودی این قوانین هم ایجاد چنین محدودیت‌هایی نیست، اما هر کشور قوانین و خط قرمزهای خاص خود را دارد و انتشار برخی مطالب ناهنجار در فضای مجازی یک موضوع ممنوعه در تمام کشورهاست که نمونه اخیرش مجادلات رئیس جمهور سابق آمریکا، دونالد ترامپ با شبکه‌های اجتماعی مانند توئیتر بود و دیدیم در نهایت توئیتر چه محدودیتهایی برای برخی مطالب به خصوص در زمان انتخابات آمریکا ایجاد کرد.

اما وقتی این شبکه های اجتماعی تابع قوانین کشوری که در آن اقدام به جذب کاربر می کنند نباشند متعهد به اجرای قوانین آنها هم نیستند و کار به جایی می رسد که حتی در این شبکه ها مقدمات نزاع و جنگ خیابانی با آموزش ساخت سلاح‌های کشتار جمعی اتفاق می‌افتد.

در حال حاضر کلاب هاوس به عنوان یک شبکه اجتماعی نخبگانی بیشتر کارکرد سیاسی و انتخاباتی داشته است و در برخی اتاقها فضای گفتمانی خوبی را هم ایجاد کرده است اما به گفته برخی کارشناسان این شبکه اجتماعی صرفا کارکرد انتخاباتی خواهد داشت و بعد از انتخابات از میران استقبال از آن کاسته خواهد شد. در نهایت آینده این شبکه اجتماعی همچنان در هاله ای از ابهام است و معلوم نیست در آینده همان سیاست اینستاگرام و تلگرام را در پیش خواهد گرفت و یا سرنوشت دیگری برای آن رقم خواهد خورد.