تداوم «یکشنبه‌های اعتراض» برای بازنشستگان تامین اجتماعی

اعتمادآنلاین| لیلا رزاقی- «یکشنبه‌ها روز بازنشستگان است.» این را فعالان صنفی بازنشستگان تامین اجتماعی می‌گویند. همان‌ها که بی‌توجه به گرم شدن این روزهای هوای کلانشهرها و شیوع موج چهارم کرونا، با ماسک‌هایی بر صورت و موهایی سپیدکرده در مقابل سازمان‌های تامین اجتماعی، وزارت کار و مجلس، ساعت‌ها نشسته و ایستاده، تجمع اعتراضی برپا می‌کنند. اعتراضاتی که گرچه در یک ماه اخیر شدت گرفته، اما بیش از پنج ماه است که ادامه پیدا کرده است.

یکشنبه 5 اردیبهشت‌ماه، برای پنجمین بار در سال جاری، تجمع بازنشستگان در اعتراض به تحقق نیافتن مطالبات حقوقی و تداوم بحران معیشتی برگزار شد. این تجمعات در شهرهای مختلف از جمله رشت، البرز، تهران، اراک، کرمانشاه، تبریز، اصفهان، مشهد، اهواز، خرم‌آباد و سایر کلانشهرها در حالی در یک ماهه اخیر شدت گرفته که دولت به وعده‌های خود در خصوص متناسب‌سازی پایه حقوق مستمری‌بگیران تامین اجتماعی عمل نکرد.

معترضان می‌گویند پس از صدور احکام و فیش مستمری نخستین ماه 1400، متوجه شده‌اند که احکام صادرشده بر اساس آخرین مستمری پیش از اجرای مرحله‌ اول متناسب‌سازی یعنی قبل از مردادماه سال گذشته به اجرا درآمده. گرچه سازمان تامین اجتماعی اعلام کرده که عدم اجرای متناسب‌سازی تنها شامل گروهی از بازنشستگان آن هم به دلیل وجود اشکالات نرم‌افزاری (!) بوده، اما وعده داده در اردیبهشت‌ماه مابه‌التفاوت همسان‌سازی را به حساب بازنشستگان واریز کند. با این حال معترضان چندان به وعده‌های داده‌شده خوش‌بین نیستند و با برگزاری تجمعات اعتراضی علاوه بر تحقق خواسته اصلی خود یعنی «رفع تبعیض‌ میان مستمری‌بگیران و اجرای همسان‌سازی»، خواستار برآورده شدن سایر مطالبات حقوقی و صنفی خود نیز هستند.

بازنشستگان چه می‌خواهند؟

بازنشستگان در اولین تجمع سراسری خود در 15 فروردین 1400 طی بیانیه‌ای اعلام کردند تا زمانی که مطالبات‌شان به نتیجه مطلوب نرسد برگزاری تجمعات را ادامه خواهند داد. آنها مطالبات‌شان را به 2 بخش «مطالبات حقوقی» و «تغییرات ساختاری در سازمان تامین اجتماعی و کوتاه کردن دست دولت از صندوق تامین اجتماعی» تقسیم کرده‌اند.

با این طبقه‌بندی ‌برخی از مطالبات حقوقی بازنشستگان به این شرح اعلام شد:

- اجرای مرحله دوم متناسب‌سازی بر روی فیش حقوق فروردین‌ماه و به‌کارگیری باقی‌مانده 32 هزار میلیارد تومان برای متناسب‌سازی مرحله دوم و پرداخت مابه‌التفاوت از مردادماه 1399

- افزایش سالانه حقوق بر اساس مواد 96 و 111 همچون کارگران و شاغلان و اجرای آن از فروردین‌ماه 1400 با استناد به بند ب ماده 12 قانون برنامه ششم توسعه

- پرداخت مزایای شغلی نظیر کمک‌معیشت، حق مسکن، حق عائله‌مندی و اولاد به بازنشستگان و مستمری‌بگیران تامین اجتماعی متناسب با شاغلان

- اجرای همسان‌سازی حقوق بازنشستگان 1400 بر اساس بودجه 89 هزار میلیاردی مصوب مجلس شورای اسلامی و مطابق با فرمول محاسبه مستمری بازنشستگان لشکری و کشوری

- اجرایی شدن کامل ماده 54 قانون تامین اجتماعی که طی آن سازمان تامین اجتماعی موظف به تامین هزینه‌های درمان بازنشستگان بیمه‌پرداز اجباری به طور مستقیم است.

- حذف کلمه سنوات ارفاقی از احکام و جایگزین شدن سنوات استحقاقی سخت و زیان‌آور

- احیا و برگشت 85 قلم داروی پرمصرفی که از دفترچه‌ها حذف شده است.

- پرداخت حق منطقه جنگی استان‌های مرزی به همه بازنشستگانی که در آن مناطق هنگام جنگ مشغول به خدمت بوده‌اند

-افزایش حقوق سالانه طبق ماده 96 قانون تامین اجتماعی و بر اساس نرخ تورم اعلامی بانک مرکزی با درصد یکسان برای همه بازنشستگان، بدون تفکیک حداقل‌بگیر و سایر سطوح

-واگذاری سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری شستا به کارگران و بازنشستگان.

تاریخچه اعتراضات بازنشستگان

تقاضا برای همسان‌سازی مستمری‌ از سوی بازنشستگان تامین اجتماعی به سال 1388 برمی‌گردد؛ زمانی که همسان‌سازی مستمری بازنشستگان کشوری و لشکری اجرا شد و فاصله معناداری بین مستمری بازنشستگان کشوری و لشکری و بازنشستگان تامین اجتماعی به وجود آمد. خواسته بازنشستگان تامین اجتماعی روشن بود: کاهش فاصله مستمری‌های دریافتی بین بازنشستگان تامین اجتماعی و سایر گروه‌های بازنشستگان.

در تمام سال‌های گذشته آنها به این روند معترض بودند که، چرا با وجود تورم افسارگسیخته و سختی تامین معاش روزمره برای خانوارهای کارگری، شاهد شکافی بزرگ میان 2 گروه از بازنشستگان هستیم. این اعتراضات با بحرانی شدن وضعیت اقتصادی در سال‌های اخیر، شیوع کرونا و تاثیر آن بر تامین معاش حداقل‌بگیران در ماه‌های پایانی پاییز و زمستان 99 به اوج خود رسید.

در نتیجه‌ این اعتراضات بخشی از متناسب‌سازی در مردادماه سال گذشته به اجرا درآمد و همزمان اعلام شد که 89هزار میلیارد تومان در بودجه مصوب مجلس به این موضوع اختصاص پیدا کرده است. اجرای ناقص متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان به اعتراضات آنها دامن زد تا سرانجام دولت مجبور شد در اسفندماه گذشته، یک میلیون و 200 هزار تومان مابه‌التفاوت مبلغ پرداخت‌شده در مرحله اول را به حساب بازنشستگان واریز کند. از آن پس مقرر شد از هفته اول بعد از تعطیلات نوروز 1400، احکام متناسب‌سازی صادر و با اجرای مرحله دوم متناسب‌سازی و افزایش سالانه (39 درصد) تبعیض موجود میان حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی با کشوری و لشکری رفع شود. اتفاقی که رخ نداد تا همچنان شکاف درآمدی میان بازنشستگان تامین اجتماعی و سایر صندوق‌های بیمه‌ای عمیق‌تر شود.

چرا اعتراضات بازنشستگان مهم است

بر اساس ماده 96 قانون تامین اجتماعی، سازمان مکلف است میزان کلیه مستمری‌های بازنشستگی، ازکارافتادگی کلی و مجموع مستمری بازماندگان را در فواصل زمانی‌ای که حداکثر از سالی یک بار کمتر نباشد، با توجه به افزایش‌هزینه زندگی با تصویب هیات وزیران به همان نسبت افزایش دهد.

بنا بر آمارها، سازمان تامین اجتماعی بیش از سه میلیون و 900 هزار نفر مستمری‌بگیر اصلی دارد که اصطلاحاً به سه گروه حداکثربگیر، میانه‌بگیر و حداقل‌بگیر تقسیم می‌شوند. در این میان حداقل‌بگیران نزدیک به 60 تا 70 درصد تعداد کل مستمری‌بگیران را تشکیل می‌دهند. در این صورت بدون در نظر گرفتن سایر مطالبات صنفی طرح‌شده از سوی گروه‌های بازنشستگان و با تمرکز بر اجرای سریع‌تر همسان‌سازی مستمری‌ها، قرار بود در فروردین سال جاری حداقل‌بگیری که 30 سال خدمت کرده و حقوقش تا پیش از این یک میلیون و 600 هزار تومان بوده است، حدود چهار میلیون و 200 هزار تومان دریافت کند. این رقم برای کسانی که کمتر از 30 سال خدمت کرده‌اند کمتر و برای کسانی که بیش از 30 سال خدمت کرده‌اند بیشتر خواهد بود. رقمی که گرچه با شاخص‌هایی چون خط فقر و مبنا قرار دادن سبد معیشتِ حداقل هفت میلیون تومانی هیچ همخوانی ندارد، اما شرایط دشوار معیشتی این گروه از بازنشستگان را مجبور کرده تا برای حداقل‌های ادامه زندگی، مطالبه‌گری از دولت را در دستور کار قرار دهند.

اعتراضات این گروه در سال‌های اخیر از آن حیث مهم است که در یک رابطه طولی، آخرین سنگر روابط کار یعنی رابطه کارگر با کارفرمای بزرگ (دولت) در اختیار بازنشستگان است. در شرایطی که کارگرانِ شاغل سال‌هاست در غیاب تشکل‌های صنفی مستقل، به قراردادهای کار، عقب‌ افتادگی‌های مزدی و بیمه‌ای و سایر موضوعات صنفی معترض‌اند دامنه‌دار شدن اعتراضات بازنشستگان یک پیام روشن دارد: «حتی در دوران بازنشستگی هم از حداقل‌ها محرومیم.»

عبور از این سنگر و برگزاری تجمعات صنفی متناوب و متوالی از سوی بازنشستگان معترض به سیاست‌های دولت و عملکرد صندوق‌های بازنشستگی، آن هم در روزهایی که ویروسی مهلک سایه‌اش را بر سلامت و معیشت هزاران خانوار کارگری انداخته، به این معناست که اعضای بزرگ‌ترین صندوق بازنشستگی کشور یعنی تامین اجتماعی دیگر تاب تداوم وضع موجود را ندارند. این را می‌توان از طنین شعارهایشان در تجمعاتی که کماکان ادامه دارد دریافت.