مهرنوش جعفری، دکتری علوم اعصاب و پژوهشگر نوروایمونولوژی، در گفت‌وگو با «اعتمادآنلاین»:
ترکیب واکسن‌های کرونا در ایران؛ آری یا خیر؟/ ممکن است ترکیب 2 واکسن کارایی کمتری داشته باشد/ هر نوع تغییر در پروتکل‌های واکسیناسیون برای کادر درمان باید با حساسیت انجام شود
مهرنوش جعفری گفت: اساساً به دلیل ریسک بالای کرونا برای کادر درمان این گروه در اولویت واکسیناسیون قرار گرفته‌اند پس هر نوع تغییر در پروتکل‌های واکسیناسیون برای این گروه باید با حساسیت انجام و طی زمان بررسی شود تا از کافی بودن ایمنی برای آنها اطمینان حاصل شود.
اعتمادآنلاین| لیلا به‌طلب- «اگر مجبور به ترکیب واکسن هستیم بهتر است همزمان بررسی یا آزمونی انجام شود تا مشخص شود تزریق ِترکیب جدید چقدر کارایی داشته و چه میزان آنتی‌بادی تولید کرده است... هر نوع تغییر در پروتکل‌های واکسیناسیون برای کادر درمان باید با حساسیت انجام و طی زمان بررسی شود تا از کافی بودن ایمنی برای آنها اطمینان حاصل شود.»
این جملات قابل توجه‌ترین هشدار برای افرادی است که ترکیب واکسن در داخل کشور را سهل‌الوصول و بی‌آسیب می‌دانند. آنچه در گفته‌های دکتر مهرنوش جعفری، دکتری علوم اعصاب و پژوهشگر نوروایمونولوژی، در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین به طور صریح مشخص است. این‌طور که پیداست ترکیب واکسن- هرچند بی‌خطر- ممکن است کارایی آن را کاهش دهد.
پرسش تامل‌برانگیز جعفری این است که «اگر قرار بر این بود که واکسن‌هایی که تزریق می‌شوند کارایی لازم و مورد نظر محققان را نداشته باشند، پس چرا آزمونهای گوناگون روی آنها انجام شده؟» در نبود برخی از واکسن‌ها در داخل کشور این گمانه‌زنی وجود دارد که در تزریق دُز دوم از نوع دیگری از واکسن‌های در دسترس برای کادر درمان استفاده شود. گفت‌وگوی اعتمادآنلاین با مهرنوش جعفری نشان می‌دهد انجام این کار می‌تواند هزینه‌زا باشد.
***
*در نبود دسترسی به دز دوم برخی از واکسن‌ها، دریافت‌کنندگان دز اول دچار سردرگمی شده‌اند؛ مثلاً مشکلی که درباره واکسن بهارات هند پیش آمد این بود که عده‌ای دز اول این واکسن را دریافت کردند و با بحرانی شدن وضعیت هند، محموله دیگری از این واکسن وارد کشور نشد. از آنجا که پیشنهاد می‌شود 2 دز واکسن یکسان تزریق شود، در چنین مواردی چه راهکاری وجود دارد؟
تزریق واکسن کرونا در تمام موارد اعم از بهارات و... باید با برنامه‌ریزی انجام می‌شد تا اطمینان لازم برای در دسترس بودن 2 دز واکسن وجود داشته باشد. اگر واکسن بهارات هند به صورت اهدایی در اختیار ایران قرار گرفته بود یا قرارداد مطمئنی برای ورود محموله بعدی از هند بسته نشده، واکسیناسیون با بهارات نباید به این صورت انجام می‌شد بلکه باید به نصف افراد واکسن تزریق می‌شد تا نگرانی بابت دز دوم مورد نیاز برای آنها ایجاد نشود.
*این دغدغه در کادر درمان وجود دارد که اگر دز دوم از واکسنی که دریافت می‌شود- در زمان مقرر- در دسترس نباشد، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
دغدغه کادر درمان درباره اینکه چه در انتظار آنهاست دغدغه بجایی است. واکسن‌ها برای رسیدن به این مرحله آزمونهای بالینی را پشت سر گذاشتند. مراحل پیچیده‌ای طی شد تا مشخص شود واکسن چه میزان ایمنی ایجاد می‌کند و کارایی دارد و بعد تاییدیه برخی واکسن‌ها صادر شد. حال اگر بخواهیم واکسن‌ها را ترکیب کنیم، به این معنا که در دز اول یک نوع واکسن و در دز دوم نوع دیگری از واکسن به یک فرد تزریق شود، یا فاصله تزریق دزهای اول و دوم را به دلخواه تغییر دهیم، باعث افزایش بی‌اعتمادی در میان مردم خواهیم شد. معنای این ترکیب یا افزایش فاصله تزریق لزوما ًاین نیست که خطری فردِ واکسینه را تهدید می‌کند، اما انجام این کار خارج از روند معمول تایید واکسن بوده و مرسوم نیست. اگر قرار بر این بود که واکسن‌هایی که تزریق می‌شوند کارایی لازم و مورد نظر محققان را نداشته باشند، پس چرا آزمونهای گوناگون روی آنها انجام شده است؟
*آیا ترکیب واکسن‌ها در دنیا انجام می‌شود؟
ترکیب واکسن‌های کرونا در اروپا بعد از تزریق واکسن «آسترازنکا» و عوارض بسیار نادر گزارش‌شده انجام می‌شود. عوارضی که پس از تزریق واکسن آسترازنکا دیده شد یک در صدهزار گزارش شده‌اند. بنابراین این امکان وجود نداشت که چنین عوارضی در آزمون بالینی با چند ده‌هزار دیده شود. در نتیجه ریسک جدیدی پیدا شد و افرادی که دز اول واکسن آسترازنکا را دریافت کرده‌اند حق انتخاب دارند تا برای دز دوم از واکسن‌های ساخته‌شده برپایه mRNA استفاده کنند. چنین افرادی امکان این را دارند که واکسن‌های تاییدشده دیگر یعنی فایزر یا مدرنا را برای دز دوم برگزینند. البته این قابل مقایسه نیست با وضعیت ایران که نتیجه مدیریت نادرست است.
*آیا ترکیب واکسن، آسیبی در دریافت‌کنندگان ایجاد می‌کند؟
ترکیب واکسن‌های آدنوویروسی و mRNA کاری است که در دنیا انجام شده و این نگرانی وجود ندارد که از ترکیب واکسن کرونا آسیبی متوجه دریافت‌کنندگان شود. البته تمام اینها بر اساس حدسیات علمی گفته می‌شود. ولی سوال مهم‌تر اینجاست که آیا ترکیب واکسن کرونا همان ایمنی لازم و مد نظر را ایجاد می‌کند یا خیر؟ یعنی شما واکسن را با امید 80 درصد کارایی تزریق می‌کنید، حال ممکن است ترکیب 2 واکسن کارایی کمتری داشته باشد. این مساله هم از جهت فردی و هم مدیریتی اهمیت دارد. در حال حاضر پژوهشی در انگلیس در حال انجام است که نتایج آن ظرف چند هفته آینده منتشر خواهد شد. این پژوهش بر این نکته متمرکز شده که آیا می‌توانیم واکسن‌های کرونا را به طور ترکیبی استفاده کنیم. و آیا این ترکیب، کارایی لازم را ایجاد خواهد کرد یا خیر؟
مشکل اینجاست که در اروپا از واکسن‌های با ویروس غیرفعال استفاده نمی‌شود. بنابراین واکسن سینوفارم و بهارات در مطالعه مذکور جایگاهی ندارد؛ یعنی روی ترکیب این نوع از واکسن‌ها تحقیقی انجام نشده. ممکن است سایر کشورها تحقیق‌هایی از این دست داشته باشند ولی فعلاً نتیجه‌ای منتشر نشده است. در چین تحقیقی روی مدل حیوانی انجام شده که نشان می‌دهد ترکیب واکسن غیرفعال با واکسن آدنوویروسی می‌تواند ایمنی ایجادشده را افزایش دهد. ولی اینکه ترکیب واکسن‌های موجود در ایران در نهایت چه اثری بر بدن انسان می‌گذارد باید بررسی شود. اگر مجبور به این کار هستیم، بهتر است همزمان بررسی یا آزمونی صورت گیرد تا مشخص شود تزریق ترکیب جدید چقدر کارایی داشته و چه میزان آنتی‌بادی تولید کرده است.
در مورد واکسن آسترازنکا توصیه شده دز دوم 12 هفته بعد از دز اول تزریق شود. به این ترتیب زمان کافی وجود دارد و می‌توان بررسی کرد افرادی که 2 دز آسترازنکا دریافت کرده‌اند چه میزان ایمن شده‌اند و آیا ایمنی حاصل از یک دز واکسن غیرفعال و یک دز آسترازنکا با آن برابر است یا نه. این بررسی ضروری است تا اگر لازم باشد دز سوم هم به این افراد داده شود.
*اگر واکسن اسپوتنیک (با توجه به تفاوت 2 ویال دز یک و 2) در 2 نوبت یکسان تزریق شود، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
تاییدیه گرفتن برای یک واکسن به این خاطر است که یک ترکیب مطمئن در اختیار مردم قرار گیرد. ویال‌های اسپوتنیک با یکدیگر متفاوت بوده و حاوی آدنوویروس متفاوت هم هستند. اگر به افرادی در هر 2 نوبت 2 دز از ویال مشابه اسپوتنیک تزریق شود، کارایی این نوع واکسیناسیون مشخص نیست و با توجه به کوتاه بودن فاصله بین 2 دز این احتمال وجود دارد که ایمنی لازم در آنها ایجاد نشود. مشابه پروتکل ابتدایی درباره واکسیناسیون با آستزازنکا با فاصله کوتاه که ایمنی بالایی نمی‌داد و به همین دلیل در پروتکل‌های جدید فاصله 2 دز را افزایش دادند.
شاید کارایی واکسن‌های تزریق‌شده برای مخاطب معمول که در خانه حضور دارد چندان مهم نباشد، اما برای کادر درمان بسیار حائز اهمیت است. اساساً به دلیل ریسک بالای کرونا برای کادر درمان این گروه در اولویت واکسیناسیون قرار گرفته‌اند پس هر نوع تغییر در پروتکل‌های واکسیناسیون برای این گروه باید با حساسیت انجام و طی زمان بررسی شود تا از کافی بودن ایمنی برای آنها اطمینان حاصل شود.
دیدگاه تان را بنویسید