کرونا بر لبه قله ششم

اعتمادآنلاین| قرار بود با سرعت گرفتن ورود محموله‌های واکسن به کشور و تسریع در روند واکسیناسیون، آمار فوتی‌ها در نیمه دوم آبان به زیر 50 نفر کاهش پیدا کند. اما حالا در فاصله کوتاهی از فروکش کردن پیک پنجم، آمار ابتلا همچنان روند نوسانی و صعودی دارد و مرگ‌ها همچنان سه رقمی است.

به گزارش همشهری، با قرمز شدن وضعیت کرونا در 22 شهر کشور و افزایش شهرهای نارنجی، کشور در آستانه ورود به پیک دیگری قرار گرفته است. بررسی وضعیت بیماران شناسایی شده تنها در هفته اول آبان حکایت از بالا بودن موارد تست مثبت کرونا دارد و روی عدد 7 تا 11 هزار قرار دارد، در حالی‌که از این تعداد بیش از هزار نفر نیازمند بستری در بخش‌های ویژه‌اند. نوسان آماری، حکایت از وقوع پیک ششم دارد؛ پیکی که با نشانه‌های تداوم چرخه انتقال و شدت گرفتن فعالیت ویروس و همچنین سرعت تغییر رنگ‌بندی شهرها همراه است. همه اینها در شرایطی است که گفته می‌شود هنوز پیک پنجم تمام نشده و با افزایش موارد ابتلا، پیک ششم در ادامه پیک پنجم شیوع پیدا خواهد کرد. هنوز گزارشی از ورود سویه جدیدی از کرونا منتشر نشده، با این حال بررسی اوج‌گیری‌های قبلی کرونا، نشان می‌دهد از میان پنج پیک قبلی، سه پیک با جهش‌های ووهان، انگلیسی و دلتا شروع شدند. ایران اسفند 98 اولین پیک کرونا را با سویه کلاسیک ووهان گزارش کرد و پس از آن در خرداد 99 دومین پیک کرونا در کشور رقم خورد. بعد از آن در فاصله کمی، پیک سوم در مهر 99 رقم خورد و پس از فروکش کردن در زمستان، از اواسط فروردین 1400 بار دیگر در قالب چهارمین پیک این بار با حمله جهش انگلیسی، آمار ابتلا و مرگ، بالا رفت. پیک پنجم به فاصله چند هفته با پیک چهارم، از سیستان و بلوچستان در تیرماه رقم خورد. سویه غالب اما دلتا بود و با وجود کاهش مرگ و ابتلا، همچنان ادامه دارد.

فاصله ما با پیک ششم، ویژگی‌های پیک جدید، وضعیت ابتلا و بستری و مرگ‌ها، احتمال جهش جدید ویروس و... پرسش‌هایی است که از سوی مردم پرسیده می‌شود و حالا متخصصان به آنها پاسخ می‌‌دهند. متخصصان اپیدمیولوژیست، ویروس‌شناسان و آنها که در بخش‌های عفونی مراکز درمانی فعالیت می‌کنند، با استناد به آخرین وضعیت شهرهای قرمز و نوسانی که در موارد ابتلا و بستری وجود دارد، خبر از احتمال رقم خوردن پیک جدید در هفته‌های آینده می‌دهند؛ پیکی آرام و متفاوت از اوج‌گیری‌های قبلی کرونا. مسعود یونسیان، متخصص اپیدمیولوژی و رئیس کمیته راهبری مطالعات واکسیناسیون وزارت بهداشت به همشهری می‌گوید:«هنوز مشخص نیست که پیک جدید چه زمانی رخ دهد اما مسئله اینجاست که حتما لازم نیست که پیک جدید با سوش یا جهش جدیدی همراه باشد تا موارد ابتلا افزایش پیدا کند. ویروس کرونا، روزانه صدها جهش دارد و مشخص نیست که کدامیک از این جهش‌ها به نفع ویروس باشد و انتقال را افزایش می‌دهد یا خیر. نکته اینجاست که اگر ویروس جهشی هم نداشته باشد، کم‌توجهی به اقدامات پیشگیرانه، می‌تواند پیک جدید را رقم بزند.» از نظر این متخصص، واکسیناسیون و رعایت پروتکل‌های بهداشتی در وقوع پیک جدید تأثیر زیادی دارد: «مسئله اینجاست که در کشور هنوز واکسیناسیون به اندازه مطلوبی نرسیده است، اقدامات علیه بیماری سست شده و بازگشایی‌ تمام مراکزرسمی و غیررسمی وهمچنین حدف دورکاری‌‌ها با هم انجام شده. این موضوع می‌تواند زمینه‌ساز ورود به پیک جدید کرونا باشد.» این متخصص، درباره چگونگی شکل‌گیری پیک جدید هم توضیح‌هایی می‌دهد. به‌گفته او، کشور زمانی وارد پیک جدید می‌شود که ضریب باز تولید مؤثر از عدد یک بالاتر رود؛ یعنی بدون انجام برنامه‌های مداخلاتی مثل واکسیناسیون، هر نفر، ویروس را به چند نفر دیگر منتقل می‌کند. در مورد ویروس ووهان، این عدد 2 تا 3بیمار بود که هر کدام از این افراد هم چند نفر دیگر را مبتلا می‌کردند:« وقتی میزان انتقال از یک نفر به فرد دیگر، به زیر یک و مثلا به نه‌دهم برسد، اگر هر کدام از افراد بتوانند نه‌‌دهم افراد را مبتلا کنند، دامنه گسترش ابتلا بسیار پایین می‌آید و منجر به قطع زنجیره شیوع می‌شود.»

افزایش ابتلا و بستری؛ نخستین نشانه‌های شروع پیک جدید

نخستین نشانه وقوع پیک ششم، افزایش موارد بستری و ابتلاست که در هفته‌های گذشته نوسان زیادی داشته است. هرچند که موارد مرگ به زیر 200نفر رسیده و حتی روز گذشته کاهش قابل توجهی داشت اما تعداد بستری و ابتلا، همچنان خبر از احتمال وقوع پیک دیگری می‌دهد. یونسیان در این‌باره می‌گوید:« اگر میزان واکسیناسیون تا زمان وقوع پیک ششم، بالا رفته باشد، ما با مرگ‌ومیرهای کمتری هم مواجه می‌شویم اما اگر تا آن زمان بیش از نیمی از مردم 2 دوز واکسن راتزریق نکرده باشند، احتمال بالا رفتن مرگ‌ها زیاد است، با این حال با توجه به نقش غیرقابل انکار واکسیناسیون، شدت پیک بعدی، کمتر از پیک پنجم خواهد بود، زمانی‌که 45درصد از جمعیت کشور 2دوز واکسن را دریافت کرده باشند و از این تعداد 30درصد هم 2هفته از تزریق‌شان گذشته باشد، می‌توان به کاهش ابتلا و مرگ در پیک بعدی امیدوار بود.»

به‌گفته این متخصص، اگر جهش جدیدی رخ دهد، موارد ابتلا هم بالا می‌رود و ممکن است هر نفر، 6نفر دیگر را مبتلا کند. اما با تکمیل واکسیناسیون، موارد ابتلا کم می‌شود. با این همه او معتقد است که بازگشایی مکان‌های عمومی و کمرنگ شدن رعایت پروتکل‌ها همراه با تغییر رفتار مردم نسبت به اوایل شیوع کرونا، کشور را به سمت پیک ششم می‌کشاند: «بازگشایی اماکن و مشاغل باید با توجه به اولویت‌ها انجام شود، اول باید این مرحله بررسی شود بعد به سراغ حذف دورکاری رفت. باید بررسی شود که کدام فعالیت‌ها در اولویت حذف دورکاری‌اند. اما این اتفاق نیفتاده است. زمانی‌که تمام مراکز بازگشایی می‌شوند دیگر نمی‌توان مشکلات را به درستی شناسایی کرد.» او ادامه می‌دهد: «شروع سرما و تکمیل نشدن روند واکسیناسیون با تزریق 2دوز، تعیین‌کننده زمان وقوع پیک ششم است، مشخص نیست که با این وضعیت، ما چه زمانی‌ می‌توانیم به واکسینه شدن 80درصد جمعیت کشور برسیم.» نکته دیگری که از سوی این اپیدمیولوژیست مطرح می‌شود کاهش میزان ایمنی افرادی است که در اوایل سال واکسینه شده بودند. به‌گفته او، کسانی که در فروردین واکسن زده‌اند، مشخص نیست که در بهمن یا اسفند باز هم ایمنی داشته باشند یا خیر:« از همین حالا باید مقدمات تزریق دوز سوم یا یادآور فراهم شود، ما در فصل سرما با مشکل تهویه مواجه می‌شویم، وقتی هوا سرد می‌شود مردم کمتر تمایل به باز کردن پنجره‌ها دارند، بنابراین تجمع افراد در محیط‌های بسته، امکان انتقال ویروس را بالا می‌برد. سرما بیشترین نقش را در افزایش انتقال بیماری دارد.» او همچنان به اهمیت استفاده از ماسک تأکید می‌کند: «مهم‌ترین راه جلوگیری از انتقال ویروس، کاهش تراکم، رعایت فاصله فیزیکی، توجه به تهویه مناسب و شست‌وشوی دست است، در کنار همه اینها استفاده از ماسک، اهمیت زیادی دارد.»

با گذشت نزدیک به 21‌ماه از شیوع کرونا، حالا سؤال اصلی اینجاست که تا چه زمانی باید با وقوع پیک‌های متعدد مواجه بود. یونسیان در این‌باره می‌گوید: «آسیب‌شناسی اتفاقاتی که در کشور رخ داده پیچیده است، فقدان مدیریت واحد و مؤثر و نافذ که تصمیمات آن لازم‌الاجرا باشد، همچنین کافی نبودن میزان پیروی از مدیریت مبتنی بر شواهد و اعمال تصمیمات سلیقه‌ای به دور از شواهد علمی و در کنار همه اینها پایین بودن نقدپذیری افراد منجر شده تا ما با پیک‌های متعددی مواجه باشیم، نکته دیگر این است که ما قدرت حمایت اقتصادی از اعمال محدودیت‌های کرونایی نداریم و نتوانستیم از مردم در برابر آسیب‌های شدید اقتصادی حمایت و برایشان امنیت روانی ایجاد کنیم. درحالی‌که مثلا در کشوری مانند اتریش برای حمایت اقتصادی در زمان کرونا، میزان مالیات سال قبل از شروع کرونا درنظر گرفته شد و مطابق دارایی‌های اشخاص خسارت محدودیت‌های دوران کرونا به آنها پرداخت شد.»

جهش جدید، تأثیری بر ایمنی‌زایی واکسن نخواهد داشت

ویژگی‌های پیک ششم کرونا هم موضوعی است که از سوی محمدرضا هاشمیان، استاد دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه شهیدبهشتی وفوق تخصص مراقبت‌های ویژه مطرح می‌شود. به‌گفته او، هم‌اکنون نوع پیشرفته‌ای از دلتا در آمریکا، انگلیس و روسیه گزارش شده است، قدرت سرایت این واریانت، 15درصد بیشتر از واریانت اصلی دلتاست. هر چند که به‌نظر می‌رسد واکسن در برابر این واریانت‌ها مؤثر بوده است، اما باید بتوان میزان واکسیناسیون را به 80درصد رساند. براساس اعلام این متخصص به همشهری، شروع یک پیک به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله، میزان واکسیناسیون، رعایت پروتکل‌های بهداشتی و سابقه ابتلاهای قبلی. البته در این میان وجود واریانت جدید و شیوع و ابتلای بالا هم می‌تواند در وقوع پیک جدید موثر باشد.

با این حال هاشمیان معتقد است که واریانت جدید کرونا، نمی‌تواند تأثیر زیادی روی ایمنی‌زایی واکسن‌ها داشته باشد: «اگر میزان واکسیناسیون بالا باشد درصورت وقوع پیک، تعداد بستری‌ها و فوتی‌ها از پیک قبلی کمتر خواهد بود، این وضعیتی است که در کشورهای اروپایی دیده می‌شود. یعنی با اینکه تعداد مبتلایان بالاست، اما به‌دلیل تزریق واکسن، میزان مرگ‌ها پایین‌تر از پیک قبلی بوده است.» او معتقد است که کشور هنوز از پیک پنجم عبور نکرده اما به پایان نزدیک است:« آمارها افزایش کند روند ابتلا و بستری را نشان می‌دهند، چرا که تعداد شهرهای قرمز بالا رفته و اگر زودتر برای مهار کرونا در این مناطق اقدامی انجام نشود، تعداد فوتی‌ها بالا می‌رود.» به‌گفته هاشمیان، در پیک پنجم به‌دلیل شیوع بالای ویروس دلتا و میزان پایین واکسیناسیون، تعداد مرگ‌ها بالا بود، اما تفاوتش با پیک چهارم این بود که تعداد فوتی‌های کادر درمان به‌دلیل واکسیناسیون، پایین بود. بنابراین قطعا تأثیر واکسیناسیون در پیک بعدی مشخص خواهد شد. این متخصص هم بر ضرورت تامل در برداشتن محدودیت‌های کرونایی تأکید می‌کند. او می‌گوید که برداشتن یکباره تمام محدودیت‌ها و عادی‌انگاری می‌تواند آسیب جدی به قطع زنجیره کرونا بزند.