آنتی‌بیوتیک‌های پرمصرف در کشور/پزشکان عمومی در صدر تجویز آنتی‌بیوتیک

اعتمادآنلاین| نوشین محمدحسینی در نشست خبری وزارت بهداشت که به صورت ویدیوکنفرانسی برگزار شد، گفت: یکی از مهمترین دارایی‌های بشر آنتی‌بیوتیک‌ها هستند که باید از آن‌ها محافظت شود. از این هفته در تمام دنیا به عنوان هفته محافظت و نگهداری از آنتی‌بیوتیک‌ها یاد می‌شود. زیرا پیش از کشف پنی‌سیلین، سومین عامل مرگ‌ومیر در دنیا، مرگ بر اثر بیماری‌های عفونی بوده است.

به گزارش ایسنا، وی افزود: باید توجه کرد برای اینکه یک دارو وارد عرصه مصرف شود، ‌زمان طولانی برای آن نیاز است. درست سه سال بعد از اینکه آنتی‌بیوتیک‌ها وارد چرخه مصرف شدند، اولین گزارش‌ها در زمینه پاندمی که در مقابل پنی‌سیلین مقاوم شده بود، ایجاد شد. از همان زمان مسابقه انسان و میکروب‌ها آغاز شده است. مقاومت میکروبی موضوعی اجتناب‌ناپذیر است، اما استفاده نامناسب از آنتی‌بیوتیک چه از سوی بیمار و چه از سوی تجویزکننده، این مقاومت را افزایش می‌دهد. در عین حال فقط این نیست که آنتی‌بیوتیک را زیاد مصرف کنیم، بلکه کسانی هم که آنتی‌بیوتیک‌شان را بی‌موقع قطع می‌کنند و به محض احساس بهبودی آن را قطع می‌کنند، به مقاومت میکروبی کمک می‌کنند. بنابراین هم کم مصرف کردن آنتی‌بیوتیک و هم زیاد مصرف کردن آن می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

محمدحسینی ادامه داد: بین سال‌های 1950 تا 1970 سال‌های طلایی کشف آنتی‌بیوتیک‌ها بوده و 20 آنتی‌بیوتیک جدید کشف شده است، اما از سال 1987 تاکنون، هیچ آنتی‌بیوتیک جدید کشف نشده است که به این معناست که دارایی و گنجینه آنتی‌بیوتیک ما بسیار محدود شده و دیگر آنتی‌بیوتیک جدیدی نداریم. در این شرایط مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک به این معناست که شما ثروت‌تان را دور ریخته و خودتان را به خطر اندازید. در کنار هر دو این‌ها، موضوع مهم دیگر دور ریختن آنتی‌بیوتیک‌هاست. آنتی‌بیوتیک‌ها را در طبیعت نریزید. در غیر این صورت آنتی‌بیوتیک از طریق آب باران و ... در طبیعت حرکت کرده و مجددا وارد چرخه حیات شده، به گیاه سرایت کرده، ‌حیوانی آن گیاه را می‌خورد و مجددا مقاومت میکروبی بر اثر دور ریختن نادرست آنتی‌بیوتیک‌ها احتمالا ایجاد می‌شود.

وی گفت: سازمان غذا و دارو در این زمینه اقداماتی انجام می‌دهد؛ اولا که نسخ پزشکان را بررسی و در پایان هر فصل نتیجه را به آنها اعلام می‌کنیم تا بتوانند خودشان را در زمینه میزان تجویز آنتی‌بیوتیک مقایسه کنند. متاسفانه میزان تجویز آنتی‌بیوتیک در نسخ پزشکان ما بیش از اندازه است. پیشنهاد سازمان جهانی بهداشت حدود 30 درصد تجویز است، اما از سال 1375 که کمیته‌های تجویز و مصرف منطقی دارو، شروع به فعالیت کردند، ‌بالای 55 درصد نسخ ما حاوی آنتی‌بیوتیک بوده است که این میزان تا سال گذشته به 38 درصد کاهش یافته است، ‌اما هنوز بالاست. متاسفانه این موضوع در پاندمی کووید، مجددا افزایش یافته و به 50 درصد رسید. ‌

محمدحسینی ادامه داد: برای اینکه جلوی انتشار شدید مقاومت میکروبی را بگیریم، تا حد ممکن برای پزشکان دوره‌های آموزشی برگزار می‌کنیم. در این زمینه تدوین پروتکل هم کمک‌کننده است. پروتکل‌های تدوین شده برای 9 دارو، ‌خوشبختانه بسیار موثر بوده است. در کنار آن تدوین دستورالعمل هشدار ارزیابی مجدد برای آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده در نظر گرفته شده است. همچنین برخی آنتی‌بیوتیک‌ها از سطح داروخانه‌ها جمع آوری و فقط به بیمارستان‌ها منتقل شدند تا در مصرف آن‌ها دقت بیشتری انجام شود. همچنین کمیته صیانت از تجویز آنتی‌بیوتیک در بیمارستان‌ها تشکیل شد.

وی گفت: در حدود سال‌های 2000 آموکسی سیلین بالاترین آنتی‌بیوتیکی بوده که در کشور ما استفاده می‌شد و درصد بسیار بالایی داشته است که 46.6 درصد بوده است. دارویی مانند سیکلوفلوکساسین مصرفش در کشور زیاد نیست و حدود 2.2 درصد است. در سال 2020 متاسفانه آموکسی سیلین همچنان هنوز آنتی‌بیوتیک اول ما است، اما به 29 درصد تغییر کرده و مصرفش کمتر شده است. درحالی که متاسفانه آنتی‌بیوتیک آزیترومایسین، سفکسیم، سیپروفلوکساسین و لووفلوکساسین بالا آمدند. در حالیکه قبلا جزو 10 داروی مصرفی اول ما نبودند. این‌ها آنتی‌بیوتیک‌هایی هستند که پتانسیل ایجاد مقاومت در آن‌ها بسیار زیاد است. خواهش من این است که از مصرف بی‌رویه این نوع آنتی‌بیوتیک‌ها، کاملا پرهیز شود. بر این اساس ما اکنون در هشت دانشگاه علوم پزشکی داریم به صورت پایلوت بررسی می‌کنیم برای اینکه این‌ها را شناسایی کنیم و برای پزشکان دوره‌های آموزشی بگذاریم و جایگزین‌ها را معرفی کنیم.

محمدحسینی اظهار کرد: انتظار داریم که پزشکان متخصص بیماری‌های عفونی بیشترین آنتی‌بیوتیک‌ها را تجویز کنند، اما می بینیم که پزشکان عمومی با 55 درصد تقریبا بیشترین میزان آنتی‌بیوتیک را تجویز می‌کنند و این به این معناست که باید مقداری در تجویز همکاران پزشک عمومی دقت بیشتری انجام شود. علاوه بر این متاسفانه اگر به آمار فروش آنتی‌بیوتیک‌مان نگاه کنیم و تفاوتش را با آمار تجویز نگاه کنیم، ‌متوجه می‌شویم که مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها هم در کشور بالاست که برای کنترل آن هم یکسری برنامه‌های آموزشی داریم که یکسری از آنها را با همکاری همکاران‌مان در معاونت بهداشت داریم انجام می‌دهیم.