تکذیبی که خواست ملت هم بود

اعتمادآنلاین| دیروز، ساعاتی بعد از انتشار خبری به نقل از رییس پلیس اماکن تهران بزرگ درباره ممنوعیت نامگذاری واحدهای صنفی پایتخت با اسامی رایج در گویش‌های اقوام ایرانی ساکن در سایر استان‌ها، کل خبر از قول همین مقام انتظامی تکذیب و اعلام شد که کل خبر، کذب و غیرواقعی است و بنابراین، نامگذاری واحدهای صنفی پایتخت با اسامی رایج در گویش‌های اقوام ایرانی ساکن در سایر استان‌ها هیچ ممنوعیتی ندارد.

مرور ماجرا

به گزارش اعتماد،ساعت 9 و 43 دقیقه صبح دیروز؛ 14 آذر ماه 1400، خبری در بخش اخبار انتظامی خبرگزاری مهر منتشر شد که به نقل از رییس پلیس اماکن تهران اعلام می‌کرد «استفاده از نام‌های محلی برای واحدهای صنفی پایتخت ممنوع است.» در متن این خبر آمده بود: «سرهنگ نادر مرادی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر درخصوص نامگذاری واحدهای صنفی در پایتخت اظهار داشت که مرجع نامگذاری واحدهای صنفی وزارت ارشاد است و طبق بخشنامه‌ای که این وزارتخانه به پلیس ابلاغ کرده است، واحدهای صنفی باید نامی که برای خود انتخاب می‌کنند حتما فارسی باشد. به عنوان مثال در تهران استفاده از نام‌های محلی (ترکی، کُردی، لُری، شمالی و...) برای واحدهای صنفی ممنوع است و این کار خلاف قانون است. طبق دستورالعمل اصناف باید از نام‌های محلی فقط در شهر و استان‌های مرتبط با آن نام استفاده کنند. به عنوان مثال از اسم‌های ترکی باید در استان‌های ترک‌زبان استفاده شود و بار دیگر تاکید می‌کنم که طبق بخشنامه، استفاده از این نام‌ها برای واحدهای صنفی پایتخت ممنوع است. استفاده از نام‌های خارجی و لاتین هم برای واحدهای صنفی ممنوع است. پلیس مجری قانون است و موظف به اجرای قانون، به همین دلیل هنگامی که واحدهای صنفی برای اخذ مجوز به ما مراجعه می‌کنند اگر اسمی جز نام‌های فارسی برای مغازه خود انتخاب کرده باشند مجوز به آنها نمی‌دهیم. برخی کسبه هم قبل از اخذ مجوز اقدام به نصب تابلو با اسم‌های ممنوعه می‌کنند که در صورت مشاهده حتما با آنها برخورد می‌شود.»

ساعاتی بعد از انتشار این خبر؛ ساعت 17 و 8 دقیقه عصر 14 آذر 1400، خبرگزاری برنا با انتشار خبری اعلام کرد: «توسط رییس پلیس اماکن تهران، ممنوعیت استفاده از نام‌های محلی برای واحدهای صنفی تکذیب شد.»

در متن این خبر، سرهنگ مرادی در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه اخبار انتظامی خبرگزاری برنا گفته بود: «پلیس هیچ ممنوعیتی درخصوص نامگذاری اصناف مختلف به اسم قومیت‌های ایرانی و زبان‌های ایرانی در تهران ندارد و خبر منتشر شده کذب است. خبری که به نقل از بنده منتشر شده است را تکذیب می‌کنیم.» این مقام انتظامی در گفت‌وگوهای رسانه‌ای دیگری هم گفته بود: «خبری که در برخی کانال‌های فضای مجازی درباره ممنوعیت استفاده از نام‌های محلی برای واحدهای صنفی پایتخت منتشر شده صحت ندارد. استفاده از نام‌های محلی (ترکی، کُردی، لُری، شمالی و...) برای واحدهای صنفی در شهر تهران مشکلی ندارد و هر خبری که غیر از این در شبکه‌های مجازی یا رسانه‌ها منتشر شده تکذیب می‌شود. اصناف هر شهر با گویش‌های محلی که دارند می‌توانند نام صنفی خود را در شهر خود استفاده کنند لذا به هیچ‌وجه گفته نشده استفاده از نام‌ها با گویش‌های ترکی لُری گیلکی و... در تهران ممنوع است.»

واکنش کاربران و مخاطبان و تکذیبی که دیده نشد

صبح دیروز، بعد از انتشار خبر «ممانعت پلیس اماکن از نامگذاری واحدهای صنفی پایتخت با نام‌های رایج در گویش محلی اقوام ایرانی و به‌طور خاص؛ اقوام کُرد، لُر، شمالی و آذری مستند به بخشنامه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» موج گسترده‌ای از واکنش‌ها از سوی کاربران فضای مجازی و خوانندگان این خبر شکل گرفت در حالی که تعداد زیادی از پیام‌های ارسالی به پایگاه‌های خبری و خبرگزاری‌ها، به دلیل رد شدن از خطوط قرمز رسانه‌ای، برچسب «غیرقابل انتشار» خورده بود اما هسته اصلی مجموع واکنش‌ها چه در فضای مجازی و چه ارسالی برای خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری، فارغ از اینکه راوی خبر کیست و این ممنوعیت توسط کدام واحد اجرایی اعمال می‌شود، انتقاد از نویسندگان این بخشنامه و دولتمردان امضا‌کننده آن به سبب نادیده گرفتن انسجام ملی و نگرانی جدی بابت تلاش‌های پنهان برای ایجاد اختلاف بین اقوام ایرانی با قوانین و بخشنامه‌هایی از این دست بود.

برخی پیام‌های کاربران که مغایرتی با خطوط قرمز رسانه‌ای نداشتند و قابل انتشار بودند

«هر روز مشکل جدیدی برای مردم ایجاد می‌کنید.... توهین به اکثریت مطلق ایران.... ما مردم ایران هیچ مشکلی با یکدیگر نداریم.... دولت باعث همبستگی مردم شده!!!! کی می‌خواد ریشه‌یابی کنه کدوم کلمه فارسی هست یا کُردی؟ {.....} می‌خواد ریشه‌یابی کنه؟..... نابودی فرهنگ‌های بومی.... فارس‌سازی کشور.... مگه این یک کشور نیست؟ مگه تهران پایتخت ایران نیست؟ مگه همه این گویش‌ها و لهجه‌ها و زبان‌ها داخل کشور نیست؟ مگه همه شهروند ایران نیستن؟ پس چرا تبعیض؟ چرا یه نفر نباید بتونه به دلخواه خودش اسم انتخاب کنه. یعنی یه نفر توی تبریز نمیتونه اسم مغازه‌اش رو فارسی بذاره؟.... کباب ترکی چی؟! نخوریم؟! لبنیات چی؟! از دریانی نخریم؟! بریونی چی؟! به جاش بنویسیم ساچمه پلو با کیشمیش؟! مثِ کُردا چوپی‌ام نگیریم موقع خودنِ سوسیس بندری؟! ..... نوبت رسید به ممنوعیت به‌کار بردن نام‌های غیرفارسی برای واحدهای صنفی مستقر در تهران! مردم نان پیدا نمی‌کنند بخورند آقایان به‌فکر نام‌های غیرفارسی هستند! این یعنی اوج بی‌مسوولیتی در برابر مردم!..... آخه همه مشکلات کشور تموم شده بود نمیتونستن مشکلی پیدا کنند تا حلش کنند به خاطر همین بعد از ماه‌ها گشتن این مشکلو پیدا کردند که خدا رو شکر الساعه هم حلش کردند. باز برن ببینند چیزی برای حل کردن مونده یا نه. به نظر من که چیزی باقی نمونده .... کُردی، لُری، شمالی، پارسی همه از یک مجموعه زبانی هستند ....مظنه تفرقه انداختن ماهی چنده؟ اندازه خط فقر یعنی 11 میلیون هست؟ همه اینها از گروه زبان‌های ایرانی هستند. لغات مشترک بسیار دارند..... اسامی عربی گذاشتن روی افرادرو هم ممنوع کنید. تهران الان تشکیل شده از تمامی اقوام. این حرکت یک توهین به تمامی اقوامه. اگر راست میگن زبان محلی هم در شهرستان آموزش داده بشه. این کار پاک‌سازی فرهنگی یا آپارتاید فرهنگی محسوب میشه. از تهران شروع شده فردا به بقیه نقاط وطن میرسه .... اسم‌های ایرانی با هر اقلیمی و قومی محترم هستن... چه عیبی دارن آخه؟! .... واقعا هر روز شاهد اجرای یه قانون عجیب و غریب هستیم.... از ممنوعیت اسامی خارجی رسیدن به ممنوعیت اسامی بومی... این نوعی نژادپرستی تحقیر دیگر فرهنگ‌ها محسوب میشه، مثلا صنفی که محصولات کردستان یا لرستان رو پخش میکنه چرا نباید اسم محلی داشته باشه؟ .....پس استفاده از نام‌های فارسی را در استان‌های ترک‌نشین ممنوع کنید .....شامل نام‌های عربی هم میشه؟؟!!!! این کشور رنگین‌کمانی از اقوام است که در کنار هم هزاران سال زیسته‌اند. چرا اسم‌های زیبای آنها را بر سر در مغازه‌ها نگذاریم؟.... ما با جمعیت بالای ده‌ها میلیون نفر حق نداریم اسم بچمونو ترکی بذاریم، شما از اسم مغازه حرف می‌زنید؟.... پس قاعدتا انتخاب نام فارسی باید برای استان‌های غیرفارس‌زبان هم ممنوع باشد..... یعنی تهرانی‌ها آمدند سنندج کُردی باید صحبت کنند؟ چرا در مهدکودک‌ها اجازه نمی‌دهید که کودکان معصوم به زبان مادری خودشان صحبت کنند آن وقت؟.... استفاده از این اسامی وفاق و همبستگی بیشتری بین اقوام ایرانی ایجاد می‌کنه. سوالی که پیش میاد این است که اسامی عربی چطور؛ اونها هم ممنوع هستند؟ ....اسم‌های ممنوعه؟ یاد میوه ممنوعه بیفتیم.... بخشنامه مزخرفی است چه ربطی دارد اینکه نام مثلا مغازه چی باشد!!!!! .... این چه بخشنامه‌ای بود؟؟ مگر همه جای ایران سرای من نیست؟؟ من خودم تهرانیم ولی همیشه از دیدن نام‌ها و رسم‌های زیبا و پرمفهوم هموطنان عزیزم لذت می‌برم. ایران کشوری برای همه ایرانیان از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب است. لطفا از این بازیچه‌های نخ‌نما و تفرقه‌افکن و سرکار گذار دست ‌بردارید و به فکر مسائل مهم‌تر مردم باشید. واقعا بیکارین!!....مگه همه ما مال یه کشور نیستیم؟.... آن‌وقت انتظار داریم به زبان‌های مادری اقوام ایرانی اجازه بدهند که در مدارس ایشان زبان قومی‌شان را تدریس کنند!....این کار فقط شکاف اجتماعی رو در بین اقوام بیشتر میکنه و ملت رو در برابر هم قرار میده...»

کدام بخشنامه و کدام قانون؟

آنچه که دیروز صبح، اعلام و عصر، تکذیب شد البته، نه اتفاق جدیدی بود و نه ظرف روزها و هفته‌های گذشته، قانون و مقررات جدیدی درباره نحوه نامگذاری تابلوی اصناف در پایتخت وضع و مصوب شده است. دستور کار پلیس اماکن به عنوان مجری بخشنامه‌های ابلاغی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره صورت فعالیت مرئی واحدهای صنفی در سراسر کشور، تابع یک قانون قدیمی است؛ قانون مصوب آذر 1375 در مجلس چهارم و در زمان فعالیت دولت ششم. قانونی با عنوان «ممنوعیت به‌کار‌گیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه» که با 10 تبصره، در مجلس چهارم و در جلسه علنی روز 14 آذر 1375 به ریاست علی‌اکبر ناطق نوری به تصویب رسید و 14 روز پس از تصویب هم توسط شورای نگهبان، تایید شد. سه سال بعد از تصویب این قانون، روز 19 اردیبهشت 1378، هیات وزیران دولت هفتم، آیین‌نامه اجرایی «قانون ممنوعیت به‌کار‌گیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه» را با 18 ماده تصویب کرد که این آیین‌نامه هم با امضای معاون اول وقت رییس‌جمهوری، مرحوم حسن حبیبی، برای اجرا ابلاغ شد. در ماده 6 این آیین نامه اجرایی آمده است: «افرادی که علاوه بر زبان فارسی، به یکی از زبان‌های خاص اقلیت‌های دینی شناخته شده در قانون اساسی یا گویش‌های محلی و قومی رایج در بعضی مناطق ایران سخن می‌گویند، مجازند از اسامی خاص متعلق به آن زبان یا گویش در نامگذاری خدمات، محصولات و موسسه‌ها و اماکن مربوط، با درج معنا و خاستگاه به خود در همان مناطق استفاده کنند.»

آنچه که از سال 1378 تا امروز و در زمینه نامگذاری واحدهای صنفی در سراسر کشور، دستور کار پلیس اماکن محسوب می‌شده، همین آیین‌نامه اجرایی و همین قانون است؛ مصوباتی در نیمه دهه 1370. طبق اطلاعاتی که به «اعتماد»رسیده، طی دو دهه گذشته تاکنون، تاکیدات این آیین‌نامه اجرایی درخصوص ممنوعیت نامگذاری واحدهای صنفی با اسامی غیربومی در تمام شهرهای کشور، گاه با اغماض و گاه با تحمیل سلیقه شخصی مدیران استانی اجرا شده از جمله که در فاصله سال‌های 1384 تا 1392، مسوولان استان آذربایجان غربی، از نامگذاری واحدهای صنفی با اسامی کُردی جلوگیری کردند و در نیمه سال 1392 هم، اتحادیه اصناف استان بوشهر، از صاحبان تمام واحدهای صنفی خواست که به تأسی از تاکید قانون «ممنوعیت به‌کار‌گیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه» نام مغازه و محل کسب خود را در صورت مغایرت با اسامی بومی و محلی، تغییر داده و اصلاح کنند.