ضرورت انجام مطالعه‌ای برای چرایی کاهش تبعیت مردم از توصیه‌های بهداشتی در بحران کرونا

دکتر حمیدرضا خانکه، رئیس رصدخانه اجتماعی کووید ۱۹ و رئیس مرکز تحقیقات و دپارتمان سلامت در حوادث و بلایای دانشگاه علوم توانبخشی در بیان چالش‌های مهم در حوزه کووید ۱۹، گفت: یکی از چالش‌های مهم در شرایط فعلی، کاهش تمایل مردم نسبت به تلقیح واکسن کروناست، درصورتی که نظریه قوی وجود دارد که در شرایط کنونی، تکرار واکسیناسیون و بویژه دز سوم واکسن می‌تواند به کنترل و مهار ویروس کمک کند.

به گزارش ایسنا، وی افزود: ما در این مقطع زمانی، چالش پذیرش واکسن توسط مردم را داریم و مطالعه‌ای که رصدخانه اجتماعی کووید ۱۹ انجام داده، نشان می‌دهد که تمایل مردم به تلقیح واکسن کاهش پیدا کرده، دلیل عمده آن هم شاید تعدد منابع خبری و اعتماد کم مردم به رسانه‌های رسمی است و مردم کشورهای دیگر هم اعتمادشان به رسانه‌های رسمی کاهش پیدا کرده، چرا که گروه‌های پزشکی و گاها گروه‌های کم‌تخصص‌تر ولی با نفوذتر، روی باور مردم نسبت به استفاده از واکسن تاثیر می‌گذارند.

خانکه تصریح کرد: مثلا در کشور ما، حدود ۱۲ تا ۱۵ درصد مردم تمایل به واکسن ندارند و متاسفانه این عدم تمایل در گروه‌های آسیب‌پذیر و در سنین بالا اتفاق می‌افتد که می‌تواند مرگ و میر ایجاد کند و این موضوع، یکی از عمده‌ترین چالش های حوزه کووید در کشورمان است.

رئیس مرکز تحقیقات و دپارتمان سلامت در حوادث و بلایای دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، در خصوص چالش دیگر در حوزه کووید، اظهار کرد: یکی دیگر از چالش‌ها که رصدخانه اجتماعی کووید ۱۹ با مطالعه، به آن رسیده است، اطلاع‌رسانی خطر است که باید پایه علمی پیدا کرده و ساختار مدیریت بحران در کشور نیز باید ساختار واحدی داشته باشد.

خانکه افزود: ما اگر کرونا را به عنوان یک بحران بین‌المللی فرض کنیم، لذا مدیریت آن در کشور ما نیز باید تابع قوانین بحران باشد، یعنی بدنه تخصصی در دانشگاه‌های علوم پزشکی و وزارت بهداشت باشد و بدنه‌های عملیاتی به حوزه اجرایی مانند سازمان مدیریت بحران، سازمان‌های همکار و پشتیبان سپرده شود.

وی در مورد مدیریت کووید در تهران نیز تصریح کرد: شهر تهران حدود ۱۴ تا ۱۵ میلیون نفر جمعیت دارد و در سایه لطف خداوند و زحمات دولت جدید، میزان واکسیناسیون افزایش پیدا کرده، اما هنوز هسته خطر کووید، تهران است. بطوری که در تمام ادوار به‌جز چند ماه گذشته، تهران وضعیت قرمز داشته و توصیه‌ام این است که شهرداری تهران به عنوان یک حوزه اجرایی و دارای مدیریت واحد، منابع و امکانات زیاد، می‌تواند مدیریت کووید در تهران را به‌عهده بگیرد و از ظرفیت‌های تخصصی دانشگاه‌های علوم پزشکی و مجموعه وزارت بهداشت، به عنوان اتاق فکر و بدنه تخصصی استفاده شود. البته این روش، در کلانشهرها عملی است.

رئیس دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در بیان چالش دیگری در حوزه کووید، گفت: افزایش ظرفیت اجتماعی و سرمایه اجتماعی، ضروری است؛ چرا که مطالعات متعدد در دنیا نشان می‌دهد که سرمایه اجتماعی کاهش پیدا کرده و باید این سرمایه را دوباره برگرداند.

خانکه افزود: راهی که برای افزایش سرمایه اجتماعی به‌نظر می‌رسد، جلب مشارکت مردمی و شفافیت است و قاعدتا چه در زمینه مداخلات مربوط به کووید و چه در زمینه مداخلات سلامت، باید بصورت شفاف با مردم ارتباط داشته باشیم و خوشبختانه بنظر می‌آید که دولت جدید، بر شفافیت و سیاست‌های روشن تاکید دارد، همانطورکه در مورد واکسن، شفاف بوده است و این شفافیت تامین شده، ولی اگر بخواهیم سرمایه اجتماعی را افزایش بدهیم، باید شفافیت بیشتر باشد، به مردم اعتماد کرده و مردم را مشارکت دهیم تا مردم به مدیریت کووید، کمک کنند.

رئیس رصدخانه اجتماعی کووید ۱۹، همچنین میزان تبعیت مردم از توصیه‌های بهداشتی را مهم خواند و انجام مطالعه در این خصوص را لازم دانست.

خانکه افزود: گاها شنیده می‌شود که میزان تبعیت مردم از توصیه‌های بهداشتی کاهش پیدا کرده، اما باید مطالعه‌ای انجام شود تا علت کاهش مشخص شود، راهکاری برای افزایش آن بدست بیاید، و پاسخ به سؤال‌هایی مانند "توقع داشتن از مردم برای تبعیت از توصیه‌های بهداشتی، جواب می دهد یا خیر؟ آیا روش‌های دیگر را باید بکار گرفت؟ و روش جایگزین چیست؟ " داده شود و ستاد ملی کرونا، کمیته علمی و دانشگاه‌های علوم پزشکی باید به آن فکر کنند که چگونه می‌توان سرمایه اجتماعی را به جامعه برگرداند.

دولت اجازه دهد دانشگاه‌ها با توجه به منابع و شرایط خود، بازگشایی را بتدریج انجام دهند  

بحث دیگر در حوزه مدیریت کووید که رئیس دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی به آن پرداخت، "بازگشایی مراکز آموزشی و پژوهشی" بود.

خانکه اظهار کرد: بحث بازگشایی در تمام دنیا دارای نقشه و دستورالعمل است. هم اکنون خوشبختانه در کشور ما منطقی عمل شده است و اختیار آن به مدیران مراکز آموزشی و رؤسای دانشگاه ها سپرده شده، ولی درعین حال باید در نظر داشت که کرونا، یک بیماری موذی است و باید مراقب باشیم که با هیجان با آن برخورد نکنیم.

وی افزود: طی ۲۳ یا ۲۴ ماه گذشته چند اتفاق افتاد؛ یکی اینکه آموزش‌ها در مراکز آموزشی، به آموزش‌های مجازی، تغییر روش داد و این اتفاق بدی نبود و همزمان با دنیا، ما هم نشان دادیم که همه آموزش‌ها الزاما نیاز به حضور دانشجو ندارد و الزاما نیاز به تردد دانشجویان از شهرستان‌ها به تهران ندارد و برای استفاده از آموزش مجازی، زیرساخت‌ها توسعه پیدا کرد. ما الان می‌توانیم درصد زیادی از آموزش‌ها را مجازی ارائه دهیم که فواید بسیار دارد و کاهش هزینه‌های خانواده‌ها و دولت و جلوگیری از تبعات بسیاری که ناشی از دوری دانشجویان جوان از خانواده‌هایشان است، از آن جمله هستند.

وی با اشاره به اینکه ساله‌است، خانواده‌ها یک یا دو فرزند بیشتر ندارند، افزود: تعداد کم فرزندان و دوری آنان از خانواده، مشکلات بسیاری برای جوانان و خانواده‌هایشان به بار می‌آورد که عوارض روانی و اجتماعی دوری از خانواده برای دانشجویان جوان، از دست دادن حمایت والدین از فرزندان و حمایت فرزندان از والدین، عدم اشتغال و نداشتن درآمد دانشجویان به دلیل تردد بین شهری، تبعات ناشی از تداخلات فرهنگی، از جمله آنهاست و لذا، توصیه‌ام به عنوان یک معلم، این است که اگر دانشگاه‌ها اختیار داشته باشند و حجمی از آموزش‌ها را به‌غیر از کارورزی‌ها و واحدهای عملی، مجازی ادامه دهند و زیرساخت‌های خود را گسترش دهند، از مشکلات حضور دانشجویان غیربومی در دانشگاه‌ها کاسته شده و فواید بسیاری مانند افزایش ازدواج و فرزندآوری را خواهد داشت.

موضوع "دورکاری"، از دیگر مباحث مطرح شده بود که مزایای آن توسط خانکه تشریح شد.

وی گفت: در زمان دولت دهم مصوب شده بود، سازمان‌ها و ادارات دولتی تا ۳۰ درصد کارکنان خود را با رعایت اولویت‌ها، می‌توانند دورکار کنند و این تصمیم خوبی بود، چرا که مزایای بسیاری برای همکار دورکار به جهت بهره‌مندی خانواده از حضور او در خانه و فوایدی برای دیگران به‌لحاظ کاهش ترددهای غیرضرور، کاهش ترافیک، کاهش آلودگی هوا و... داشت که امکانات امروزی مانند وسایل دیجیتال و اینترنت، این شرایط را امکانپذیر می‌کند.

وی افزود: البته جدیدا سازمان اداری و استخدامی، به ادارات دولتی اجازه داده که این شرایط را برای خانم‌های کارمند دارای فرزند زیر 6 سال با توجه به مقررات مربوطه فراهم کنیم. اما معتقدم که می‌توان از شرایط کرونا استفاده کرد و اجازه بدهیم که خود دستگاه‌ها متناسب با شرایط و متناسب با آئین‌نامه‌ها، دورکاری داشته باشند.

وی در نهایت، جمع بندی کرد: دولت اجازه بدهد تا دانشگاه‌ها با توجه به منابع و شرایط خود، بازگشایی را بتدریج انجام دهند، اجازه دورکاری و اجازه استفاده از آموزش مجازی داشته باشمند و تحولی در نظام آموزشی اتفاق بیفتد، ضمن آنکه دانشگاه‌ها در مدیریت بحران هایی مانند کرونا، به‌صورت "ماموریت محور" مداخله کرده، اساتید تحقیق کنند و یافته و شواهد علمی برای مدیریت بحران تولید شود.

رئیس دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی افزود: با سپردن رصدخانه اجتماعی کووید ۱۹ به این دانشگاه، ماموریت ما مشخص شد و در زمینه حوزه‌های اجتماعی، مطالعات بسیار خوبی انجام دادیم و نتایج آن را برای مدیران ارشد دولت فرستادیم و حجمی از نتایج مطالعات ما در سیاستگذاری دولت، دخالت داده شد.

به نقل از دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، خانکه همچنین در خصوص میزان تاثیر یافته‌های علمی رصدخانه در تصمیم‌گیری‌های دولت، گفت: تصمیم‌گیری مدیران ارشد، متاثر از فاکتورهای مختلف و متعدد است و یافته‌های رصدخانه اجتماعی کووید ۱۹ هم، یک فاکتور در این تصمیم‌گیری‌هاست. به عنوان مثال، ما یافته‌های علمی خود در حوزه واکسیناسیون را برای مقام عالی وزارت بهداشت فرستادیم و ایشان متاثر از مطالعه ما و مطالعات دیگر، در ستاد کرونا توصیه‌هایی داشتند که شاید به دلیل پیچیدگی پدیده و چند فاکتوری بودن آن که بخشی از آنها در اختیار وزارت بهداشت نیست، عملی نشده است.

وی در عین حال، تاکید کرد: دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، با وزارت بهداشت و مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ارتباط خوبی دارد و توانستیم توصیه‌های علمی خود را انتقال دهیم و درصد زیادی از آنها اعمال شده است.