حاکمیت در تقابل با مخالفان و منتقدان از توجه به مسائل اجتماعی غافل می‌شود / حوزه اجتماعی معمولا در بحران‌های سیاسی امنیتی لِه می‌شود

بحران‌های سیاسی و امنیتی که از راه می‌رسند خیلی چیزها فراموش می‌شود، حاکمیت در تقابل با مخالفان و منتقدان از توجه به مسائل اجتماعی به‌ویژه حوزه آسیب‌ها غافل می‌شود، روندی که در سه ماه گذشته سپری شده تداعی کننده همین وضعیت است. افرادِ در معرض آسیب‌های اجتماعی بیشتر از هر موقعی دیده نمی‌شوند، حتی اگر به‌قتل برسند، درست مانند دختر خوزستانی که یک ماه قبل قربانی قتل ناموسی شد و کسی به او توجه نکرد.

این درحالی‌ست که در غیاب دولت، سازمان‌های مردم نهاد هم به‌دلیل تضعیف شدن در سال‌های گذشته برای کمک‌رسانی و حمایت از آسیب دیده‌ها یا افراد در معرض آسیب نمی‌توانند کنش‌گری کنند، به‌تعبیر سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران «دولت هوشمند سازمان‌های غیردولتی را فرصت می‌داند نه تهدید.» اما تهدید انگاریِ کنش‌های مردمی سبب‌ساز وضعیتی شده که در نبود حمایتگری آن‌ها این آسیب‌های اجتماعی هستند که حالا میدان‌داری می‌کنند. حوزه اجتماعی معمولا در بحران‌های سیاسی امنیتی له می‌شود.

به گزارش خبرآنلاین بخش هایی از گفت و گوی موسوی چلک را در ادامه می خوانید:

• در بحران‌های مختلف، مانند بحران سیاسی، نظامی، بهداشتی، اقتصادی، گروه‌های در معرض آسیب، آسیب‌پذیری‌شان بیشتر می‌شود؛ وقتی امروز گرفتار بحران سیاسی امنیتی هستیم کودک کار، معتاد کنار خیابان، زنی که تن فروشی می‌کند، خانواده نیازمند، افراد دارای معلولیت، سالمندانِ رها شده، بی‌خانمان‌ها، متکدیان، دیگر اولویت ندارند؛ درحالی‌که در چنین بحران‌هایی اتفاقاً این گروه‌ها نیازمند حمایت بیشتری هستند. ما در بحران کرونا به عنوان یک بحران بهداشتی این معضل را هم داشتیم.
• اگر دولت را در نظر بگیریم با پررنگ شدن مسائل سیاسی و امنیتی صدای آسیب دیده اجتماعی به گوش دولت نمی‌رسد، کسانی هم ‌که قبلاً به این مسائل می‌پرداختند، حتی رسانه‌ها دیگر اولویتی برای‌شان نیست، بنابراین چانه‌زنی برای دفاع از این گروه در وضعیت این‌چنینی کمرنگ می‌شود چراکه خریداری ندارد.
•  درهمین اتفاق اخیر که دختری در اهواز توسط پدرش به قتل رسید، برخلاف ماجرایی که برای رومینا رخ داد چندان مورد توجه قرار نگرفت، نه صدای مجلس بلند شد و نه تیم حقیقت یابی تشکیل شد، بنابراین حوزه اجتماعی معمولا در بحران‌های سیاسی امنیتی له می‌شود.
• میزان آسیب‌پذیری برای این گروه از جامعه بیشتر می‌شود، با این توضیح که حال اقتصاد کشور خوب نیست، یعنی میزان حمایت از این گروه‌ها با توجه به تورمی که در کشور است اصلاً تطبیق ندارد.
• لذا ما به عنوان یک تشکل در حوزه اجتماعی انتظار داریم دولت در بحران‌ها گروه‌های آسیب‌پذیر را ویژه‌تر دریابند، غفلت از این حوزه زخم فقر افراد را بیشتر می‌کند، بیشتر احساس تنهایی می‌کنند، در این شرایط ممکن است خودشان به‌دنبال راهی برای جبران هزینه‌های زندگی باشند، دراین وضعیت میزان نارضایتی افزایش پیدا می‌کند و خودش می‌تواند به بحران سیاسی تبدیل شود.
• دولت هوشمند حواسش هست که فقرا در بحران‌های سیاسی امنیتی ابزاری برای تشدید بحران نشوند، ما انتظار داریم این گروه از جامعه به حاشیه نروند و اتفاقاً اولویت بیتشری پیدا کنند.
• سازمان‌های اجتماعی قدرت پررنگ کردن این مسائل را ندارند، حال و روز تشکل‌ها دیگر خوب نیست، این سازمان‌ها غیردولتی‌اند و منابع‌شان را از بخش مسئولیت‌های اجتماعی شرکت‌ها و غیره کسب می‌کنند، طبیعتاً در چنین موقعیتی قدرت عمل آن‌ها کم می‌شود.
• در سال‌های اخیر عموماً حمایت دولت از سازمان‌ها غیر دولتی کمرنگ شده است، وگرنه تشکل‌ها در چنین مواقعی می‌توانند خلاء نبود دولت را پوشش دهند، اما شرط چنین کاری این است که سازمان‌های غیردولتی قوی داشته باشیم که بتوانند از عهده چنین کاری بربیایند.
• معمولاً دولت‌های هوشمند سازمان‌های غیردولتی فعال در حوزه اجتماعی را به عنوان یک ظرفیت درنظر می‌گیرند تا در جایی که خلاء حضور دولت احساس می‌شود آن‌ها بتوانند حمایت‌های لازم را انجام دهند، اما وقتی سازمان‌های مردم نهاد در کشور ما خودی و غیرخودی می‌شوند معلوم است که چنین کارکردی را برای تشکل‌ها نمی‌شود متصور بود، لذا دولت هوشمند سازمان‌های غیردولتی را فرصت می‌داند نه تهدید.
• هر دو ایده. تغییر برخی ارزش‌ها زمان‌بر است، برای این‌که یک ارزشی تغییر کند باید متوجه زیست بوم فرهنگی آن جامعه بود.
• در یک وضعیت مخاطره‌آمیز، اگر دختر یا اطرافیان او از خطری که وجود داشت و مطلع بودند می‌توانستند از اورژانس اجتماعی کمک بگیرند. می‌توانستند به مراکز آن مراجعه کنند یا به شمار ۱۲۳ تماس بگیرند تا از حمایت برخوردار باشند.
• اگر درباره رومینا، این دختر به اورژانس اجتماعی معرفی می‌شد از خیلی از اتفاق‌ها می‌شد جلوگیری کرد.
• هم درباره رومینا و هم درباره قتل اخیر اگر اورژانس اجتماعی زودتر وارد ماجرا می‌شد، می‌رفت این فرد را از خانه جدا می‌کرد، اگر لازم می‌بود حکم قضایی را می‌گرفت.
• طبق این قانون در موارد دارای فوریت اگر مددکار اجتماعی تشخیص بدهد که احتمال بروز خطر هست، آن واحد می‌تواند خودش اقدام کند و طی ۱۲ ساعت به سیستم قضایی گزارش دهد.
• در این قانون پیش‌بینی شده بعد از جدا کردن، چطور می‌توانند با خانواده برخورد کنند و چه حمایت‌هایی می‌تواند وجود داشته باشد، اما خیلی‌ها این قانون و مراکز را نمی‌شناسند، گاهی مواقع زنانی تماس می‌گیرند که اقدامشان مانند همان ضرب‌المثل نوشدارو بعد از مرگ سهراب است. خوبی اورژانس این است که برچسب قضایی ندارد و راحت‌تر می‌شود سازش ایجاد کرد و حمایت کرد. 
• برای حل این مسئله نیاز به حمایت‌های اجتماعی، قانونی و برنامه‌های فرهنگی متناسب با زیست بوم آن مناطق است، از تهران نمی‌شود برای خوزستان برنامه فرهنگی نوشت. اما همیشه وقتی به حوزه فرهنگ می‌رسیم فوری می‌گویند که زمان‌بر است بالاخره از یکجایی باید شروع کرد، هیج جایی هم جز مدرسه بهترین جا برای آموزش، اطلاع رسانی و نهادینه کردن ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی نیست.
• مسئله قتل فرزند توسط پدر چون یک مساله شرعی دارد و چون من اطلاعات کافی ندارم نمی‌توانم اظهار نظر کنم، اما همیشه این موضوع وجود داشته و همیشه هم یک چالش بین‌المللی برای کشور ما بوده است.