آنتی‌بیوتیک‌های دردسرساز؛ میزان مصرف ایرانی‌ها دومین در جهان

طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال 2018، کشور ایران در مصرف آنتی‌بیوتیک رتبه دوم را دارد؛ این در حالی است که بسیاری از کشورها، بر مصرف این داروها اعمال محدودیت دارند و طبق اعلام این سازمان، مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها به یکی از بزرگترین تهدیدها در سلامت و امنیت غذایی است.

به گزارش شفقنا، امروز، شنبه ۸ بهمن‌ماه، نشست امکان‌سنجی جایگزین‌های آنتی‌بیوتیک در ستاد توسعه زیست‌فناوری با همراهی سازمان غذا و دارو، سازمان دامپزشکی، انجمن جامعه دامپزشکان و انجمن‌های علمی مرتبط برگزار شد.

مصرف بیش از اندازه آنتی‌بیوتیک و مشکل مقاومت به آن

در ابتدای این نشست مصطفی قانعی، دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری، معضل مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک و مقاومت نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها را تشریح کرد و اظهار داشت: طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال 2018، کشور ایران در مصرف آنتی‌بیوتیک رتبه دوم را دارد؛ این در حالی است که بسیاری از کشورها، بر مصرف این داروها اعمال محدودیت دارند و طبق اعلام این سازمان، مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها به یکی از بزرگترین تهدیدها در سلامت و امنیت غذایی است.

وی افزود: استفاده مقاوم از آنتی‌بیوتیک‌ها باعث ایجاد مقاومت باکتری‌های بدن انسان و دام نسبت به این مواد می‌شود و این امر در بلندمدت خسارات جبران‌ناپذیری برای سلامت انسان خواهد داشت.

قانعی، تهیه پروتکل‌های بازدارنده از تجویز آنتی‌بیوتیک را لازم دانست و افزود: تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها توسط متخصصان و همچنین استفاده از آن در تغذیه دام نیازمند پروتکل‌ها و برنامه‌هایی است که مصرف این داروها را به مرور کاهش دهد.

جایگزین‌های آنتی‌بیوتیک

دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری، در خصوص جایگزین‌های موجود برای آنتی‌بیوتیک عنوان کرد: واکسیناسیون، از مهم‌ترین جایگزین‌ها برای مصرف آنتی‌بیوتیک است که با توجه به ایجاد زیرساخت و خطوط تولید واکسن در کشور، توسعه واکسیناسیون برای بیماری‌های باکتریایی به کمک وزارت بهداشت در حال پیگیری در سطح ملی کشور است. همچنین با حمایت‌های ستاد توسعه زیست‌فناوری و به کمک بخش خصوصی، تولید پروبیوتیک‌ها نیز به عنوان جایگزین آنتی‌بیوتیک برای انسان و دام در حال توسعه است.

جایگزینی آنتی‌بیوتیک نیازمند هماهنگی بخش‌های مختلف است

قانعی در ادامه سخنان خود در این نشست، هماهنگی بخش‌های مختلف را ضروری دانست و گفت: ابزار حمایت از فناوری وجود دارد، اما پیش از آن بایستی شورای عالی سلامت و سازمان غذا و دارو، تنظیم‌گری و تسهیل‌گری در جهت ایجاد کشش مناسب بازار برای جایگزین‌های آنتی‌بیوتیک را مهیا کند.

ضرورت کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک در صنعت آبزی‌پروری

در ادامه این جلسه، مهدی سلطانی، نماینده انجمن پرورش آبزیان، مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک در پرورش حوزه آبزیان را یکی از معضلات این حوزه عنوان کرد و اظهار کرد: مصرف آنتی‌بیوتیک در صنعت آبزی‌پروری در بسیاری از کشورها به صفر رسیده و از از جایگزین‌ها و واکسیناسیون استفاده می‌شود.

وی افزود: با توجه به افزایش قیمت اخیر آنتی‌بیوتیک در کشور و همچنین عوارض مصرف این دارو، بهتر است با هماهنگی انجمن‌ها، شرکت‌ها و دستگاه‌های اجرایی، قوانین الزام‌آور در زمینه استفاده از جایگزین‌های آنتی‌بیوتیک و همچنین واکسیناسیون آبزیان مورد توجه و پیگیری قرار گیرد.

سلطانی، در مورد مشکلات حاضر و راهکارهای پیشنهادی برای کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک در پرورش آبزیان عنوان کرد: اجرایی‌شدن برنامه واکسیناسیون آبزیان، منع استفاده از آنتی‌بیوتیک در کارخانه‌های تولید جیره و خوراک آبزی، ارتقای سطح مقررات و ضوابط استفاده از مواد شیمیایی و آنتی‌بیوتیک، افزایش امکانات نظارت و راهبردی در سازمان دامپزشکی از اقداماتی است که می‌تواند موجب کاهش استفاده از این مواد در صنعت آبزی‌پروری شود.

پروبیوتیک، به عنوان یک جایگزین آنتی‌بیوتیک

عباسعلی اخوان، نماینده انجمن پروبیوتیک در این نشست عنوان کرد: بیش از 40 شرکت در زمینه تولید پروبیوتیک و ترکیبات جدید میکروبی در حال فعالیت هستند. حمایت ستاد توسعه زیست‌فناوری برای توسعه تولید این ترکیبات تاکنون خوب بوده و بایستی این حمایت‌ها ادامه یابد.

وی در خصوص ضرورت هماهنگی دستگاه‌های مختلف جهت جایگزینی پروبیوتیک برای مصرف آنتی‌بیوتیک اظهار داشت: پزشکان و متخصصان بالینی بایستی به اهمیت استفاده از پروبیوتیک واقف باشند و همچنین ایجاد برنامه‌های راهبردی، تعامل شرکت‌های تولیدکننده و توجه پزشکان و متخصصان به کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک می‌تواند بحران مصرف این دارو را کاهش دهد.

آمادگی ستاد توسعه زیست‌فناوری از طرح‌های فناورانه جایگزین آنتی‌بیوتیک

قلی‌زاده،نماینده معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در خصوص حمایت ستاد از ارائه جایگزین برای آنتی‌بیوتیک اظهار کرد: در حال حاضر در بخش پروبیوتیک‌ها محصول قابل عرضه در بازار وجود دارد و لازم است بازار بخش‌های دیگر مانند محرک‌های رشد دام و آبزی‌پروری توسعه بیشتری بیابد و محصولات مناسب و استاندارد شناسایی و حمایت شود. در این زینه، تجربه‌هایی نظیر ایران‌ساخت می‌تواند موثر واقع شود و ستاد آمادگی حمایت از طرح‌های فناورانه را دارد.

وی همکاری و همراهی سایر دستگاه‌های اجرایی را مورد تاکید قرار داد و عنوان کرد: همکاری بین بخشی وزارت‌های کشاورزی، بهداشت و درمان و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در زمینه کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک ضروری است و همچنین در زمینه نظارت بر واردات غیرمجاز این داروها نیز لازم است قوانین محدودکننده‌ای ایجاد و اعمال گردد.

مشکلات و موانع در حوزه دامپروری

دیانت، نماینده جامعه دامپزشکان، در خصوص موانع و مشکلات در حوزه کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها اظهار داشت: بیانیه‌های انجمن دامپزشکان که حاصل همفکری متخصصان در کمیته‌های مختلف است، بایستی مورد توجه سازمان دامپزشکی قرار گیرد؛ برای مثال واردات و و ورود داروهایی که مشابه آنها در داخل تولید می‌گردد باید با محدودیت سازمان کاهش داده شود. همچنین رویکرد این سازمان بایستی به صورت پیشگیری از بیماری باشد نه درمان.

وی افزود: کمیته‌های فنی ثبت‌کننده دارو بایستی همکاری و همراهی بیشتری با شرکت‌های دانش‌بنیان داشته باشند؛ برای مثال در زمینه ثبت پتنت، مدت زمان اعتبار پتنت بایستی افزایش یابد تا فرایند ورود جایگزین‌ها به بازار کامل شود. کمبود زیرساخت‌ها، عدم تجهیز آزمایشگاه‌های بررسی محصولات و بیماری‌ها، زمان بالای آنالیز محصولات پیش از ورود به بازار و عدم فرهنگسازی از دیگر موانع ورود جایگزین‌های آنتی‌بیوتیک به حوزه دامپزشکی، به عنوان مصرف‌کننده ببیش از 70 درصد آنتی‌بیوتیک در کشور است.

حسینی، نماینده سازمان دامپزشکی نیز در این نشست حضور داشت و ضمن تاکید بر لزوم توجه به بیماری‌هایی که در آینده گریبان دامپروری را خواهد گرفت خاطرنشان کرد: سازمان دامپزشکی در زمینه واکسیناسیون و پیشگیری از بیماری‌ها، ممنوعیت واردات به جز در موارد لزوم، صدور گواهی‌های استفاده از داروهای طبیعی و پروبیوتیک‌ها برای جایگزینی آنتی‌بیوتیک تلاش نموده است.

در این نشست، نماینده یک شرکت دانش‌بنیان نیز به معرفی نمونه باکتروفاژ تولیدی این شرکت به عنوان یک جایگزین مهم برای آنتی‌بیوتیک پرداخت.