قفل شدن معابر شهر در روزهای برفی عجیب نیست، راه‌گریزی هم برای آن نیست

بارش سومین برف تهران که نخستین برف جدی و نیمه‌سنگین امسال پایتخت ایران بود، باعث شد تا شهرداری که همواره اعلام می‌کرد مانورهای بسیاری را برای مواجهه با روزهای برفی انجام داده و آمادگی کامل برای مدیریت شهر در روزهای پربارش دارد، عملا زمین‌گیر شود و بخش‌هایی از شهر از نیمه‌های روز پنجشنبه تا پاسی از شب به‌طور کامل قفل شود و شهروندان ساعت‌ها در خیابان‌ها و در سوز سرما معطل بمانند. رخدادی که بسیاری، از آن به عنوان نمادی از ناکارآمدی نهادهای عضو ستاد بحران، در مواجهه با بحران‌های جدی احتمالی  مانند زلزله یاد کردند.

به گزارش اعتماد، اواخر دی همین امسال بود که بارش برفی به نسبت سبک باعث قفل شدن تهران شد و همین قفل ‌شدن شهر انتقادهای زیادی را در مورد عملکرد شهرداری تهران و غافلگیر شدنش در آن روزها به سمت مدیریت شهری روانه کرد. با این حال آن روزها، مدیران شهرداری و برخی اعضای شورای شهر، با قاطعیت اعلام کردند که شهرداری از بارش برف آن روز غافلگیر نشده و همه‌ چیز روال عادی خود را داشته است!

حدود یک ماه بعد یعنی روز پنجشنبه 20 بهمن، بارش برفی که از طلوع آفتاب آغاز شده و تقریبا تمامی کلانشهر 640 هکتاری تهران را در برگرفته بود و به نوعی می‌توان از آن به عنوان اولین برف جدی پایتخت در سال جاری یاد کرد، نشان داد که برخلاف ادعای مدیران شهری، شهرداری به هیچ عنوان آمادگی لازم برای رویارویی با چالش‌های جدی شهر از جمله بارش‌های برف و باران را ندارد. بارش برف پنجشنبه گرچه چندان هم شدید و طولانی نبود و در طول شب نیز نباریده بود تا روی زمین بنشیند، اما در همان چند ساعتی که از صبح تا عصر و به صورت پراکنده بارید، باعث شد تا نه تنها دسترسی و تردد در خیابان‌ها به معنای واقعی بسته و قفل شود که عملا شهر به حالت نیمه تعطیل درآید.

با این وجود، مدیرکل خدمات شهری شهرداری تهران ظهر همان روز مدعی شد که در حال حاضر هیچ یک از معابر سطح شهر تهران مسدود نیست، اما با توجه به بارش سنگین برف شاهد کندی تردد و ترافیک در محورهای مختلف هستیم. ولی فیلم‌ها و تصاویری که شهروندان از سطح شهر در فضای مجازی منتشر می‌کردند، نشان می‌داد که برخلاف نظر او، اصلا شهر حالت عادی ندارد، بلکه در آستانه بحرانی جدی قرار دارد. مانند فیلمی که از بزرگراه آزادگان منتشر شد و حکایت از آن داشت که این بزرگراه عملا قفل شده و مردم ساعت‌ها در آنجا معطل مانده بودند.

با این حال علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای شهر تهران در گفت‌وگو با «اعتماد» همچنان از عملکرد شهرداری دفاع کرده و می‌گوید: در مواقعی که باران و برف می‌بارد، ما به عنوان نمایندگان مردم همواره به دنبال رصد وضعیت شهر هستیم، چون معتقدیم عملکرد شهرداری در این‌گونه مواقع می‌تواند موید عملکرد آن در زمان بحران‌های جدی‌تر باشد. طبق بررسی‌هایی که به شخصه از عملکرد شهرداری در روز برفی پنجشنبه داشتم، ما نه مشکل شن داشتیم و نه مشکل تجهیزات. کمااینکه در هر سه مرحله‌ای که در این روز برف بارید، معابر اصلی و بزرگراه‌ها همگی شن‌پاشی شدند.

اما اگر اینچنین است چرا باز هم شهر قفل شد؟ پرسشی که نادعلی در پاسخ به آن هم می‌گوید: اولا وقتی که دمای هوا به زیر صفر می‌رسد، شن‌ها نیز یخ می‌زنند و دیگر اثر‌گذاری خودشان را از دست می‌دهند. دوم اینکه وقتی که معابر و بزرگراه‌ها در برف و بوران قفل می‌شوند عملا انتقال تجهیزات به این نقاط هم به سختی انجام می‌شود و زمان زیادی می‌برد، چون اصولا راهی برای رسیدن به این معابر نیست. به گفته او، در روز پنجشنبه هر دو این عوامل - یعنی دمای زیر صفر و قفل شدن ترافیک - باعث شد تا برخی معابر مانند آزادگان در بارش عصرگاهی مسدود شده و شهروندان ساعت‌ها در ترافیک گیر کنند. او با اشاره به اینکه در روز پنجشنبه نیز تلاش کرده تا از نزدیک عملکرد شهرداری را رصد کند، گفت: براساس گزارش‌های منتشرشده، ما نه مشکل شن داشتیم و نه مشکل تجهیزات. 

اعتراض خودی‌ها و منتقدان

این گلایه‌ها در حالی مطرح می‌شود که از چند روز قبل، هشدارهای هواشناسی مبنی بر بارش برف در شهر تهران صادر شده بود و بر همین اساس شهروندان انتظار داشتند تا مدیریت شهری تمام امکانات خود را برای ساماندهی به کار گیرد و دیگر شاهد قفل شدن شهر و آبگرفتگی و... نباشیم. اما با این حال بارش شدید برف در معابر و بزرگراه‌های شهر تهران آن هم در شرایطی که در بسیاری از نقاط شن‌پاشی موثری صورت نگرفته بود، باعث شد تا پایتخت دوباره در آستانه چالشی جدی قرار گیرد و در عین حال موجب انتقادهای شدیدی از سوی شهروندان بسیاری از چهره‌های نام‌آشنای افکار عمومی شد. 

عباس عبدی، فعال سیاسی یکی از همین چهره‌ها بود که در واکنش به عملکرد شهرداری در روز برفی پنجشنبه در توییتی تامل‌برانگیز نوشت: بر خلاف برخی که گمان می‌کنند شهرداری تهران در مواجهه با برف امروز غافلگیر شد، معتقدم حتی مدیری با IQ زیر متوسط هم غافلگیر نمی‌شد. به نظر من آگاهانه چنین می‌کنند. دنبال عادت دادن مردم به استانداردهای پایین زندگی شهری هستند.

این ‌آش شله قلمکار ولی آنچنان شور بود که حتی صدای تعدادی از مجریان صدا و سیما به عنوان یکی از رسانه‌های همیشه حامی زاکانی را نیز درآورد. المیرا شریفی‌مقدم، گوینده خبر شبکه خبر در توییتر شخصی خود نوشت که برای نمک‌پاشی در معابر با سامانه ۱۳۷ شهرداری تهران تماس گرفته اما آنها در پاسخ گفته‌اند کل تهران همین است و تلفن را قطع کرده‌اند.

توییتی که اتفاقا با واکنش‌های زیادی در فضای مجازی همراه بود و در نهایت باعث شد تا چندی بعد، عبدالمطهر محمدخانی، سخنگوی شهرداری تهران در حساب توییتری خودش از خانم مجری عذرخواهی کند و قول پیگیری بدهد.

این واکنش‌ها باعث شد تا مدیران شهرداری نیز که حالا به ‌شدت زیر بار فشار افکار عمومی بودند کمی از مواضع خود کوتاه بیایند و حتی از مردم عذرخواهی کنند. مدیرکل خدمات شهری شهرداری تهران که قبلا گفته بود همه‌ چیز روبه‌راه است و اصلا مشکل خاصی وجود ندارد در گفت‌وگویی با سایت رسمی شهرداری از مردم به خاطر کم‌کاری‌های احتمالی صورت گرفته توسط همکارانش و معطلی‌های چندین ساعته شهروندان در سطح شهر، عذرخواهی کرد و داوود گودرزی، رییس سازمان بازرسی شهرداری تهران نیز در گفت‌وگو با همین رسانه مدعی شد؛ ما در صورت مشاهده کم‌کاری و کوتاهی در برف‌روبی برخورد لازم را انجام می‌دهیم.

غافلگیری شهرداری در مواجهه با برف پنجشنبه در حالی بود که هواشناسی از چند روز قبل هشدارهای لازم برای بارش‌های یادشده را صادر کرده بود. سخنگوی شورای شهر در مورد اینکه چرا با وجود اعلام هواشناسی شهرداری باز هم غافلگیر شد، به «اعتماد» گفت: تا جایی که می‌دانم هواشناسی فقط یک گزارش کلی داده بود و کسی خبر نداشت که قرار است سه بار در یک روز برف ببارد؛ آن هم برف سنگینی که در چند سال اخیر کم سابقه بوده است. 

این اظهارات نادعلی در شرایطی مطرح می‌شود که حتی برنامه‌های پیش‌بینی‌های هواشناسی نصب شده روی گوشی‌های تلفن‌های همراه نیز دقیقا اعلام کرده بودند که در روز پنجشنبه قرار است در سه مقطع زمانی برف ببارد!

تهران نیازمند تدبیری جدید

تمام آنچه در روز پنجشنبه اتفاق افتاد حکایت از آن دارد که تهران در برابر حوادث طبیعی به ‌شدت آسیب‌پذیر است. سخنگوی شورای شهر در این مورد به «اعتماد» گفت: من هم حرف شما را قبول دارم. برای همین معتقدم که سازمان‌های متولی و از جمله شهرداری برای رویارویی با حوادث طبیعی و مواقعی که برف‌های سنگین یا باران‌های شدید می‌بارد، باید به فکر تدابیر جدیدی باشند. 

او با ذکر مثالی در مورد مواجهه شهرداری با برف نیز گفت: مثلا شهرداری می‌تواند از تجارب شهرهایی مانند تبریز که از محلول‌های ویژه‌ای که دارند، برای آب کردن برف‌های سطح شهر استفاده می‌کنند، در پایتخت بهره ببرد، چون واقعیت این است که شن‌پاشی امروزه تقریبا روشی منسوخ برای آب کردن برف‌هاست و هم به آسفالت خیابان‌ها آسیب می‌رساند و هم محیط زیست را به خطر می‌اندازد.

در عین حال نادعلی اما تاکید می‌کند: ولی نباید از یاد ببریم که تهران امروز، تهران 20-10 سال قبل نیست. حجم ماشین‌هایی که امروز در سطح شهر تردد دارند اصلا قابل قیاس با آن دوران نیست و به حد انفجار رسیده و تهران به پارکینگی عظیم بدل شده است.مسلم است که در چنین شرایطی وقتی که در روزهای معمولی شاهد ترافیک‌های غیرعادی در سطح شهر هستیم، قفل شدن معابر شهر در روزهای برفی چیز عجیبی نخواهد بود و راه گریزی هم برای آن نیست. یعنی تا وقتی که هر روز کلی ماشین جدید شماره می‌شوند و در عوض هیچ ماشین فرسوده‌ای از این چرخه خارج نمی‌شود، طبیعی است که باید منتظر ترافیک‌های عجیب و غریب در روزهای عادی و برفی هم باشیم. برای همین است که معتقدم تهران نیازمند تدبیری جدید برای مواجهه با بحران‌هاست. تدبیری از سوی تمامی دستگاه‌های ذی‌ربط و نه فقط شهرداری.

اما با تمام این توضیحات و توجیهات، یک مساله که کاملا مشهود و آشکار است اینکه اگر مدیران شهری و اعضای ستاد بحران، از مدیریت شهر در یک روز برفی عاجز هستند، نمی‌توان و نباید انتظار داشت که در زمان بروز حوادثی مانند زلزله، بتوانند حتی از عهده امدادرسانی و کمک‌رسانی به 12-10 میلیون نفر ساکن و شاغل در پایتخت برآیند. به راستی اگر در تهران فقط 3-2 روز برف ممتد و مستمر ببارد، وضعیت این کلانشهر کشور به کجا خواهد رسید؟ سوالی که سخنگوی شورای شهر در پاسخ به آن با لحنی طنزآمیز می‌گوید: احتمالا تهران کاملا فلج خواهد شد! فقط باید دعا کرد و امیدوار بود که در شرایط کنونی، چنین اتفاقی رخ ندهد. گرچه نزولات آسمانی هدیه و برکت‌ الهی است، اما واقعا می‌تواند شهری مانند تهران را با چالشی جدی مواجه کند!