چرا اجازه ندادند مادر ۳۷ ساله سقط جنین قانونی کند؟

مرگ زن ۳۷ ساله به دلیل سقط جنین غیرقانونی. بر اساس خبری که چند روز پیش منتشر شد روز ۲۲ بهمن ۱۴۰۳ زن جوان در یکی از بیمارستان‌های محدوده استحفاظی کلانتری ۱۴۸ انقلاب جان خود را از دست داد. پس از تماس با کلانتری و حضور و تایید ماموران، تیم بررسی صحنه جرم با دستور بازپرس به بیمارستان اعزام شد.

به گزارش فراز، بررسی‌ها نشان داد زن جوان یک هفته قبل سقط جنین غیرقانونی داشته و پس از وخامت حالش به بیمارستان منتقل شده و با وجود تلاش کادر درمان، زنده نمانده است.

واکنش فضای مجازی به مرگ بر اثر سقط غیرقانونی

خبر فوت زن جوان بر اثر سقط جنین در فضای توییتر (ایکس) منعکس شد و تعداد زیادی از کاربران، غیرقانونی بودن سقط جنین در ایران را دلیل اصلی مرگ این زن نوشتند.

اما خانواده‌ی او به پلیس این‌طور گفته‌ بودند:‌ مریلا پنج ماهه باردار بود. در تست غربالگری مشخص شد جنین سندرم دی-جرج دارد و باید فرزندش سقط می‌شد اما هر جا رفتیم، گفته شد سقط برای مادر خطرناک است و قبول نمی‌کردند که آن‌را انجام دهند. بالاخره یک پزشک خانم دکتری پذیرفت سقط جنین را به‌صورت غیرقانونی انجام دهد و مریلا پس از سقط ترخیص شد. اما مدتی بعد حالش بد شد و او را بیمارستان بردیم ولی یک هفته بعد به دلیل عفونت فوت کرد.

بنابر گفته‌های خانواده دلیل اصلی صادر نشدن اجازه‌ی سقط برای این مادر، خطر مرگ بوده است. آن‌ها گفته‌اند که از پزشک زن به دلیل فوت زن ۳۷ ساله شکایت خواهند کرد.

قانون درباره سقط درمانی چه می‌گوید؟

ماده واحده: سقط درمانی با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تأیید پزشکی قانونی مبنی بر بیماری جنین که به علت عقب‌افتادگی یا ناقص‌الخلقه بودن موجب حرج مادر است یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر توأم باشد قبل از ولوج روح (چهار ماه) با رضایت زن مجاز می‌باشد و مجازات و مسئولیتی متوجه پزشک مباشر نخواهد بود.

متخلفین از اجرای مفاد این قانون به مجازات‌های مقرر در قانون مجازات اسلامی محکوم خواهند شد.

با وجود تمام نقدهایی که قوانین سقط در ایران وجود دارد، یکی از نکات مثبت و قابل توجه این قانون اشاره به «رضایت زن» است و این‌که سقط درمانی و پزشکی را مشروط به رضایت و نظر مرد هم نکرده است. از طرف دیگر متخلفین از قانون هم با مجازات روبه‌رو خواهند شد، یعنی اگر پزشک، مرد یا هر فرد دیگری که در این شرایط مانع سقط و باعث آسیب به مادر یا جنین شود، امکان مجازات دارد.

مراحل و شرایط صدور مجوز سقط درمانی و قانونی

اولین شرط صدور مجوز سقط درمانی، درخواست مادر است.

مادر باید فرم‌های لازم را پر و درخواست را تکمیل کند.

مستندات پزشکی برای درخواست سقط لازم است.

سن بارداری نباید بیشتر از ۱۹ هفته (چهار ماه از زمان لقاح) باشد.

بر اساس مدارک پزشکی باید مشخص شود مادر بیمار است و جان او با ادامه بارداری به خطر می‌افتد یا جنین بیمار است و بیماری آن به سختی و مشقت شدید مادر پس از تولد فرزند منجر می‌شود.

وقتی اصل همه مدارک لازم موجود باشد و بیماری مادر یا ناهنجاری جنین قطعی و سن دقیق بارداری مشخص باشد،‌ صدور مجوز سقط قانونی به نامه مرجع قضایی نیاز ندارد و پزشکی قانونی مجوز را بر اساس درخواست مادر می‌پذیرد و بررسی می‌کند.

نکته‌ی مهم این است که وقتی سن بارداری از ۴ ماه بگذرد، حتی اگر جنین بیماری سخت داشته باشد یا جان مادر به خطر بیفتد، مجوز سقط درمانی صادر نمی‌شود.

مدارک لازم برای بررسی درخواست‌ سقط قانونی

شناسنامه زوجین (در موارد اختلالات جنینی)

کارت شناسایی معتبر و اصل

تمام مدارک پزشکی شامل سونوگرافی‌ها، اکوکاردیوگرافی، گزارش آزمایش‌های غربالگری و آزمایشات ژنتیک (در صورت انجام)

معرفی‌نامه پزشک معالج (در مورد بیماری مادر)

اگر مادر قبل از مراجعه به پزشکی قانونی، در مورد مشکل موجود (چه مربوط به جنین یا خودش) از متخصصان بالینی مشاوره گرفته باشد باید نظرات و نامه‌های آن‌ها را هم همراه داشته باشد.

بر اساس ماده ۵۶ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، سازمان پزشکی قانونی مسئول تشکیل پرونده برای متقاضیان است و درخواست‌های ارجاعی به این سازمان اگر شرایط لازم را داشته باشد بنا به تشخیص کارشناس پزشکی قانونی به کمیسیون ویژه سقط ارجاع می‌شود.

در چه مواردی مجوز سقط درمانی صادر نمی‌شود؟

معاون امور معاینات بالینی سازمان پزشکی قانونی به ایرنا گفت: سال ۱۴۰۱، تعداد کسانی که به پزشکی قانونی درخواست سقط داده‌اند ۱۱ هزار و ۴۶ نفر بوده و برای ۸۳۶۲ مورد به دلیل ناهنجاری جنین و برای ۵۱۷ مورد به دلیل بیماری مادر مجوز سقط صادر شده است. یعنی با درخواست ۲۱۶۷ نفر برای صدور مجوز سقط درمانی موافقت نشده است.

آسیه جعفری در این مورد توضیح داد: هر مراجعه به پزشکی قانونی به معنی صدور مجوز نیست، پرونده‌ها دقیقاً بر اساس مفاد قانون با در نظر گرفتن موارد مجاز، سن دقیق بارداری و سایر شرایط لازم بررسی می‌شوند. تا وقتی ناهنجاری جنینی، بیماری مادر باردار و سن دقیق بارداری برای کارشناس پزشکی قانونی مشخص نشود، پرونده به کمیسیون تخصصی فرستاده نمی‌شود.

در نهایت قاضی ویژه کمیسیون کسی است که برای صدور مجوز یا ندادن جواز سقط تصمیم‌ می‌گیرد و رای می‌دهد. پزشک قانونی و پزشک متخصص توضیحات لازم درمورد ناهنجاری‌ جنینی یا بیماری مادر و میزان خطر جانی را به این قاضی می‌دهند. او پرونده و توضیحات را بررسی می‌کند و بر اساس شرایط رأی صادر می‌کند.

نقد اصلی به قانون سقط درمانی در ایران

قید ولوج روح و ممنوعیت سقط‌درمانی پس از ۴ ماهگی، این پرسش را به دنبال دارد که اگر جان مادر در خطر باشد و سن جنین بیش از ۱۲۰ روز باشد، نمی‌توان مجوز سقط جنین صادر کرد؟ بر اساس گزارش سقط جنین که سازمان بهداشت جهانی منتشر کرده است، در همه کشورها وقتی جان مادر در خطر باشد، سقط جنین ممکن است.

از نظر تعدادی از علما مانند آیات بهجت، صانعی، زنجانی، فاضل لنکرانی و مکارم شیرازی، سقط جنین بعد از ۴ ماهگی به هیچ وجه ممکن نیست ولی بنا به نظر آیت‌الله تبریزی و موسوی اردبیلی، در صورت خطر جانی برای مادر، سقط جنین حتی بعد از دمیده شدن روح بدون اشکال است.

یکی دیگر از بحث‌ها و نقدها به این است که پس از ۴ ماهگی حتی اگر جان مادر در خطر باشد، فرقی بین مادر و جنین نیست و جان هر دوی آن‌ها به یک اندازه اهمیت دارد و اجازه‌ی سقط قانونی صادر نمی‌شود.

یکی دیگر از نقدها به سقط قانونی و صدور مجوز سقط پزشکی در ایران، تعیین تکلیف نشدن صریح درمورد سقط جنین برای بارداری‌های پس از تجاوز است.

بحث فقهی و قانونی درباره‌ی هر کدام از این موارد، در حوصله‌ی این گزارش کوتاه نیست ولی لازم است کارشناسان و متولیان برای دریافت نظر و دستور فقهی متناسب با زمان و علم روز تلاش کنند تا کمتر شاهد سقط‌های غیرقانونی و مرگ مادران و آسیب جدی به خانواده ایرانی باشیم.