تبارشناسی مخالفان نهضت جنگل

اعتمادآنلاین| نشست بررسی و واکاوی جنبش جنگل با محوریت «تاملاتی بر اتهام تجزیه طلبی میرزا کوچک خان» و «تبارشناسی سیاسی مخالفان با میرزا و نهضت جنگل» برگزار شد.

عباس نعیمی جورشری در نشست بررسی و واکاوی جنبش جنگل از سوی سازمان اسناد و کتابخانه ملی منطقه شمال برگزار شد، تجزیه طلبی را یک اتمام نسبت به میرزا کوچک جنگلی دانست و اظهار کرد: افراد در حوزه پژوهش مجاز به پرسشگری و بیان دیدگاه هستند، اما باید مقید به علم باشند و هر گزاره ای که از ادله لازم برخوردار نباشد، رد می شود.

وی تاریخ را یک مقوله سراسر ابهام دانست که برای صحبت کردن از آن باید به سراغ اسناد تاریخی رفت و یادآور شد: تردیدی نیست که جنبش جنگل بلندترین جنبش تاریخ معاصر ایران و میرزا کوچک جنگلی رهبر کاریزماتیک این جنبش است.

این جامعه شناس، تجزیه طلبی را یک عمل سیاسی اجتماعی دانست که در آن جمعیتی بخشی از تمامیت ارضی کشور را مجزا کرده و حکمرانی مستقل تعریف می کنند و گفت: در صورتی که حفظ تمامیت ارضی محترم شمرده شود، تجزیه طلبی امری مذموم است.

نعیمی، با بیان اینکه میرزا کوچک یکصد سال پیش می زیسته، خاطرنشان کرد: جنبش جنگل روند یک دستی ندارد و این جنبش هفت ساله شامل سه دوره زمانی و سه جریان فعال بوده است.

وی با اشاره به تاسیس جنبش جنگل در پاییز 1293، ادامه داد: دوره نخست جنبش در بازه 1295-1294 بود که نبرد مسلحانه را در دستور کار داشت، یعنی جنبش از نظر ارضی با نیروهای متجاوز روس وارد نبرد چریکی شد.

این پژوهشگر تاریخ، 1297-1296 را دوره دوم جنبش جنگل دانست که با پیروزی یاران میرزا همراه بود و گفت: این دوره مقارن با بحران خشکسالی کشور است، اما گیلان با حکمرانی جنبش جنگل موفق به مهار خشکسالی می شود.

نعیمی، دوره سوم را مربوط به بازه 1298-1299 دانست که با منفک شدن سران کمیته اتحاد اسلام همراه شد و خاطرنشان کرد: جنبش جنگل کوچک شد و دیگر گیلان را در اختیار نداشت و اثرگذاری میرزا کمرنگ شد. در این دوره با ورود ارتش سرخ به انزلی شاهد انعقاد توافق بین جنبش محلی جنگل و نیروهای بلشویک بودیم.

وی با اشاره تفاوت نقش میرزا کوچک در سه دوره مذکور، عنوان کرد: با توجه به یک دست نبودن ایدئولوژی، گفتمان و محتواسازی جنبش جنگل گزاره تجزیه طلبی یک گزاره نادرست است.

این جامعه شناس جریان اول جنبش جنگل را ملی گرایان مذهبی دانست که خواهان استقلال و حفظ تمامیت ارضی کشور هستند و الگوهایی همچون امام حسین(ع) دارند و گفت: این جریان غالب مشروطه خواهی داشت و میرزا کوچک از جمله مشروطه خواهان بود.

وی جریان دوم را جریان چپ مارکسیست - لنینیست دانست و اضافه کرد: جریان سوم جریان فرصت طلب بود که در هر دو جریان ملی گرایان مذهبی و چپ وجود داشت و از باورمندی و اصالت برخوردار نبود و به سمت قدرت می رفت.

نعیمی، با بیان اینکه عمده منابع تاریخی تصویری مثبت از میرزا کوچک مطرح و اتهام تجزیه طلبی را رد می کنند، متذکر شد: اسناد به جا مانده از نهضت میرزا همچون نشریه جنگل نیز نشان می دهد که میرزا ایران را برای ایرانی می خواست؛ نه گیلان را برای گیلانی و هدف نهضتش ملی بود؛ اگرچه مختصات منطقه ای داشت.

مجید علی پور، پژوهشگر تاریخ نیز به بررسی تبارشناسی سیاسی مخالفان با میرزا و نهضت جنگل پرداخت و عنوان کرد: جنبش جنگل یکی از جنبش های ملی است که قاطبه گیلانیان و ایرانیان به آن افتخار می کنند، اما طی سال های اخیر شاهد مطرح شدن شبهاتی درباره این جنبش و گرایش تجزیه طلبانه سردار جنگل هستیم که بیشتر در فضای مجازی است.

وی بحث و جدل درباره جنبش جنگل را عمدتا بی نتیجه دانست و یادآور شد: بسیاری از پژوهشگران در حوزه کاری خودشان حرفه ای هستند، اما درباره نهضت جنگل کار تخصصی قابل ذکری انجام نداده اند و لذا نباید در حد اظهارنظر و داوری قطعی ورود کنند، زیرا به بدفهمی های جامعه درباره این جریان تاریخی دامن می زنند.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: برای بررسی تبارشناسی مخالفان نهضت جنگل باید پایگاه فکری و جهان بینی و گرایش سیاسی و اعتقادی افراد را شناسایی کنیم.

علیپور، تبارشناسی را به سه دسته تقسیم کرد و گفت: دسته اول افرادی هستند که احساسی و واکنشی به قضیه ورود می کنند و صرفا اقدام به مطرح کردن ضد هر تاریخ و هر روایت می کنند لذا مسئله چنین افرادی علمی و تاریخی نیست.

وی دسته دوم را پژوهشگران صاحب تخصص دانست و تصریح کرد: افرادی که پژوهش و مطالعه شایسته درباره نهضت جنگل نداشتند، حق اظهارنظر قطعی را ندارند؛ متاسفانه برخی افراد گرفتار دام بازروایت تاریخ شدند، در حالی که مسائل و نیازهای جامعه تغییر کرده و لذا در خوانش ما از تاریخ نیز تغییر ایجاد شده است.

این پژوهشگر تاریخ، با بیان اینکه دسته سوم بر آتش نهضت جنگل ستیزی می دمند و خودشان را دولت مرکزی جا می زنند و میرزا را فردی که علیه دولت مرکزی قیام کرده، یادآور شد: اتهام زنندگان به میرزا کوچک بدانند که دست علاقمندان به شخصیت او و نهضت جنگل پُر بوده و حتی مخالفان میرزا به وطن پرستی او اذعان دارند.

منبع: ایسنا