تنش‌های آبی در روستاهای سیستان و بلوچستان

اعتمادآنلاین| نصراله چاری معاون شرکت آب و فاضلاب روستایی استان سیستان و بلوچستان در جمع خبرنگارانی که برای بازدید از روند اجرای طرح "نذر آب" جمعیت هلال احمر در روستاهای سیستان و بلوچستان به این استان سفر کرده بودند، به تبیین و تشریح وضعیت آبی استان و مشکلاتی که وجود دارد پرداخت و گفت: استان سیستان و بلوچستان 5594 روستای دارای سکنه دارد و تعداد 2570 روستا از میان آنها سامانه آب‌رسانی دارند و 1257 روستای دیگر فاقد سامانه هستند. همچنین بخش کمی از روستاها سامانه دارند که سامانه آنها به دلایل مختلف اعم از فرسودگی و اتمام عمر مفید از شبکه آبرسانی خارج شده و تحت پوشش آبرسانی سیار قرار دارند.

معاون شرکت آب و فاضلاب روستایی استان سیستان و بلوچستان، اضافه کرد: این 1257 روستا از سالیان دور و حتی در بعضی از روستاها از حدود چهل سال پیش، با 120 دستگاه تانکر آبرسانی می‌شوند که سردمدار اینها شهرستان چابهار است که 423 روستا دارد و با تانکر آبرسانی می‌شود. شرکت آب و فاضلاب برنامه‌ریزی کرده که روستاهای چابهار از سه مجتمع زیردان، پیشین وکهیر آبرسانی شود که فاز اول این طرح با پیشرفت بالای 90 درصد در حال انجام است و به زودی به بهره برداری می‌رسد اما تا زمانی که این پروژه‌ها به بهره‌برداری نرسند راهی جز آبرسانی با تانکر وجود ندارد.

وی بااشاره به خشکسالی گفت: در دو سال 96 و 97 با پدیده‌ای نادر در مورد بارندگی مواجه شدیم. بارندگی امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل 75 درصد کاهش داشته است و این باعث شد منابع آبی روستاهای سامانه‌دار و خصوصا آنهایی که از چاه‌های دستی،‌ چشمه‌ها و قنوات تامین می‌شدند خشک شود و شبکه امکان خدمت‌رسانی نداشته باشد.

چاری با اشاره به اجرای طرح نذر آب از سوی جمعیت هلال احمر افزود: در این بین زمانی که رئیس جمعیت هلال احمر به استان آمد،‌ تصمیم گرفت که با در نظر داشتن شرایط موجود، در سه قالب، آب و غذا، بهداشت و درمان و آب، خدمات فوری و اضطراری بدهد. در مورد آبرسانی با ما مشورت شد. علی رغم اینکه ما مشکلات آب رسانی سیار و روستاهای فاقد سامانه آبرسانی را داشتیم اما اولویت ما روستاهایی بود که سامانه آبرسانی خود را از دست داده بودند، زیرا مشترک ما هستند و دولت موظف است که به مشترکین خود خدمات بدهد. ثانیا این روستاها به ناگاه منابع آبی خود را از دست داده بودند و شرایطی برای ذخیره آب در نزدیکی خانه‌هایشان نبود زیرا روستاهایی که پیش از این هم با تانکر به آنها آبرسانی می‌شد حوضچه‌هایی را برای ذخیره آب ایجاد کرده بودند.

چاری ادامه داد: در حال حاضر در روستاهای سامانه‌داری که دچار تنش آبی هستند به طور متوسط برای هر نفر سهیمه 15-20 لیتر در نظر گرفته شده و بر این اساس آب در تانکرهایی که نصب شده تخلیه می‌شود. این تانکرها در مرکز بافت روستا تعبیه شده و به چند صورت پر می‌شوند. بعضی از روستاها در ساعاتی از شبانه روز آب در لوله‌ها دارند و از این طریق تانکر ها پر می‌شود یا با تانکرهای سیار آبرسانی می‌شود. مسئله دیگر این است که در برخی از بخش‌ها، منابع آبی نسبتا خشک شده و در حالی که قبلا این چشمه‌ها و قنوات 5 لیتر در ثانیه آب داشتند این میزان به 0.3 لیتر رسیده است که در این بخش‌ها همان آب حداقلی که وجود دارد را در تانکرها ذخیره می‌کنند.

در واقع با کاری که جمعیت هلال احمر انجام داد و این تانکرها را نصب کرد به جای اینکه با اجاره تانکر سیار در روستاها آبرسانی کنیم همان آب اندک ذخیره می‌شود و در این بخش‌ها نیازی به ورود تانکر به روستا نیست و مردم خودشان این منابع را مدیریت می‌کنند تا زمانی که پروژه‌های جبرانی و اضطراری ما انجام شود.

معاون شرکت آب و فاضلاب روستایی استان سیستان و بلوچستان، در مورد اینکه دولت در زمینه تنش های آبی استان چه کاری انجام داده است؟ گفت: دولت در ارتباط با موارد اضطراری اعتبار خوبی گذاشته و سالانه 12 میلیارد تومان برای آبرسانی سیار روستاها به استان‌ تخصیص داده می‌شود و این موافقت‌نامه هر سال مبادله می‌شود و برای چاه‌هایی که با کمبود آب مواجه هستند نیز ردیفی به نام کف شکنی وجود دارد که در اختیار آب و فاضلاب قرار می‌گیرد. دولت از محل اعتبارات حوادث نیز برای لایروبی چاه‌هایی که کاملا خشک شده‌اند نیز اعتبار می‌دهد اما عمق حوادث بسیار زیاد است. این کمکی هم که هلال احمر انجام داده در جای خودش هم یک مکمل و داروی مسکن است و هم به نوعی یک نوآوری است.

وی ادامه داد: احساس می‌کنم این کار باید تداوم داشته باشد تا در تمام روستاهای مخازنی برای ذخیره آب شرب داشته باشیم و در این راستا به حدود 20 هزار متر مکعب تانکر نیاز داریم که تا الان در قالب طرح نذر آب 3 هزار متر مکعب آن تامین شده است و طلب استمداد می‌کنیم تا ان‌شاالله تا سقف 20 هزار متر مکعب تامین شود.

چاری در پاسخ به این سئوال که برآورد هزینه‌ای تامین این میزان تانکر چقدر است؟ گفت: تانکرهایی که تا کنون آمده حدود 3 میلیارد هزینه داشته و حدود هفت برابر این مبلغ نیاز است تا بتوانیم سقف 20 هزار متر مکعب تانکر را تامین کنیم. همچنین 10 میلیارد دیگر هم نیاز است که بتوانیم پمپ‌هایی با دبی پایین تامین کنیم تا بتوانیم آب منابعی که نسبتا خشک شده‌اند را منتقل کنیم. پیش بینی ما این است که اگر در قالب طرح نذر آب 30 میلیارد دیگر تامین شود این هم یک خدمت ماندگار می‌شود و هم با آن مجموعه مدیریت بحران استان را بیمه کرده‌ایم.

به گفته معاون شرکت آب و فاضلاب روستایی استان سیستان و بلوچستان، مشکلی که قبل از اجرای این طرح داشتیم این بود که تانکرهای آب از صبح باید وارد روستاهای می‌شدند و چون مردم باید با ظرف‌های خانگی آب را می‌بردند تا شب حد اکثر هر تانکر دو بار می‌توانست آب ببرد. ضمن اینکه شرایط انتقال آب با این ظرف‌های خانگی می‌توانست مشکلات بهداشتی را هم ایجاد کند. وقتی این تانکرهای ثابت وارد روستاها شد راندمان تخلیله آب چند برابر شد و حالا هر تانکر سیار حداکثر یک ساعته می‌تواند آب را در مخازنی که تعبیه شده تخلیه کند. این کار در عین حال به مردم امید می‌دهد که در این شرایط سخت جوی زندگی کنند و وقتی این مشارکت را می‌بینند امید پیدا می‌کنند و این پیام را دریافت می‌کنند که حامی شما هستیم و شما را فراموش نمی‌کنیم.

چاری در پاسخ به سئوال دیگری درباره اقدامات شرکت آب استان در این شرایط بی آبی گفت: قطعا این طور نبود، زیرا ما نسبت به این روستاها متعهد هستیم. کما اینکه پس از اینکه مشکلات شدید خشکسالی که امسال ایجاد شد و به یکباره منابع آبی این روستاها با مشکل مواجه شدند، تانکر اجاره کردیم و حتی در آستانه برگزاری مناقصه بودیم تا با تامین خودروهای تانکر دار آبرسانی به روستاها را انجام بدهیم اما این طرح نذر آب باعث شد هزینه‌هایی که برای این کار باید می‌کردیم کاهش پیدا کند و بتوانیم با صرف مبلغ کمتر روستاها را پوشش بدهیم.

وی افزود: مدل خدمت ما اجاره تانکر بود و از طرفی هم چون باید همزمان کف شکنیم و حفر چاه جدید را انجام می‌دادیم و این کار هلال احمر به یک مکمل پایدار تبدیل شد.

چاری در مورد اینکه چرا تامین هزینه این کار از دولت درخواست نشد گفت: دولت مبالغی به مراتب بیشتر از اینها را در اختیار ما می‌گذارد و همان‌طور که گفتم ویژه آبرسانی سیار اعتبار داریم و بیش از سی سال است که این اعتبار وجود دارد اما چون شرایط اقلیمی استان ویژه است همه ساله بیش از این اعتبار هزینه می‌شود و در حال حاضر ما بده‌کاری‌هایی از سال 85 داریم و پیمان‌کار از آن زمان تا کنون پول خود را نگرفته است. در واقع از نظر بازه زمانی این اقدام هلال احمر منجر شده خلاء‌های قانونی که وجود دارد پوشش داده شود و همینطور یک کار ماندگار هم صورت بگیرد.

معاون شرکت آب و فاضلاب روستایی استان سیستان و بلوچستان، در مورد برنامه‌های بلند مدت برای حل مشکل آبی در استان نیز گفت: یکی از اقداماتی که آب و فاضلاب روستایی انجام داده این است که یک ردیف اعتباری ویژه از سازمان برنامه و بودجه از 4 سال قبل برای طرحی به نام مطالعه نحوه آبرسانی به روستاهای شهرستان گرفته و هدف از این کار این است که برای تک تک روستاها شناسنامه ‌آبرسانی مطالعه شده، تهیه شود.

وی با بیان اینکه تعداد روستاهای استان سیستان و بلوچستان بسیار بالا است افزود: به عنوان مثال تعداد این روستاها حدود 6 برابر روستاهای استان گلستان است و حجم کار بسیار بالاست؛ از طرف دیگر عقب ماندگی تاریخی هم داریم. از سوی دیگر اقلیم منطقه هم به گونه‌ای است که کارهایی که انجام شده آسیب می‌بیند.

چاری در ادامه گفت: ما کاری را انجام دادیم تا از طریق شبکه کانال‌ها و انهار آب مورد نیاز دام‌ها تامین شود ولی دو سال است که به دلیل عدم آورد هیرمند این شبکه‌ها خشک شده است. در این شرایط مردم مجبور هستند آب باغ‌ها و دام‌هایشان را از همین آب شربی که هست تامین کنند و با ظرف آبیاری کنند و همین کار فشار زیادی روی شبکه آبرسانی روستایی وارد می‌کند و باعث ایجاد نارسایی‌هایی می‌شود، به خاطر همین تحمیل مصارف دامی و باغی روستاهای ابتدایی آب بیشتری استفاده می‌کنند و روستاهای انتهایی از آب می‌افتند. بنابراین ما آن نیاز آبی که حد اکثر 950 لیتر است را پمپاژ می‌کنیم اما این سوء برداشت‌ها باعث می‌شود آب به روستاهای انتهایی نرسد. در همین راستا شرکت آب و فاضلاب روستایی در حال اجرای خطوط انتقال مکمل است و طرح بازنگری آب‌رسانی به روستاهای سیستان و بلوچستان نیز 300 میلیارد تومان منابع مالی نیاز دارد، حال در این شرایط چند سال طول می‌کشد که این مبلغ اختصاص پیدا کند؟.

وی ادامه داد: در این شرایط تنش آبی می‌بینیم که مردم هم صبوری می‌کنند و صبوری آنها هم ناشی از این است که می‌بینند دولت و آب و فاضلاب تقصیری ندارند و سامانه مورد نیاز را ایجاد کرده‌اند و شرایط خشکسالی منطقه است که باعث شده منابع آبی از بین برود. منابع آبی هم خارج از اراده دولت است که خشک شده است و در این شرایط ما تمام تلاشمان را می‌کنیم بتوانیم حداقل آب‌هایی که وجود دارد را به مردم برسانیم.

منبع: ایسنا