کارشناسان به انتقال آب از خزر پاسخ منفی دادند

اعتمادآنلاین| حسن روحانی، رئیس جمهوری که دولتش را با شعار «دولت محیط زیست» معرفی می‌کرد در مراسم تقدیم لایحه بودجه به مجلس بخشی از سخنان خود را به محیط زیست و مشخصاً به طرح‌های انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان اختصاص داد اما رئیس جمهور سمنانی این بار از انتقال آب خزر به سمنان نامی نبرد.

روحانی گفت: ما تلاش داریم با همکاری بخش خصوصی، آب خلیج فارس و دریای عمان را شیرین کنیم و به داخل کشور انتقال دهیم. در خصوص آب شیرین کن ها و انتقال آب به بخش مرکزی کشور در سال آینده اقدامات خوبی را مدنظر داریم که این موارد می تواند مشکل اشتغال و مسائل اجتماعی را تاحدودی حل کند.

روحانی پس از رای اعتماد هیات دولت به عزیزالله شهبازی، انوشیروان محسنی بندپی و علیرضا آشناگر به ترتیب به عنوان استانداران استان های البرز، تهران و سمنان، به مشکل کم آبی در استان های حاشیه کویر از جمله سمنان اشاره کرد و گفته بود: مشکل آب در این استانها باید حل شود. این ‌مسأله ای ملی است و همه باید به آن توجه کنیم. آب فراوانی در جنوب و شمال داریم که متأسفانه در این زمینه سرمایه‌گذاری اندکی شده است.

رئیس جمهور با بیان اینکه ایران تقریباً در یک منطقه خشک قرار گرفته است، اظهار کرده بود: ما باید برای مردم به فکر آب باشیم؛ ایران هیچ مشکل آب ندارد بلکه مشکل تلاش و برنامه‌ ریزی دارد؛ در جنوب و شمال آب داریم؛ چطور تمام کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از این آب استفاده می‌کنند و ما استفاده نمی‌کنیم؛ همه چشم ما به آسمان بوده که باران ببارد. خداوند منابع بزرگ آب را در کنار ما قرار داده و باید از آنها استفاده کنیم.

روحانی با بیان اینکه در شمال باید همانند دیگر همسایگان از دریای خزر استفاده کنیم، گفته بود: درحالی که دیگران در حال بهره گیری از آب دریای خزر هستند اما ما معطل مانده ایم و تماشا می‌کنیم. کشورهای همسایه در دریای خزر این همه آلودگی درست می‌کنند به گونه ای که در ساحل خزر در مازندران، گیلان و گلستان لایه نفتی روی آب بسته شده است و ما استفاده مشروع‌مان از این دریا را به بهانه‌های بسیار جزیی که نادرست و ناصحیح است، انجام نمی‌دهیم.

وی تأکید کرده بود: باید سرمایه‌دار جذب کنیم و آب‌ها را شیرین کنیم و در عمق کشور و در جاهایی که نیازمند است، بیاوریم و ان شاء‌الله با مذاکره‌ای که با محیط زیست کردیم راه وجود دارد که هم از آب جنوب و شمال استفاده کنیم.

آیا حذف نام انتقال آب دریای خزر به سمنان که رئیس جمهور سمنانی همواره پیگیر و مدافع آن بود در سخنان تازه او معنای خاصی دارد؟ دلایل مخالفان این طرح چیست؟

40 نماینده مخالف انتقال آب دریای خزر هستند

نماینده مردم بابل نیز طرح انتقال آب دریای خزر را سبب پیامدهای مخرب زیست محیطی دانست و خواستار توقف مطالعات آن شد.

علی نجفی نماینده مردم بابل ضمن مخالفت با اجرای طرح انتقال آب دریای خزر خواستار موضع گیری شفاف و مخالف وزارت نیرو و سازمان محیط زیست درباره طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان شد و افزود: اجرای این طرح پیامدهای مخرب زیست محیطی و غیره دارد.

وی با اظهار اینکه بسیاری از کارشناسان و فعالان زیست محیطی و اجتماعی و استادان دانشگاه و متخصص با طرح انتقال آب دریای خزر مخالفت کرده اند عنوان کرد: به همین دلیل این طرح در برنامه ششم توسعه از دستور کار حذف شده است.

نماینده مردم بابل خواستار موضع گیری شفاف وزارت نیرو درباره طرح انتقال آب دریای خزر و مخالفت با این طرح شد و اظهار داشت: باید هرگونه بررسی، مطالعات و پیگیری در زمینه این طرح متوقف شود.

نماینده مردم بهشهر، نکا و گلوگاه نیز با اشاره به اینکه اجازه نمی دهیم انتقال آب خزر به سمنان از دستور لایحه 97 خارج شود گفت: 40 نماینده مخالفت با انتقال آب خزر را امضا کردند.

علی محمد شاعری تأکید کرد: مگر خزر چقدر ظرفیت دارد؟ مخالفت انتقال آب خزر به سمنان توسط 40 نماینده شمال کشور امضاء شد و مازندران به آب خزر نیازمند است و اجازه نمی دهیم این آب منتقل شود.

«نه» کارشناسان به انتقال آب از خزر

طرح انتقال آب دریای خزر به کویر مرکزی و اتصال آن به خلیج فارس و دریای عمان حدود 25 سال پیش مطرح اما خیلی زود به فراموشی سپرده شد؛ در دولت دهم یکبار دیگر این طرح در مقیاس کوچک‌تر (انتقال آب خزر به استان سمنان) در دستور کار قرار گرفت.

در دولت دهم قرار بود در فاز نخست، آب دریای خزر را از طریق ساری به سمنان رسانده و آن‌جا به مناطق مرکزی ببرند و در فازهای بعدی طرح را به خلیج گرگان گسترش داده و از آن‌جا آب خزر به استان‌های خراسان (شمالی، جنوبی و رضوی) منتقل شود.

هرچند دولت دهم پیمانکار این پروژه را هم انتخاب کرده بود و رئیس جمهور وقت به همراه تعدادی از وزرای کابینه با آوردن بیل مکانیکی و بولدوزر در ساحل خزر، اجرای این طرح را کلید زدند اما مخالفت کارشناسان سبب شد این طرح در حد چند متر بیل انداختن در نقطه‌ای از خزر متوقف بماند.

یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه منابع طبیعی و علوم کشاورزی گرگان در این باره تأکید می‌کند که انتقال آب خزر از هیچ جنبه‌ای توجیه علمی و کارشناسی ندارد.

عبدالرسول سلمان ماهینی می‌گوید: به موضوع انتقال آب از دریای خزر از هر جنبه‌ای نگاه کنیم پاسخ منفی است و به نظر می‌رسد بیشتر جنبه‌های اقتصادی برای گروه‌های خاص که نمی‌دانیم چه کسانی هستند مد نظر است و موضوع انتقال اصلا جنبه محیط زیستی و عقلانی ندارد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: در مورد استفاده از آب دریا توجیه می‌آورند که کشورهای عربی سالانه میزان قابل توجهی از آب دریا را برداشت و تصفیه می‌کنند چرا ما این‌کار را نکنیم؛ باید ببینیم کشورهای عربی این آب را در شرب، صنعت و یا کشاورزی مصرف می‌کنند و برای پسماندهای حاصل از آن چه برنامه‌ای دارند و اساساً این‌که آن‌ها از کدام آب‌ها استفاده می‌کنند آب‌های آزاد یا تقریباً بسته‌ای همچون دریای خزر نکته مهمی است.

وی اضافه کرد: در مورد دریای خزر موضوع پیچیده می‌شود چراکه این دریا تنها متعلق به ایران نیست و پنج کشور در آن سهم دارند و قرارداد همه جانبه‌ای وجود دارد که هیچ کشوری نمی‌تواند مقدار بزرگی از حجم آب دریا را برداشت و برای کشور خودش استفاده کند.

ماهینی تأکید کرد: با برداشت ایران سایر کشورها هم می‌توانند مدعی استفاده از آب خزر باشند و در مدت کوتاهی شاهد خواهیم بود دریای خزر هم به سرنوشت دریاچه ارومیه مبتلا و خشک شود.

این استاد دانشگاه ادامه داد: مسئله بزرگ‌تر که باید مدنظر قرار داد این است که سمنان یک منطقه خشک و نیمه خشک است و در چنین مناطقی اصولاً نباید کشاورزی عمده داشته باشیم چراکه آب به هر میزان هم که شیرین شود املاح دارد که بر اثر تبخیر آب، این املاح باعث شور شدن خاک‌ها و گسترش پدیده بیابان‌زایی می‌شود.

وی متذکر شد: این طرح شاید در کوتاه مدت عده‌ای را خوشحال کند و آبادانی به همراه بیاورد اما در درازمدت مسلماً به ضرر محیط زیست کشور است.

فاجعه‌ای بزرگتر از انفجار اتمی

عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع نیز در این باره می‌گوید: ما بیش از دیگر کشورها در این حوزه آسیب‌پذیر هستیم، از ظرفیت گرمایی ویژه دریای کاسپین استفاده می‌کنیم و رویشگاه هیرکانی، حیات خود را مرهون این ظرفیت گرمای ویژه است. اگر فعالیت یک‌سویه‌ای انجام دهیم، آب را برداریم و پسماند شورش را برگردانیم؛ یا حتی اگر آب را ببریم و در سمنان شیرین کنیم، روی بوم‌سازگان دریای کاسپین اثر خواهد داشت و با این کار، به دیگر کشورها که رویه مشابه را در پیش بگیرند، چراغ سبز نشان می‌دهیم تا بدون توجه به اثرات فرامنطقه‌ای، فعالیت‌های مخرب خود را پیش ببرند.

محمد درویش تصریح کرد: در طرح‌های توسعه در روسیه چندین طرح سدسازی و انتقال آب روی رودخانه ولگا در نظر گرفته شده است؛ آبی که ولگا به دریای خزر می‌ریزد، بیش از سه برابر کل آب قابل استحصال کشور ماست و 90 درصد حیات دریاچه وابسته به آن است؛ قطعاً روسیه از اجرای طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان حمایت هم می‌کند تا بَعد برای اجرای طرح‌های خود مشکلی نداشته باشد.

وی افزود: سفیر ترکیه در پاسخ به اعتراض ما به سدسازی‌های این کشور در طرح موسوم به (گاپ) گفت که «شما چگونه این اعتراض را دارید، وقتی که خودتان این همه طرح‌های انتقال آب روی کارون را دارید، این همه سدسازی کرده‌اید و این همه طرح‌های مخرب دیگر را اجرا کرده‌اید؟» ما هیچ پاسخی نداشتیم به دلیل بی‌اخلاقی که خودمان مرتکب شده‌ایم، دچار بزرگترین بحران قرن هستیم.

وی افزود: چندین رئیس بانک مرکزی و وزیر باعث شدند صنعت آب‌بَری مثل فولاد مبارکه را در اصفهان مستقر کنیم و فعالیت‌های هسته‌ای را که هفت برابر آب‌برترین صنعت یعنی فولاد به آب نیاز دارد، به قلب کویر در نطنز برده‌ایم.

عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع تصریح کرد: سمنان از بین 31 استان تا امروز کمترین آسیب محیط‌زیستی را دیده است؛ می تواند قطب گردشگری طبیعی، تاریخی و فرهنگی ما باشد. مردم سمنان از آرام‌ترین و متعادل‌ترین مردم ما هستند، اما همه اینها را می خواهیم از سمنان بگیریم. ما امروز نه نگران مردم مازندران، بلکه به فکر منافع مردم خود سمنان هستیم.

وی یادآور شد: چرا به جای 10 میلیارد تومان هزینه کردن برای انتقال آب، کار ساده‌تر را انجام نمی دهیم و جلوی هدر رفت آب موجود را نمی گیریم؟

درویش هشدار داد: اگر آب شور در مبدأ شیرین شود، فاجعه به بار می آورد چرا که ما همین الان هم 90 درصد ماهی خاویاری خود را از دست داده‌ایم؛ میزان آلودگی آب دریای کاسپین 40 برابر حد مجاز است و هیچ ظرفیتی برای آلایندگی بیشتر نداریم. حال سؤال اینجاست اگر هم آب را شور منتقل کنیم و آن را در سمنان شیرین کنیم چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر در اثر زلزله یا بر اثر فرآیندهای شیمیایی و یا هر دلیل دیگری لوله آسیب ببیند و این حجم بزرگ آب شور در کوهستان‌های حاصلخیز و جنگل‌های هیرکانی ما رها شود، فاجعه‌ای به مراتب بزرگتر از انفجار اتمی رخ خواهد داد.

عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع در پایان خاطرنشان کرد: ما میلیاردها پول خرج می‌کنیم تا کیفیت زندگی مردم را بدتر کنیم و این کار بسیار نابخردانه‌ای است؛ یعنی پول خرج می‌کنیم تا مردم زیادی را بکشیم و کیفیت زندگی را پائین بیاوریم؛ اگر اسم این کار حماقت نیست پس حماقت چیست؟

خسارت ها محاسبه نشده است

یک دانشیار پژوهکشده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی هم درباره این طرح گفت: هزینه خسارت های بزرگ محیط زیستی که طرح انتقال آب خزر به کشور وارد می کند انجام نشده، باید این هزینه ها محاسبه شود و بعد ببینیم اصلا فایده ای برای ما دارد یا خیر.

نغمه مبرقعی تأکید کرد: در این طرح قرار است هر ثانیه 14 هزار لیتر آب از دریای خزر برداشته شود. 7 هزار لیتر آن شیرین سازی شود و به سمنان بیاید و 7 هزار لیتر باقی که بسیار بسیار شورتر شده است به دریای خزر که دریای بسته است و تبادل آبی کمی دارد برگردد.

مبرقعی افزود: قطعا این طرح منجر به شور شدن بیشتر آب دریای خزر می شود و زیستمندان دریا را دچار مشکل می کند.

وی گفت: نکته دوم مسیر انتقال است که از میان جنگل های هیرکانی عبور می کند. مسیری نزدیک به 200 کیلومتر که قرار است آب را از ارتفاع منفی 21 تا بالاتر از دو هزار متر با چندین ایستگاه پمپاژ جابجا کند. نیروی برقی که این کار نیاز دارد 350 مگاوات است که معادل یک سوم برق نیروگاه اتمی بوشهر خواهد بود.

دانشیار پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: قرار است برای شیرین کردن آب از آب شیرین کن های اسمزی استفاده شود که مدام باید فیلترهای آن را عوض کرد و بنابراین پسماند بسیار زیادی تولید می کند.

وی با طرح این پرسش که این همه اثرات چه آورده ای برای ما دارد، گفت: این مقدار آب از طریق افزایش راندمان آبیاری قابل دسترس است. با تغییر سیستم آبیاری یک میلیون هکتار زمین کشاورزی از غرقابی به تحت فشار می توان همین میزان آب را تامین کرد. با سه هزار میلیارد تومان هزینه مالی می توان این کار را انجام داد. اگر امکان پذیر است که این آب را از محل تغییر الگوی کشت و آبیاری فراهم کنیم و اگر واقعا هدف این طرح تامین آب شرب است پس چرا باید این همه هزینه و اثرات اضافی را متقبل شویم؟

مبرقعی تصریح کرد: آیا واقعا محاسبه شده جنگلی که خراب می شود، اکوسیستمی که تغییر می کند و تنوع زیستی که آسیب می بیند چه میزان هزینه ایجاد می کند؟ آیا واقعا هزینه های خسارت محیط زیستی که به کشور وارد می شود انجام شده، قطعا انجام نشده و باید پرسید چطور چنین طرح عظیم ملی بدون برآورد این خسارت ها در دستور کار قرار گرفته است؟

به نظر می‌رسد ابعاد خسارت‌ها و هزینه‌های طرحی در این اندازه آن‌قدر هست که پیگیری اجرای آن حتماً انگیزه‌های بزرگی را پشت سر دارد. اکنون باید دید حذف نام این طرح از سخنان روحانی به معنای پذیرش این واقعیت است یا انگیزه‌هایی بزرگ‌تر از سمنانی بودن رئیس جمهور پشت این طرح پنهان شده است.

منبع: مهر