برخی واردکنندگان از خط قرمزها عبور کرده‌اند

اعتمادآنلاین| مرتضی رضایی گفت: سرانه مصرف گوشت قرمز در کشور 12.4 کیلوگرم، شیرخام 120 کیلوگرم، بیش از 27 کیلوگرم گوشت مرغ، 11.8 کیلوگرم تخم مرغ، 1.06 کیلوگرم عسل در سال است.

در سالهای اخیر با توجه به خشکسالی های پی در پی و تشدید تحریم ها علیه ایران، مشکلاتی در تامین و قیمت گذاری علوفه دام و طیور پیش آمد که این امر منجر به افزایش هزینه های تمام شده تولید و تعطیلی بعضی واحدها شد.

بنابراین، دولت برای تنظیم بازار برخی محصولات پروتئینی ناچار به افزایش واردات نهاده های دام و طیور و برخی از محصولات همچون گوشت قرمز و تخم مرغ با ارز رسمی شد تا قیمت ها در بازار متعادل شود؛ با این حال، در ماه های اخیر کماکان با بالا بودن قیمت محصولات پروتئینی روبرو بوده ایم.

مرتضی رضایی معاون امور دام وزارت جهاد کشاورزی علت‌های گرانی قیمت محصولات پروتئینی و اقدامات وزارت جهاد کشاورزی برای متعادل شدن بازار در سال 98 را تشریح کرد. متن کامل این گفت و گو به شرح زیر است:

امسال مجموع تولیدات محصولات دامی چه میزان بود و نسبت به سال گذشته چه میزان کاهش یا افزایش داشته است؟

رضایی: در سال 97 نزدیک به 895 هزارتن گوشت قرمز، 10 میلیون و 733 هزارتن شیرخام، 2 میلیون و 333 تن گوشت مرغ، 903 هزارتن تخم مرغ، 89 هزارتن عسل، 3.3 هزارتن گوشت شترمرغ، 29 هزارتن گوشت بوقلمون و 980 هزارتن پیله تر کرم ابریشم تولید شد.
برای تامین نیاز کشور 160 هزارتن گوشت قرمز و هفت هزار تن تخم مرغ از محل واردات و همچنین تاکنون 900 هزار تن انواع محصولات لبنی، 46 هزارتن گوشت مرغ، 700 تن تخم مرغ، 1.6 تن عسل صادر شده است.

سرانه مصرف گوشت قرمز در کشور 12.4 کیلوگرم، شیرخام 120 کیلوگرم، بیش از 27 کیلوگرم گوشت مرغ، 11.8 کیلوگرم تخم مرغ، 1.06 کیلوگرم عسل در سال است.

این درحالیست که در سال 96 گوشت قرمز 835 هزارتن، شیر 10 میلیون و 184 هزارتن، گوشت مرغ 2 میلیون و 237 هزارتن، تخم مرغ 888 هزارتن، عسل 88 هزارتن، پیله تر کرم ابریشم 850 هزارتن تولید شده بود؛ بنابراین می توان نتیجه گیری کرد که تولید داخلی کاهش نیافته است.

میزان جمعیت دام، طیور، آبزیان به طور کلی و میزان تولید کلی این بخش - میزان واردات و صادرات این محصولات در سال 97 - میزان ارزآوری صادرات و میزان خروج ارز برای واردات این محصولات را بفرمایید؟

رضایی: طبق آمار سال 96 جمعیت دام گوسفند و بره 46 هزار و 601 راس، بز و بزغاله 18 هزار و 501 راس، گاو و گوساله 8 هزار و 152 راس و گاومیش 215 راس بوده است که به نظر می رسد جمعیت دامی در سال 97 نسبت به سال ماقبل خود کاهشی نداشته باشد.

البته در این مصاحبه اشاره ای به ارزآوری محصولات پروتئینی صادراتی و میزان خروج هر ساله ارز برای واردات برخی محصولات نشد.

در سال 97 به دلیل نوسان نرخ ارز و قاچاق، نرخ برخی کالاها افزایش چشمگیر پیدا کرد، بفرمایید به چه میزان در قیمت تمام شده تولیدات دامی افزایش داشته ایم؟ و چرا قیمت تولیدات داخلی ما با قیمت ها منطقه نیز تفاوت زیادی دارد؟

رضایی: نرخ ارز نسبت به سال قبل تغییر کرده و برابری نرخ دلار با ریال این چند برابر شدن را باعث شده که افزایش کشش صادراتی برای محصولات را منجر شده است؛ یعنی محصولی که سال قبل 2 دلار قیمت داشت و گوشت مرغی که هفت هزار تومان بود سه تا چهار برابر افزایش قیمت پیدا کرده است؛ بنابراین کشش برای خروج محصولات یا به اصطلاح صادرات وجود دارد.

به نظر من افزایش نرخ دلار یک فرصت طلایی برای رشد تولیدات کشاورزی، توسعه بخش کشاورزی، افزایش صادرات و در نهایت اقتصاد بهتر است در حالی که همیشه تولیدکنندگان ما را به نوعی زیرسوال می بردند که تولید در ایران اقتصادی نیست به ویژه محصولات کشاورزی و دامی اما این تغییرات اثبات کرد که به طور حتم تولیدات کشاورزی برای صادرات مناسب و اقتصادی است.

خوشبختانه به غیر از گوشت قرمز که در تولید محدودیت داریم و بخشی از آن را وارد می کنیم در دیگر محصولات همچون گوشت مرغ، تخم مرغ، لبنیات، از لحاظ کیفیت و تناژ تولید توان صادراتی داریم.

در صورت افزایش صادرات با قاچاق این محصولات به دلیل نوسان نرخ ارز، برای بازار داخلی این محصولات چه برنامه ای دارید؟

رضایی: به نظر من باید به نرخ داخلی محصولات کشاورزی و دامی توجه شود؛ نهاده های جو، ذرت، کنجاله سویا و مکمل ها، ریز مغذی ها، واکسن ها و جوجه اجداد با قیمت ارز ترجیحی 4200 تومانی وارد می شود و دولت مصمم است این نهاده ها با قیمت مناسب در اختیار تولید کنندگان قرار گیرد تا تولیدات دامی با قیمت های مناسب به دست مردم برسد.

با این وجود باید همه جوانب را در نظر بگیریم البته که نمی شود محصول یا نهاده ها با ارز دولتی 4200 تومانی را وارد کنیم و بعد محصول نهایی را صادر کنیم بدیهی است که باید این مهم با نظام تعرفه گذاری متعادل شود.

البته داشتن ظرفیت صادراتی بدان معنا نیست که با ارز دولتی ذرت، سویا و کنجاله بیاید و مرغ تولید شود و برخی سودجو با نرخ ارز آزاد محصول مرغ را صادر کنند.

لطفا درباره ظرفیت تولیدات بفرمایید؟ با وجود شرایط اقلیمی سالهای اخیر آیا امکان افزایش ظرفیت تولیدات دامی را داریم؟

رضایی: در مورد ظرفیت تولید، دیدگاه های مختلفی وجود دارد؛ برخی واحدهای تولیدی مرغداری ها ظرفیت های بالایی برای تولید دارند منتهی اعداد به روز شده ای موجود نیست؛ به تازگی کارگروهی در معاونت امور دام تشکیل دادیم که ببینیم چند درصد این واحدها به دلیل تجهیزات مستهلک شده یا رها شدن تولید توسط صاحب واحد تولیدی غیرفعال شده اند.

البته این ظرفیت های خالی این امکان را دارد که فعال شود و به چرخه تولید برگردد تا هم اشتغال ایجاد شود و هم به پایداری تولید کمک کند و هم امکان صادرات داشته باشیم؛ عدد را نمی توان اعلام کرد شوخی نیست همینطوری بدون حساب و کتاب ظرفیت بگوییم اما در اکثر رسته های تولید بین 25 تا 30 درصد ظرفیت خالی داریم که باید از آنها بهره بگیریم. اکنون آنهایی که غیرفعال هستند در صورت پیوستن به چرخه تولید برای این صنعت مفید خواهد بود.

اکنون آماری از واحدهای چرخه تولید نداریم، اما سال 97 برای تولیدکنندگان نسبت به سالهای قبل درخصوص قیمت شیر، گوشت و مرغ در حاشیه ضرر نبودند.

دولت برای نهاده های دامی، ارز رسمی اختصاص داده است اما تولیدکنندگان معتقدند بخش کوچکی از نیاز خود را با ارز دولتی تامین می کنند و مابقی را آزاد خریداری می کنند؛ آیا دولت برنامه ای برای این موضوع دارد؟ آیا این یک چالش در بخش تولید نیست؟

رضایی: به صورت کلان به مقدار کافی بیش از نیاز کشور نهاده های دامی تامین و وارد شده است؛ ذرت ماهیانه 600 تا 700 هزارتن نیاز کشور است که در ماه های پایانی سال این رقم افزایش می یابد و مصرف بالاتر می رود؛ در نتیجه آمارها به روز است و موجودی بازار مناسب است زیرا امسال به طور متوسط در خصوص دانه ذرت 25 درصد بیش از سال قبل واردات داشتیم.

براساس آمارها نیاز «دان» کشور سالانه بیش از 17 میلیون تن شامل بیش از 5 میلوین تن جو، 3.6 میلیون تن کنجاله سویا، 8.5 میلیون تن ذرت می شود بنابران حجم مورد نیاز نهاده کشور تامین است اما کافی است که در واردات و ترخیص نهاده ها تاخیری داشته باشیم به طور حتم در این صنعت دچار مشکل خواهیم شد.

اکنون کمبودی نداریم برای نهاده ها، بلکه بیش از نیاز هم در انبارها داریم زیرا بیش از نیاز این محصولات وارد شده است.

در صنعت مرغداری و گاوداری که صنعت بزرگی است و به گستره ایران است هرگونه تغییرات کوچک می تواند اثرات بزرگی ایجاد کند.

برخی وارد کنندگان برای تامین و انتقال ارز اختلالی داشتند و حتی برخی از آنها ممکن است در عرضه به موقع نهاده ها به میزان کافی سواستفاده کرده باشند؛ برخی هم به عنوان مخل اقتصادی به عنوان واسطه گر وارد می شوند و نهاده ها را با قیمت های مصوب خریداری می کنند و با نگهداری و احتکار در سیستم عرضه خلل ایجاد می کنند. این مسایل موجب افزایش قیمت این محصولات در بازار می شود.

برخی از تجار و واسطه گران از خط قرمزها عبور کرده اند؛ در دو سه ماه اخیر گزارش هایی در خصوص تخلف هایی درخصوص فروش کنجاله سویا داشتیم که با قیمت های بالا به دست مرغداران و گاوداران می رسید؛ به همین دلیل در یک ماه اخیر وزیر جهاد کشاورزی دستورالعملی ابلاغ کرد که تمامی واردکنندگان موظفند تمامی نهاده های وارداتی را تحت نظر وزارت جهاد کشاورزی و سازمان های جهاد کشاورزی استان ها عرضه کنند.

در این خصوص، شرکت پشتیبانی امور دام کشور از ظرفیت و ذخایر احتیاطی و استراتژیک خود در یک ماه اخیر در سه مرحله فروش برای مرغداران و دامداران تخصیص داده است و فهرست توزیع به استان ها ابلاغ شده و سازمان جهاد استان ها موظفند به تمامی بهره برداران و مصرف کنندگان طبق فهرست و برنامه ریزی صورت گرفته نهاده عرضه کنند.

بنابراین شرکت های خصوصی نهاده هایشان با نظارت دولت و وزارت جهاد کشاورزی توزیع می شود تا تولیدکنندگان دچار مشکل نشوند.

وقتی می گوییم از ذخایر استفاده می کنیم ممکن است این ابهام پیش بیاید که دولت وارداتش دچار مشکل شده و از ذخایر استراتژیک استفاده می کند؟

رضایی: وظیفه شرکت پشتیبانی امور دام کشور فروش نهاده ها به دامداری ها و مرغداری ها نیست بلکه وظیفه اساسی آن تنظیم بازار و حفظ ذخایر استراتژیک است که هر هفته به مرور خرید، جایگزین و تجدید می شوند.

پیش از این (تا دیماه پارسال) بیش از 2.5 میلیون تن نهاده توسط شرکت پشتیبانی امور دام کشور خریداری شد در حالی که در سوابق کشور چنین عملکردی وجود نداشته است؛ در واقع گرفتاری که در سیستم حمل و نقل پیش آمد توسط شرکت پشتیبانی امور دام کشور جبران شد.
حتی در عرضه یک شرکت عمده وارد کننده نهاده اختلالی ایجاد شد که شرکت پشتیبانی نیاز بازار را تامین کرد.

آیا این مشکل اساسی ما نیست که عمده وارد کننده نهاده های دامی یک نفر یا شرکت است و می تواند به راحتی خللی در بازار ایجاد کند؟ حتی شرکت پشتیبانی هم نمی تواند از پس این خلل بربیاید و بازار در انحصار یک نفر است و تا زمانی که انحصار در دست یک نفر است مشکل بازار حل نمی شود؟

رضایی: یک اشکال اساسی در صنعت دامپروری کشور وجود دارد؛ متاسفانه تشکل ها در همه رسته ها توانمند نشده اند و خودشان را ملزم به اعضای خود نمی دانند تا خدمت رسانی کنند. برخی از این تشکل ها در این زمینه ضعیف عمل کرده اند و تقریبا فعالیتشان تفاوت معناداری با صفر ندارد؛ یعنی اینها فکر نمی کنند تامین نهاده ها جز وظایف سازمانیشان است؛ درحالی که اگر بخواهیم زنجیره تولید را در نظر بگیریم، تامین نهاده ها و مدیریت تولید، فروش محصولات رصد و کنترل ونظارت بر عهده تشکل هاست که در این زمینه حلقه اول و آخر معمولا با مشکل مواجه است.

چه کسانی می توانند به رفع این چالش ها کمک کنند؟

رضایی: این یک کار فرهنگی است که باید برایشان جا بیافتند؛ ما از تشکل ها خواستیم که برای سال 98، نهاده های مورد نیازشان را تامین کنند؛ من تاکنون ندیده ام که صنعتی از بخش خصوصی منتظر بماند که دولت برایشان نهاده تامین کند.

کمتر می شنویم که دولت متولی تامین نهاده های بخش خصوصی باشد؛ در واقع دولت متولی بستر سازی تامین ارز و سیاست گذاری ها است و تشکل ها در این عرصه وارد نمی شوند.

این موضوع صحیح است که چرا باید چند نفر وارد کننده خاص در بازار باشند که کنجاله تامین می کنند بلکه این افراد باید صدها مورد باشند تا انحصار در دست یک نفر یا تعداد محدودی نیافتد.

این امکان وجود دارد من به صراحت عرض می کنم که تشکل ها کارت بازرگانی بگیرند که البته برخی از آنها کارت بازرگانی دارند تا خودشان نهاده های مورد نیاز را تامین و توزیع کنند.

هیچ محدودیتی در این زمینه نداریم تشکل ها به صورت تاریخی غفلت کرده اند و وارد عرصه نشده اند وقتی چنین اتفاقاتی می افتد تازه یادشان می آید که باید وارد این عرصه شوند که دیگر دیر است؛ زیرا این موضوع فرایند زمان بری است تا با بازار بین المللی آشنا شوند با نحوه حمل، نحوه انبارداری و توزیع را یاد بگیرند. الان دیر شده و هیچ محدودیتی برای ورود تشکل ها نیست.

به هر حال برای بخش خصوصی ما تحکمی نمی توانیم برنامه ریزی کنیم اما این اشکالات را داریم.

در تمامی کشورهای دنیا چون بخش کشاورزی پرریسک است، دولت حمایت های خوبی می کند و در ایران نیز دور از ذهن نیست، اما چرا تشکل ها وارد این عرصه نمی شوند نامفهوم است شاید توان مالی ندارند.

رضایی: بله، تشکل ها ادعا دارند توان مالی کافی در این خصوص ندارند؛ اما اکنون دارای صندوق های ملی و استانی حمایت از بخش تولیدات طیور، دامی و زنبورعسل هستیم که این صندوق ها سرمایه های خوبی در اختیار دارند که می توانند در اختیار تشکل ها قرار دهند.

درحالی که اکنون تشکل ها می گویند حدود چند صد هزارتن نهاده از واردکنندگان بخش خصوصی خریداری کرده اند که اگر 400 هزارتن نهاده خریداری کرده باشند معادل بار 7 کشتی است؛ بنابراین، این موضوع نشان می دهد که تشکل ها توان مالی خرید دارند اما همت، درایت و تیزبینی لازم را ندارند؛ درحالی که شرایط به نحوی است که باید خودشان ورود پیدا کنند.

به هر حال، هر کار بازرگانی سود خودش را هم دارد؛ به طور قطع واردکنندگانی که در این عرصه حضور دارند ضرر نمی کنند بنابراین علاوه بر سودش که به جیب تشکل ها می رود توزیع به موقع نیز می تواند به تولیدکنندگان کمک کند.

به هر حال با یک مفهوم کلی، اگر تشکل ها وارد زنجیره تامین، تولید تا مصرف نشوند، هر سال ممکن است با تامین، توزیع و فروش دچار مشکل باشیم؛ این فرایند کاربخش خصوصی است و وظیفه دولت نیست که محصولات را از تامین، تولید تا مصرف و صادرات هدایت کند؛ زیرا در تمامی کشورهای پیشرفته دنیا تشکل ها از مزرعه تا مصرف حضور دارند؛ به طور مثال در سالهایی که با وفور تولید مرغ مواجه بودیم صادرات توسط بخش خصوصی انجام می شد اما امسال برای تامین بازار داخلی محدودیت های موقتی اعمال شده است که به تدریج برداشته می شود.

این که دولت نهاده ها را دریافت کند و توزیع را به تشکل ها کند، خارج شدن تشکل ها از زیر بار مسئولیت است و همچنین کسی برای تشکل ها محدودیت و خط کشی نگذاشته که وارد این عرصه نشوند.

ورود تشکل ها به واردات فرایند پیچیده ای نیست بلکه با شناسایی شرکت فروش در کشور مبدا، تامین، خرید و ثبت سفارش به بانک معرفی شوند و با تعییین بانک مبدا و مقصد واردات انجام می شود، منتهی این فرآیند زحمتی بر دوش تشکل ها است که نمی خواهند تقبل کنند.
هیچ صنعت بخش خصوصی به جز کشاورزی وجود ندارد که انتظار تامین نهاده ها و مواد اولیه اش را از دولت داشته باشد.

طبق آمارهای وزارت جهاد با وجود این که تولید گوشت قرمز، مرغ و تخم مرغ کاهش نیافته اما دولت برای تنظیم بازار ناچار به افزایش مجوز واردات گوشت قرمز در حدود 260 هزارتن یعنی دو تا سه برابر سال گذشته کرده است،اما همچنان دچار مشکل گرانی محصولات پروتئینی در بازار هستیم ؟ چرا تنها 160 هزارتن گوشت تاکنون وارد شده است؟

رضایی: بله درست است طبق آمارها کاهش تولید نداریم و برای تنظیم بازار تاکنون 260 هزارتن مجوز واردات گوشت قرمز صادر شده اما تنها 160 هزاتن گوشت گرم و سرد گوسفندی، گوشت گرم و منجمد گوساله و دام زنده گوسفندی قطعی و وارد کشور شده است.

سال گذشته گوشت گوسفندی به دلیل ذائقه مردم مورد اقبال قرار گرفت بنابراین موجب تغییر در ترکیب واردات شد تا جایی که در سال 97بیش از 45 هزارتن گوشت گوسفندی وارد کشور شد درحالی که در سال 96 این میزان 16 هزارتن بوده است.

امسال محدودیتی برای صدور مجوزهای واردات گوشت قرمز نداریم اما علت این که بخشی از مجوزها هنوز تامین و وارد کشور نشده، مشخص نیست.

بخشی از قیمت گوشت قرمز حباب است به طوری که اگر قیمت دام زنده 40 هزارتومان هم باشد قیمت گوشت قرمز برای مصرف کنندگان باید بین 80 تا 83 هزارتومان محاسبه شود؛ بنابراین عرضه این محصول با رقمی بیش از نرخ مذکور گران فروشی است که البته بخشی از این موضوع به واسطه گری برمی گردد که باید جلوی آن را با کنترل و نظارت توسط دستگاه های نظارتی و قضایی گرفته شود.

با واردات نزدیک 50 هزار راس واردات دام زنده حباب و جو روانی از بین می رود و پس از این شاهد آرامشی در بازار گوشت قرمز خواهیم شد.

با وجود خودکفایی کشور در تولید گوشت مرغ، علت مجوز اخیر واردات مرغ برای چه بوده است؟

رضایی: براساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی کشور مجوز واردات گوشت مرغ برای حفظ ذخایر احتیاطی این محصول صادر شده به طوری که 70 هزارتن گوشت مرغ ذخایر شرکت پشتیبانی امور دام کشور که برای تنظیم بازار طی ماه های اخیر عرضه شده، جبران شود.
بنابراین تاکنون مجوز واردات 3 هزار تن گوشت مرغ صادر شده اما تاکنون گوشت مرغی به کشور وارد نشده است.

در برخی مواقع واردات اقدامی برای غلبه به نرخ های لجام گسیخته بازار است زیرا نظارت بر دست پنهان اقتصاد به تنهایی نمی تواند کنترل تمامی بازار را در دست بگیرد. ادامه رویه تامین و عرضه انواع گوشت قرمز، مرغ و تخم مرغ توسط شرکت پشتیبانی امور دام کشور موجب آرامش بازار در سال 98 خواهد شد.

منبع: ایرنا