پرداخت برخی یارانه‌ها منجر به قاچاق معکوس می‌شود / یارانه بگیران پردرآمد همچنان در صف 45 هزار تومان!

اعتمادآنلاین| یارانه یا همان سوبسید در سطح دنیا به عنوان یکی از ابزار‌های افزایش توان خرید مردم یک جامعه به حساب می‌آید. عوامل مختلفی نظیر تورم، افزایش نرخ ارز و در نهایت کاهش ارزش پول ملی از جمله مواردی است که دولت‌ها را به وسواس برای پرداخت بیشتر یارانه‌ها وا می‌دارد؛ اما آیا در ایران این حجم از یارانه پرداختی منجر به ایجاد عدالت و افزایش قدرت خرید اقشار آسیب‌پذیر شده است؟

دولت سالانه بیش از 900 هزار میلیارد تومان یارانه به صورت پیدا و پنهان به جامعه پرداخت می‌کند و این رقم بین دو قشر تولیدکننده و مصرف کننده توزیع می‌شود. حوزه‌هایی نظیر کشاورزی، صنعت، سوخت و انرژی، ارز، کالا‌های اساسی و غیره از جمله موارد یارانه بگیر به صورت پنهان است.

یعنی در کشور هر فرد به طور میانگین رقمی حدود 10 میلیون تومان یارانه پیدا و پنهان دریافت می‌کند! رقمی که هم برای اقشار کم درآمد لحاظ شده و هم برای کسانی که هیچ احتیاجی به دریافت یارانه پنهان ندارند. در اصل موضوعی که نظام یارانه‌ای را زیر سوال می‌برد این است که چتر حمایتی دولت بیشتر بر سر افراد پر درآمد قرار می‌گیرد و این مانع ایجاد عدالت اجتماعی شده است.

همانطور که در جدول زیر می‌بینید نظام یارانه‌ای بیشتر به مصرف دهک‌های پر در آمد رسیده است و این موضوع عامل ایجاد نارضایتی است.

جدول توزیع یارانه های پنهان در جامعه هدف (مبالغ به میلیارد تومان )

بر همین اساس به سراغ قانونگذاران کشور رفتیم تا دلیل اصلی درست اجرا نشدن این موضوع را جویا شویم.

شیوه توزیع یارانه‌ها، بدترین نوع ممکن است!

سید محمد حسینی شاهرودی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو به خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به اینکه یارانه در تمام کشور‌های دنیا در حال پرداخت است، گفت: کشور‌های بزرگی در دنیا در حال حاضر بنابر حمایت اقشار ضعیف جامعه در حال پرداخت یارانه هستند و درصد بالایی هم به هدف خود رسیده‌اند، در واقع نظام یارانه‌ای ما به علت تنش‌های اقتصادی موجود تا حدودی هدف پرداخت یارانه را گم کرده است.

وی افزود: رقم 900 هزار میلیارد تومان یارانه رقم کمی نیست و توزیع آن می‌تواند قسمت اعظمی از مشکلات افراد کم درآمد رارفع کند، منتهی مشکل اساسی دولت در نظام توزیع است. شیوه توزیع یارانه‌ها در ایران بدترین نوع به نوبه خود است و منجر می‌شود تا به جامعه هدف نرسد.

حسینی شاهرودی گفت: امسال دولت 14 هزار میلیارد دلار بودجه برای تخصیص برای تهیه کالا‌های اساسی کنار گذاشته است که تجربه سال قبل نشان داد این شیوه نمی‌تواند قشر کم درآمد و ضعیف جامعه را در برگیرد و بازهم اقشار پردرآمد از این موضوع بهره بیشتری می‌برند.

این نماینده مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: دولت باید مردم را در مدیریت یارانه‌ها دخیل کرده و تمرکز بیشتری برای توزیع و نحوه توزیع یارانه‌ها داشته باشد، به طور مثال سالانه بیش از 123 هزار میلیارد تومان یارانه سوخت پرداخت می‌شود که تنها 3 هزار میلیارد تومان آن به دهک پایین و 67 هزار میلیارد آن به دهک‌های پردرآمد می‌رسد که به هیچ عنوان شیوه مناسبی برای توزیع عدالت نیست.

هدف اصلی پرداخت یارانه‌ها فراموش شده است

حسین سلاح ورزی، عضو اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو به خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به خلأهای موجود در نظام پرداخت یارانه‌ها، گفت: چیزی که این روز‌ها ما به عنوان یارانه پنهان از آن نام می‌بریم در واقع بیش از اینکه بتواند به بخش‌های صنعتی و تولیدی کمک کند به ایجاد برخی رانت‌ها دامن زده است، البته هدف دولت‌ها توزیع عادلانه منابع ملی بین اقشار کم درآمد و هدف بوده است، اما در این بین اختلالات نظام توزیعی منجر شده است تا رانتی برای دریافت بیشتر یارانه‌ها در بخش تولید به وجود بیاید.

وی گفت: در سال گذشته دولت با تمام توان به تزریق یارانه ارزی و ریالی در نظام توزیعی کالای اساسی پرداخت، اما متأسفانه همان‌طور که دیدیم جامعه آسیب‌پذیر کمترین بهره را از این یارانه پرداختی برد. بنابراین دولت و مجلس باید در هدف شناسی پرداخت یارانه‌ها دقت نظر داشته باشند.

پرداخت برخی یارانه‌ها منجر به قاچاق معکوس می‌شود

محمدباقر معتمدی، رئیس پژوهشگاه و شورای راهبردی اتاق اصناف تهران در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، یارانه‌های پنهان را یکی از دلایل بروز پدید قاچاق معکوس در کشور می‌دانسته و گفت: این موضوع منجر می‌شود که کالاها با قیمت پایین‌تر از بهای تمام شده به دست مشتری برسد و همین ارزان بودن کالا منجر می‌شود تا با قیمت بالاتری در بازارهای خارجی به فروش برسد. تقریبا 12 کشور در پیرامون ما قرار دارند که متأسفانه در برخی موارد کشف قیمت در مرز این کشورها برای کالاهای ایرانی انجام می‌شود.

وی افزود: نظام یارانه‌ای باید به‌روزرسانی شود تا جامعه هدف آن را دریافت کند؛ اما در این بین ما شاهد دریافت یارانه به قشری هستیم که جامعه هدف ما نیستند.

دولت‌ها به دنبال قیمت گذاری تبعیضی باشند/ یارانه بگیران پردرآمد همچنان در صف 45 هزار تومان!

احسان خاندوزی، کارشناس اقتصادی تشریح کرد: نظام یارانه‌ای کشور با مشکل توزیع عادلانه مواجه است به زبانی دیگر دولتمردان ما با چشم‌های بسته یارانه را در جامعه توزیع می‌کنند و نمی‌بینند که آیا جامعه هدف از آن بهره برده است یا نه!

وی افزود: این روند کورکورانه توزیع یارانه در هر دو بخش یارانه نقدی و غیر نقدی مشهود است چنانچه می‌بینیم افراد پردرآمد همچنان در صف دریافت یارانه نقدی ایستاده‌اند و دولت قدرتی برای حذف این افراد را ندارد.

خاندوزی ادامه داد: راهکار عملیاتی که می‌تواند نظام یارانه‌ای کشور را به نظم و توزیع عادلانه بازگرداند، ایجاد نوعی نظام پرداختی یا قیمت‌گذاری تبعیضی بین اقشار مختلف جامعه است، به‌طور مثال در مصرف آب باید بین مشترکان پر مصرف و کم مصرف جامعه در نوع پرداخت بهای آب تبعیضی قائل شد. فردی که بیشتر مصرف می‌کند باید هزینه بیشتری پرداخت کند.

این کارشناس اقتصادی تأکید کرد: همین موضوع سبب می‌شود تا دولت‌ها بیشتر به سمت رفتار‌های عادلانه و نظام توزیعی قوی‌تر حرکت کنند، یعنی به زبان ساده‌تر باید عادلانه پرداخت تا بتوان عادلانه ستاند.

وی در پاسخ به این سوال که چظور می‌توان افراد پر درآمد را شناسایی کرد؟، گفت: زنجیره عظیمی از داده که توسط سازمان‌های امور مالیاتی، برنامه و بودجه کشور، ثبت اسناد ملی، تامین اجتماعی و غیره در اختیار وزارت کار قرار می‌گیرد، این اجازه را به سازمان مربوطه می‌دهد تا بتواند افراد را براساس درآمد‌ها طبقه بندی کند. این طبقه سال هاست در اختیار دولت‌ها قرار دارد، اما استفاده از آن برای تصمیم گیری در حوزه یارانه‌ها به خوبی صورت نگرفته است.

خاندوزی بیان کرد: آمریکا که به عنوان لیبرال‌ترین دولت نام برده می‌شود در حال حاضر از 300 میلیون نفر جمعیت خود 41 میلیون نفر را به عنوان جامعه هدف انتخاب کرده و برای خرید کالا‌های اساسی آنها کارت مخصوصی را در اختیارشان قرار داده است، این افراد تنها می‌توانند با آن کارت کالا‌های اساسی را خرید یا مابه التفاوت قیمت اصلی را دریافت کنند.

به نظر می‌رسد، سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها و یا بودجه ریزی یارانه‌ای کشور، همه افراد حاضر در جامعه را به یک چشم دیده است و هدف اصلی ایجاد سیستم پرداخت یارانه‌ای کاملا از یاد دولت‌ها رفته است. پرداخت نقدی یارانه آن هم بدون تغییر منجر به عدم رضایت جامعه از سیستم یارانه‌ای کشور باشد. البته به نظر می‌رسد مجلس در پی ایجاد کوپن الکترونیکی برای افراد کم درآمد و جامعه هدف برآمده است، اما حال باید دید زمان عملیاتی شدن این موضوع چه زمانی است.

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان