بازار متشکل ارزی چیست؟/ عرضه و تقاضا اساس کار بازار متشکل ارزی است/ مسئولیت نظارت بر بازار متشکل ارزی بر عهده کیست؟/ سازوکار بازار متشکل ارزی به چه صورت است؟

اعتمادآنلاین| علیرضا اصغرزاده- بازار ارز کشور طی سال‌های اخیر نوسانات بسیار زیادی را تجربه کرد، طوری که سال گذشته در مقطعی از زمان قیمت دلار وارد کانال 20 هزار تومانی شد و بعد از آن مقطع دوباره در کانال 15 هزار تومانی جای گرفت.

به گزارش اعتمادآنلاین ، تحریم‌های ناعادلانه اقتصادی و عدم تمدید معافیت‌های خرید نفت از ایران در کنار تنش‌های سیاسی منطقه‌ای و جهانی و منفعت‌طلبی واسطه‌گران از عواملی هستند که این نوسانات را رقم زدند.

بسیاری از کارشناسان اقتصادی بخشی از تلاطم در بازار ارز را به واسطه‌گران و کانال‌های تلگرامی اعلام نرخ نسبت می‌دهند؛ این موضوع یکی از علت‌های اصلی تشکیل بازار جدید ارزی است و موجب دور نگه داشتن این گروه از تاثیرگذاری بر نرخ ارز می‌شود.

بازار جدید، بازار متشکل ارزی نام دارد که شاید برای خیلی از مردم ناشناخته باشد، در این گزارش سعی کرده‌ایم تمامی ابعاد و زوایای این بازار را تشریح کنیم و نوع فعالیت آن را توضیح دهیم.

بازار متشکل ارزی دی‌ماه سال 97 به تصویب شورای پول و اعتبار رسید و اولین جلسه هیات‌مدیره آن 29 فروردین برگزار شد.

همه چیز درباره بازار متشکل ارزی

این بازار یک شرکت خصوصی است که کانون صرافان، کانون بانک‌های دولتی، کانون بانک‌های خصوصی و فرابورس سهامداران اصلی آن قلمداد می‌شوند.

بازیگران اصلی این بازار صرافی‌های مجاز، بانک‌ها و بانک مرکزی هستند و معاملات آن بر اساس ثبت سفارش و به صورت آنلاین انجام ‌می‌شود.

عرضه و تقاضا اساس کار بازار متشکل ارزی است

اساس کار این بازار مانند بازارهای دیگر عرضه و تقاضا اعلام شده و خریداران و فروشندگان (صرافی‌های دولتی و بانک‌ها) از طریق اعلام قیمت پیشنهادی در سامانه خاص، مبنای قیمت معاملات روز را تعیین می‌کنند.

با شروع روز کاری، از طریق قیمت‌های پیشنهادی فروشندگان و پیشنهادهای مختلف خریداران، مبنای قیمت روز تعیین می‌شود؛ نرخ‌ها ممکن است تا پایان روز بسته به میزان نوسان کاهش یا افزایش یابند که هنوز دامنه مشخصی برای نوسان در این بازار مشخص نشده است، در ضمن ساعت فعالیت این بازار محدود به وقت اداری خواهد بود.

پیشتر نرخ‌ ارز در معاملات بانک‌ها و صرافی‌های مجاز به صورت لحظه‌ای در سامانه نظارت ارز (سنا) اعلام می‌شد که خلاصه گزارش خریدوفروش ارز در سامانه نیما (نظام معاملات یکپارچه ارزی) نیز در آن مشخص بود.

بنا بر اعلام بانک مرکزی، صرافی‌هایی که در این بازار فعالیت دارند باید هم حساب ریالی داشته باشند و هم حساب ارزی، و بازار متشکل ارزی باید به موجودی این حساب‌ها دسترسی داشته باشد تا از این طریق رقم مورد معامله از موجودی معامله‌کنندگان کسر یا به آن اضافه شود.

با این روش موجودی لحظه‌ای خریداران و فروشندگان مشخص و امکان معاملات آتی ارزی محدود می‌شود.

بازار متشکل ارزی جایی برای معاملات صرافی‌ها و بانک‌هاست که حجم بالایی از ارز در این بازار معامله می‌شود. همچنین افراد عادی اجازه فعالیت در این بازار را ندارند و باید برای معاملات ارزی خود به صرافی‌ها مراجع کنند. این در حالی است که پیشتر این ذهنیت وجود داشت که شرایط برای خریدوفروش افراد عادی نیز در این بازار مهیاست.

مسئولیت نظارت بر بازار متشکل ارزی بر عهده کیست؟

مسئولیت نظارت بر این بازار بر عهده بانک مرکزی است که گفته شده با این اینکه در این بازار سهامدار نیست، اما در آن مشارکت معاملاتی هم دارد.

سازوکار بازار متشکل ارزی به چه صورت است؟

خریداران و فروشندگان در بازار متشکل ارزی مانند معاملات بورس از طریق اعلام قیمت پیشنهادی، مبنای قیمت معاملات روز را تعیین می‌کنند.

هدف از راه‌اندازی بازار جدید ارزی چیست؟

تبدیل بازار متشکل ارزی به مرجع تعیین‌کننده نرخ ارز یکی از اهداف راه‌اندازی این بازار است تا دست واسطه‌گران از این بازار کوتاه شود.

هدف دیگر از راه‌اندازی بازار جدید ارزی، تغییر مبنای نرخ‌گذاری ارز از بازارهایی مانند دبی، هرات و سلیمانیه به تهران است. ساماندهی بازار ارز نیز از دیگر اهدافی است که دولت از طریق راه‌اندازی این بازار جدید به دنبال آن است.

راه‌اندازی بازار متشکل معاملات ارزی می‌تواند زمینه‌ساز کاهش تعداد نرخ‌هایی باشد که امروز برای ارز وجود دارد. به عبارت دیگر، با ایجاد این بازار، قیمتی در معاملات توافقی کشف می‌شود که بااعتبارتر از نرخ‌های صرافی، سنا، بانکی، غیررسمی و... است و احتمالاً جایگزین همه آنها خواهد شد.

دولت امیدوار است با راه‌اندازی بازار متشکل ارزی، نرخ اعلامی توسط کانال‌های مرتبط با بازار غیررسمی را حذف کرده و نرخ‌های جدید بازار متشکل را به عنوان مبنا جایگزین آن کند، چرا که در روزهای پرتلاطم ارزی عموماً تقاضا بالا می‌رود و عرضه کافی نیست و در چنین روزهایی اختلاف نرخ ارز در بازار غیررسمی با نرخ‌های رسمی افزایش می‌یابد.

از سوی دیگر بسیاری از کارشناسان نرخ پایین‌تر ارز در مقایسه با بازار غیررسمی را دلیل خروج ارز، خروج کالا و رانت می‌دانند که برای رسیدن به آن ممکن است افراد به بیش‌اظهاری در واردات و کم‌اظهاری در صادرات هم متوسل شوند.

صادرکننده‌ها در این بازار می‌توانند ارز خود را به راحتی بفروشند و طبیعتاً واردکننده نیز مشکلی برای تامین ارز خود نخواهد داشت و می‌توانند ارز مورد نیاز خود را از طریق این بازار تامین کنند.

در پایان باید گفت بزرگ‌ترین عیب این طرح آن است که افراد عادی- که عمدتاً همان دارندگان ارز خانگی هستند- نمی‌توانند در این بازار حضور فعال داشته باشند؛ با توجه به اظهارات مقامات بانک مرکزی، شاید در آینده شاهد حضور این گروه در روند تعیین نرخ ارز باشیم.