پایین بودن سواد مالی سرمایه‌گذاران حلقه گم‌شده بازار سرمایه

اعتمادآنلاین| دانش مالی حلقه مفقوده‌ای است که نبود آن سبب شده بسیاری از افراد غیر حرفه‌ای که برای سرمایه‌گذاری به بازار سرمایه می‌آیند در نهایت زیان بالایی را متحمل شوند.

کمبود دانش مالی نه تنها در بین افراد عادی و غیر حرفه‌ای بلکه در بین مدیران شرکت‌هایی که سهام‌شان در بورس و فرابورس ایران عرضه شده‌اند نیز قابل مشاهده است؛ به طوری که دیده می‌شود برخی از آن‌ها هنوز با ابزارهای تأمین مالی بلند مدت در بازار سرمایه آشنایی کافی ندارند.

این عدم آشنایی حتی در سطح مدیران مالی و برخی از حسابداران این شرکت‌ها نیز دیده می‌شود؛ به طوری که بعد از گذشت بیش از یک سال از درخواست سازمان بورس از شرکت‌ها برای انتشار و افشای گزارش‌های تفسیری مدیریت، بسیاری از این ناشران با این گزارش‌ها به طور کامل آشنایی ندارند؛ هر چند که در مورد نحوه نگارش و نظارت بر این گزارش‌ها نیز ابهاماتی مطرح است.

این موضوع سبب شده برخی از مدیران شرکت‌های عرضه شده در بورس و فرابورس ایران به طور ناخواسته مرتکب تخلف شوند و این تخلف نه تنها سهامداران را متضرر کرده بلکه برای خود مدیران و شرکت هم عواقبی را در پی داشته است.

در این زمینه ناصر امیدواری، مدیرعامل مرکز مالی ایران در گفت‌وگویی تفصیلی توضیحاتی ارائه کرده که متن کامل آن را در ادامه می‌خوانید:

*بسیاری از افراد در این روزها که می‌شنوند شاخص‌های بازار سرمایه در حال رکوردشکنی است تمایل پیدا می‌کنند که در این بازار سرمایه‌گذاری کنند. اما اطلاعات آنها برای سرمایه‌گذاری در بورس کم است و کمبود سواد مالی در بین فعالان بازار سهام موضوع مهمی است که باید به آن پرداخت؛ اینک برای حل این موضوع چه راهکارهایی وجود دارد؟

امیدواری: توجه به بازار سرمایه در زمان‌هایی که نرخ تورم رشد می‌کند، بیشتر می‌شود، چراکه افراد بیشتری به فکر می‌افتند که وجه نقد خود را به کالا تبدیل کنند یا به گونه‌ای در مقابل افزایش قیمت‌ها، خود را بیمه کنند.

از بهترین نوع سرمایه‌گذاری‌ها که هم نرخ تورم را کنترل و هم قدرت خرید را حفظ می‌کند بازار سرمایه به ویژه اوراق سهام است. اگر سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه با دانش، مطالعه و بررسی دقیق رخ ندهد، دوره حضور اشخاص که به تازگی وارد بازار سرمایه شده‌اند، کوتاه مدت می‌شود، چراکه ممکن است ضرر کنند.

داشتن دانش نسبت به بازار سرمایه نیز بسیار مهم است و نقش بسیار برجسته‌ای برای سرمایه‌گذاران دارد، چرا که مهم است که سرمایه‌گذاران با علم وارد بازار سرمایه شوند. تصمیم‌گیری با علم سبب می‌شود طول دوره‌ای که شخص منابع مالی خود را در بازار سرمایه، سرمایه‌گذاری می‌کند بیشتر شود.

ارکان بازار سرمایه در کنار توجه به ورود سهامداران خرد و افراد حقیقی به بازار سرمایه به موضوع آموزش و تقویت علمی این افراد توجه دارند و در کنار آموزش‌هایی که سایر ارکان بازار سرمایه انجام می‌دهند، یکی از اهداف مرکز مالی راهم موضوع افزایش سواد مالی و توسعه آن در کل کشور و به شکلی گسترده قرار داده‌اند.

مرکز مالی به دلیل ترکیب سهامداری‌اش تفاوتی با دیگر ارکان بازار سرمایه دارد. دانش و تمرکزی که در اینجا به وجود آمده سبب شده از اساتید و افرادی برای برگزاری دوره‌ها استفاده شود که این افراد خود از افراد شاخص و صاحب نظر در بازار سرمایه هستند.

*در سال گذشته ابزارهای جدیدی از جمله آتی سبد سهام و اختیار معاملات خرید و فروش در بورس تهران رونمایی شد. حتی گفته شده در همین هفته‌ها و ماه‌ها از وارانت و فروش استقراضی رونمایی خواهد شد. بسیاری از افراد با این ابزارها آشنایی نداشتند و در راستای افزایش سواد مالی و بکارگیری این ابزارها هم باید به مدیران و سرمایه‌گذاران آموزش داده می‌شد. در این راستا چه برنامه‌هایی دارید؟

امیدواری: در سال گذشته وقتی که از ابزارهای آپشن و آتی سبد سهام رونمایی شد، از افرادی که در واحد تحقیق و توسعه تئوریسین این ابزار بودند درخواست کردیم که به ارائه مطالب، تئوری‌ها، مبانی فقهی، انواع و چگونگی این ابزار در سایر کشورها و در نهایت چگونگی انجام عملیات اجرایی آن در بازار سرمایه ایران بپردازند. این ارائه‌ها و کلاس‌ها این امکان را فراهم می‌سازد که این علم از طریق افرادی به سهامداران خرد انتقال یابد که خبره این کار هستند.

برای آموزش‌های علمی درباره ابزارهای جدید مالی هم برنامه‌ریزی کردیم که مردم با این ابزارها آشنا شوند و منتظریم که این ابزارها رونمایی شود. از زمان رونمایی از این ابزارها وارد فاز اجرایی خواهیم شد. این کلاس‌ها بیشتر به صورت تخصصی انجام می‌شود و بیشتر برای فعالان بازار سرمایه برگزار خواهد شد.

*در سال‌های گذشته در مقاطعی سعی شد که با برگزاری دوره‌های آموزش CFA ( تحلیلگر خبره مالی) علم افرادی که می‌خواهند سواد مالی‌شان در سطح بین‌الملل هم تقویت شود رشد یابد. در آن زمان که تحریم‌ها اعمال نشده بود توانستید با با یکی از انتشارات آمریکایی وایلی قرار داد ببندید و این موضوع پژوهشگران این حوزه را تا حدی امیداوارترکرد در حال حاضر این روند چطور پیگیری می‌شود؟

امیدواری: در آن سال نماینده شرکت وایلی به ایران آمد و مرکز مالی برای اساتید دانشگاه، دانشجویان، مدیران شرکت‌ها و فعالان بازار سرمایه که تمایل داشتند در آزمون‌های بین المللی شرکت کنند نیز دوره‌هایی را برگزار کرد؛ هرچند افزایش قیمت ارز و تحریم‌ها روی این موضوع تأثیرگذار بود ولیکن کماکان ارائه خدمت در این حوزه همچنان ادامه دارد.

کاری که امسال شروع کرده‌ایم قرار است دوره‌های این آزمون را با همکاری سایر نهادها کلاس‌های حضوری برگزار کنیم. در سال گذشته برای مدیران برخی سازمان‌ها این دوره‌ها را برگزار کردیم.

*اما با همه این توضیحات بسیاری از افراد غیر حرفه‌ای که بورس را به عنوان یک گزینه برای سرمایه گذاری می‌بینند به طور مستقیم وارد می‌شوند و معمولاً به دلیل نداشتن تجربه و علم سرمایه گذاری در بازار سرمایه شکست می‌خورند آنها هیچ دیدی نسبت به سرمایه‌گذاری غیر مستقیم در بورس ندارند فکر می‌کنید چه اقداماتی باید در این راستا انجام شود که فرهنگ سرمایه گذاری در صندوق‌های سرمایه گذاری بیشتر شود؟

امیدواری: ما به عنوان بخشی از بازار سرمایه به نوبه خود تلاش می‌کنیم فرهنگ سرمایه گذاری در بازار سرمایه را در جامعه افزایش دهیم. قرار است دوره‌هایی تحت عنوان مدرسه بورس در سه سطح برگزار کنیم تا سرمایه گذاران با توجه به سطح سواد مالی شأن در این دوره‌ها شرکت کنند. این دوره‌ها بلند مدت خواهد بود. چرا که از دید ما، افراد باید نسبت به ارکان و ابزارهایی که در بازار سرمایه آگاهی داشته باشند و همچنین قوانین و مقررات این بازار را بدانند.

حقوق ناشران نسبت به مدیران بسیار مهم است. متأسفانه هنوز برخی از فعالان بازار سرمایه از حقوق خود به عنوان یک سهامدار آگاهی ندارند. امیدواریم دوره‌های بورسی که برگزار می‌شود سبب شود که سهامداران خرد بیش از گذشته به حقوق خود آگاه باشند و بتوانند بیش از گذشته و با آگاهی به حقوق حقه خود برسند، چرا که این دوره‌ها متناسب و در راستای رعایت دستورالعمل راهبری شرکتی مصوب سازمان بورس طراحی و برگزار می‌شود.

شاهد این هستیم که حتی مدیران شرکت‌هایی که برای تأمین مالی به بورس و فرابورس رجوع می‌کنند چه آن‌هایی که از طریق انتشار اوراق می‌خواهند تأمین مالی کنند چه آن‌هایی که چه از طریق عرضه اولیه از بورس و فرابورستأمین مالی می‌کنند از قوانین و مقررات بازار سرمایه آشنایی کافی و لازم ندارد و سواد مالی این افراد نیز باید رشد یابد.

*حتی برخی از این مدیران با روش‌های تأمین مالی آشنا نیستند. بسیاری از مدیران و مدیران مالی آن‌ها با اینکه بخشی از سهامشان را در بورس یا فرابورس عرضه کرده‌اند دقیق نمی‌دانند که چه اطلاعاتی باید افشا شود و چه اطلاعاتی قابل افشا نیست و به همین دلیل به مشکلات حقوقی برخورد می‌کنند. برای افزایش سواد مالی این مدیران چه راهکارهایی دارید؟

امیدواری: در مجموعه بازار سرمایه در این راستا اقداماتی صورت گرفت که به نظر من بسیار خوب بود. از سال گذشته ما در مرکز مالی دوره‌هایی داشتیم که تحت عنوان کارگاه‌های دانش افزایی مدیران بازار سرمایه شروع شد. فرابورس وظیفه اجرایی این کلاس‌ها را به مرکز مالی منتقل کرده است. ما این آموزش‌ها در دو مرحله برگزار کردیم و ثبت نام برای مرحله بعدی آن هم اکنون شروع شده است.

این دوره برای مدیران شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس است که شامل دوره‌های راهبری شرکتی، قوانین و مقررات بازار سرمایه، روش‌های تأمین مالی از طریق اوراق بدهی، برنامه‌ریزی استراتژیک و انواع معاملات در بازارفرابورس برای شرکت‌ها است. این سرفصل‌ها نتیجه چندین جلسه کارشناسی در فرابورس ایران بود که مطابق نیازسنجی آموزشی صورت گرفته برای مدیران شکل گرفته بود این دوره‌ها تعریف شد و تاکنون استقبال خوبی هم از سوی مدیران ناشر فرابورسی شده است.

این موضوع نشان می‌دهد که کدام یک از شرکت‌ها و مدیران از ظرفیت‌های موجود برای افزایش ثروت سهامداران خود تلاش بیشتری می‌کنند. از مزایای این دوره‌ها آن است که مدیر ناشر فرابورسی به واسطه ناآگاهی در قوانین و مقررات به مشکل بر نخورد و از طرفی افزایش آگاهی مدیران نسبت به بازار سرمایه می‌تواند سبب رشد شفافیت، پاسخ گویی به موقع به سهامداران بالقوه و بالفعل و درنهایت تأثیر بر قیمت سهم در تابلو معاملاتی شود.

مدرسان این دوره‌ها مدیران ارشد و میانی فرابورس ایران هستند که در این دوره‌ها آخرین دستورالعمل‌ها را به اطلاع مدیران شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس ایران می‌رسانند. این کلاس‌ها سبب می‌شود که مدیران شرکت‌هایفرابورسی به صورت رو در رو با مدیران فرابورس آشنا شوند که این موضوع هم می‌تواند سبب حل مشکلات احتمالی در فرایند اجرایی کارها شود.

برخی دستورالعمل‌های مربوط به ناشران بورسی اخیراً تغییراتی داشته و اگر چه مدیران شرکت‌های پذیرفته شده درفرابورس ایران در کلاس‌هایی در این مورد در سال گذشته شرکت کردند ولی با توجه به این تغییرات لازم است، مدیران برای به روز شدن دانش خود و آگاهی از این تغییرات در کلاس‌های این مرحله نیز شرکت کند.

*مسئولانی همچون وزیر اقتصاد چه حمایت‌هایی می‌توانند در راستای افزایش سواد مالی افراد داشته باشند؟

امیدواری: مسئولان از بازار سرمایه و مدیران نظام به اندازه کافی حمایت لازم را از افزایش دانش سهامداران و انجام فرهنگ سازی در راستای افزایش سواد مالی دارند، نقش اصلی وظیفه ما است تا از این حمایت‌ها با پیگیری‌های خود و اجرایی نمودن به موقع کارها از این امکانات بهره مند شویم.

*به نظر می‌رسد حتی مدیران ارکان بازار سرمایه و مخصوصاً مدیران میانی هم برای به روز شدن باید در دوره‌های آموزشی حضور داشته باشند. تعدادی از این مدیران با بازارهای کالایی و ابزارهای نوین مالی در این بازارها آشنایی آن‌چنانی ندارد.

امیدواری: در زمینه افزایش دانش درباره بورس کالا نه تنها فعالان بازار و عامه مردم بلکه کسانی که در ارکان هم هستند این ظرفیت وجود دارد که دانش خود را در حوزه بورس کالا افزایش دهند. مدیرعامل بورس کالا، معاونین و مدیران در بورس کالا ابراز علاقه کردند که کلاس‌هایی در این موارد برگزار شود. به عنوان مثال اتاق بازرگانی یکی از استان‌ها هم درخواست دادند که به فعالان اقتصادی در اتاق بازرگانی ابزارهای مالی تدریس شود در سال رونق تولید هم این ظرفیت وجود دارد.

وظیفه ماست تا صنعتگران را با ظرفیت‌های بسیار بالا در بورس کالا آشنا کنیم تا آنها بتوانند که مواد اولیه مورد نیاز خود را از طریق بورس کالا تأمین کنند و یا اینکه برای فروش کالای خود، قبل از تولید از طریق بورس کالا تأمین مالی کنند امسال به نظرم فعالیت بورس کالا مصداق بارز شعاری که برای رونق تولید داریم است. جزو برنامه‌های سال جاری ما است که کلاس‌هایی را برای تالارهای منطقه‌ای در کل کشور محقق کنیم.

*در مورد افزایش سواد مالی ابزارهای بورس انرژی چه اقداماتی راهکارهایی دارید؟

امیدواری: مشابه دوره‌هایی که برای ناشران فرابورس برگزار کردیم در چارچوب وظیفه‌ای که در قبال بورس انرژی هم داریم، این کار انجام خواهد شد، چرا که بورس انرژی از ما خواسته که دوره‌هایی را برای فعالان اقتصادی داشته باشیم.

موضوع فین تک‌ها و دانش مالی هم بحثی است که برای این روزها بسیار مهم است. تعدادی از دارندگان استارتاپ‌ها از اصول حاکمیت شرکتی و صورت‌های مالی حسابرسی شده بی اطلاع هستند و دانش درباره ارزش‌گذاری استارتاپ‌ها نیز موضوعی است که باید به آن پرداخت.

در بحث فین تک‌ها هم ما وارد شدیم تا افراد خلاق و جوانانی که می‌خواهند در این حوزه وارد شوند از قوانین و مقررات آگاه باشند خیلی از اینها نمی‌دانند که چطور صورت مالی تهیه کنند که این موضوع می‌تواند در ارزش گذاری شرکت‌های دانش بنیان مؤثر باشد. برای حل این مشکل چند دوره کلاس ارزش‌گذاری استارتاپ‌ها در سال گذشته داشتیم. ایده‌ای که مطرح می‌شود در ارزش‌گذاری‌ها مؤثر است.

*حرف آخر…

امیدواری: در سال جاری منابع آبی خوبی به کشور و پشت سدها وارد شد، تنوع اقلیمی، گستردگی کشور و تنوع جغرافیایی موقعیت بسیار خوبی را برای ما فراهم ساخته است. ما باید در این فضا روحیه امید به آینده و ضرورت تلاش را از طرق مختلف به مردم منتقل کنیم و آحاد جامعه را از امکانات بسیار گسترده‌ای که در کشور وجود دارد مطلع سازیم.

منبع: ایسنا