اقتصاد باید آرایش جنگی داشته باشد/ پازوکی: دخل و خرج دولت شفاف نیست/ تقوی: هیچ اقتصادی نمی‌تواند در برابر تحریم مقاومت کند

اعتمادآنلاین| ‌ فرشته بهروزی‌نیک- «بودجه کشور باید آرایش جنگی به خود بگیرد.» این جمله چند ماهی است بارها از زبان آگاهان اقتصادی شنیده شده؛ اما منظور از آرایش جنگی در اقتصاد چیست؟ اقتصاد باید خود را برای کدام جنگ آماده کند؟ برای درک این هشدار باید نگاهی به اقتصاد ایران در سال‌هایی نه‌چندان دور انداخت. زمانی که کسری بودجه کشور از 80 هزار میلیارد تومان در سال 93 به 168 هزار میلیارد تومان در بودجه سال 98 رسید.

یعنی فقط طی پنج سال، خرج دولت 88 هزار میلیارد تومان از دخلش بیشتر شد. در تمام این سال‌ها بار بی‌پولی دولت‌ها بر دوش معیشت مردم به خصوص اقشار آسیب‌پذیر جامعه افتاد. اما علت چه بود؟

وابستگی بیش از حد بودجه به پول نفت یکی از آشناترین اظهارنظرهای کارشناسان در آسیب‌شناسی دلایل افزایش کسری بودجه طی سال‌های گذشته تا به امروز است. عمق فاجعه زمانی بیشتر شد که به دلیل تحریم فروش نفت، درآمدهای پیش‌بینی‌شده در بودجه 98 محقق نشد. اگرچه رقم صادرات نفت موضوعی محرمانه است، اما برخی آمارهای غیررسمی می‌گویند ایران اکنون در بهترین حالت توانایی فروش 400 هزار بشکه نفت خام را دارد.

فرار مالیاتی دردسر بودجه

به همین دلیل سال گذشته بسیاری از کارشناسان اقتصادی پیش‌بینی کرده بودند در سال 98 بودجه کشور با کسری 50 تا 60 هزار میلیارد تومانی مواجه خواهد شد. با این اوصاف بهتر می‌توان مقصود کارشناسان از ضرورت آرایش جنگی در بودجه را درک کرد؛ یعنی توانایی اداره اقتصاد کشور بدون تکیه به درآمدهای نفتی. کارشناسان می‌گویند برای این آرایش لازم است مالیات، جایگزین نفت در بودجه شود. این در حالی است که به نظر نمی‌رسد با فرار مالیاتی سالانه 60 هزار تومانی بتوان این جایگزینی را به انجام رساند.

مهدی پازوکی، کارشناس اقتصادی، در این‌باره به اعتمادآنلاین گفت: «ساختار اقتصاد ایران شفاف نیست، به همین دلیل کسری بودجه دولت تنها به تحریم و کاهش درآمدهای نفتی ارتباط ندارد.»

پازوکی ادامه داد:‌ «بالاترین رقم فروش نفت در دولت‌های نهم و دهم اتفاق افتاد؛ تا پایان دولت دهم درآمدهای نفتی به 700 میلیارد دلار رسید، اما همان‌طور که شاهد بودیم بخش تولید (بنگاه‌های کوچ و بزرگ اقتصادی) از فرط بی‌پولی دچار رکودی شد که همچنان هم ادامه دارد.» به همین دلیل پازوکی مفهوم آرایش جنگی اقتصاد را شفاف شدن دخل و خرج دولت‌ها و جلوگیری از فرارهای مالیاتی می‌داند؛ اشاره این تحلیلگر اقتصادی به 12 نهادی است که سال‌هاست حتی یک ریال مالیات پرداخت نکرده‌اند.

مهدی تقوی، دیگر تحلیلگر اقتصادی، نیز در گفت‌و‌گو با اعتمادآنلاین گفت: «تحریم اثر ناخوشایندی بر فرایندهای اقتصادی در کشور گذاشت، هیچ اقتصادی نمی‌تواند در برابر تحریم دوام بیاورد.»

او معتقد است: «تحریم‌ها، بیماری ساختاری اقتصاد ایران را بیش از گذشته نمایان کرد.» به گفته تقوی، اقتصاد موضوعی نیست که درباره آن با احساسات و حب و بغض اظهارنظر کرد بلکه باید استراتژی و برنامه داشت. تقوی در پاسخ اینکه بودجه کشور در سال 99 با توجه به شرایط تحریم چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد گفت: «بودجه‌ریزی در ایران سال‌هاست نقص دارد؛ به دلیل اینکه دولت‌ها پول نفت را برای هزینه‌های جاری و عمومی خود مصرف کردند، کسی صندوق توسعه ملی را جدی نگرفت و حساب ذخیره ارزی خالی ماند.»

پاشنه آشیل‌های بودجه چیست؟

گرچه اقتصاد ایران سال‌ها شرایط تحریم را تجربه کرده، اما هنوز خود را برای مقابله با این شرایط مهیا نکرده است. فشار تحریم، کاهش صادرات نفت، جهش ارزی و سوءمدیریت در تخصیص منابع مالی مهم‌ترین مسائل و مشکلاتی است که به گواه آگاهان اقتصادی، به پاشنه آشیل بودجه تبدیل شده است. این در حالی است که سال‌ها دولت‌ها به جای برنامه، ارقام کسری بودجه را اعلام و اظهارنظرهای پراکنده خود را مطرح می‌کنند. و این ماجرا ادامه دارد...