بررسی وضعیت یارانه حامل‌های انرژی در بخش آب شرب و کشاورزی

اعتمادآنلاین| ‌ مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در گزارش‌هایی به بررسی یارانه انرژی در ایران و مصرف حامل‌های انرژی و آب در بخش کشاورزی و موضوع مصرف آب شرب و پیامدهای اصلاح یارانه آب در اقتصاد ایران پرداخت.

دفتر مطالعات زیربنایی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، در گزارشی با عنوان « درباره یارانه انرژی در ایران آورده است : روند کلی حاکم بر مصرف انرژی در بخش کشاورزی، نشان‌دهنده رشد سالیانه 5 درصدی مصرف انرژی در این بخش است؛ اما سهم بخش کشاورزی از مصرف حامل‌های انرژی رو به کاهش بوده و از 10/05 درصد در سال 1346 به 3/69 درصد در سال 1395 رسیده است.

بر اساس این گزارش در بین حامل‌های انرژی مصرفی در بخش کشاورزی نیز، سهم مصرف فراورده‌های نفتی در حال کاهش و سهم مصرف برق و گاز طبیعی در حال افزایش است. تولیدات زراعی و باغی، تولیدات دام و طیور و تولیدات گلخانه‌ای به‌ترتیب بیشترین مصرف‌کنندگان حامل‌های انرژی در بخش کشاورزی هستند.

بر اساس مطالعات مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی بیشترین یارانه پنهان برآورد شده در بخش حامل‌های انرژی در بخش کشاورزی برای سال 1397، مربوط به برق مصرفی و به میزان 250 هزار میلیارد ریال است. یارانه گازوئیل مصرفی، 135 هزار میلیارد ریال و یارانه گاز طبیعی مصرفی، 23 هزار میلیارد ریال برآورد می‌شود.

این گزارش می افزاید : یارانه آب مصرفی در بخش کشاورزی، با فرض میانگین مصرف مورد ادعای وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و نیرو، حدود 25 هزار میلیارد ریال تخمین زده می‌شود. بنابراین مجموع کل یارانه‌های پنهان در بخش کشاورزی از مصرف حامل‌های انرژی و آب حدود 433 هزار میلیارد ریال برآورد می‌شود.

این مرکز همچنین در گزارشی با عنوان « درباره یارانه انرژی در ایران به ارائه تصویری از مصرف آب شرب در کشور و بررسی آثار و پیامدهای اقتصادی اصلاح یارانه این پرداخته و آورده است : در ایران به‌دلیل محدودیت منابع آب از یک طرف و همچنین مشکلات مربوط به زیرساخت‌های تأمین آب شرب از طرف دیگر، همواره تأمین آب شرب با چالش‌هایی همراه بوده است. میزان مصرف آب شرب شهری در کل کشور برابر با 4625 میلیون مترمکعب در سال 1396 بوده است.

این گزارش می افزاید : همچنین براساس آخرین آمار و ارقام موجود متوسط قیمت فروش و قیمت تمام شده در کل کشور به ترتیب معادل 5302 و 12037 ریال به‌ازای هر مترمکعب است که نشان می‌دهد قیمت فروش فقط 44 درصد قیمت تمام شده را پوشش می‌دهد. شایان ذکر است میزان آب به حساب نیامده (مجموع تلفات واقعی و ظاهری) در کشور حدود 25 درصد است که میزان چشمگیری را نشان می‌دهد و به‌دلیل اختلاف بین قیمت فروش و قیمت تمام شده آب شرب، دولت به مشترکان آب شرب به‌طور غیرمستقیم یارانه می‌دهد.

بر اساس مطالعات مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی با توجه به قیمت آب شرب و میزان مصرف در طبقات مختلف مشخص می‌شود که در طبقات مصرف صفر تا الگو و الگو تا دو برابر الگو، قیمت فروش آب به‌نحو چشمگیری از قیمت تمام شده آن کمتر است. به‌عبارت دیگر، به دو طبقه زیر الگو و الگو تا دو برابر الگو یارانه تعلق می‌گیرد. برای طبقه بیش از دو برابر الگو قیمت فروش از قیمت تمام شده بیشتر است، به‌عبارت دیگر مشترکان این طبقه نه‌تنها یارانه‌ای دریافت نمی‌کنند، بلکه جریمه نیز می‌شوند.

شایان ذکر است : در این گزارش برخی از سناریوها برای تصحیح قیمت‌های آب شرب در طبقات مختلف برای توزیع منطقی یارانه بین طبقات مصرف بررسی می‌شوند.

در ارائه این سناریوها این موضوع مدنظر قرار می‌گیرد که وضعیت قیمت فروش و یارانه پرداختی طبقه زیر الگوی مصرف مشابه وضع موجود باقی بماند. به‌عبارت دیگر قیمت آب شرب خانوارهای طبقه زیر الگوی مصرف بدون تغییر باقی بماند، قیمت آب شرب خانوارهای طبقه الگو تا دو برابر الگو، تا حد امکان به قیمت تمام شده نزدیک شود و یارانه خانوارهای این طبقه کاهش یابد و خانوارهای با مصرف بیش از دو برابر الگوی مصرف جریمه شده تا بخشی از یارانه پرداختی سایر طبقات جبران شده و همچنین این امر به کاهش مصرف آنها نیز منجر شود.

در این گزارش همچنین تصریح شده است که در سناریوهای اول، دوم، سوم و چهارم قیمت فروش آب در طبقات مختلف به‌گونه‌ای در نظر گرفته شده است که علاوه‌بر تحقق اهداف فوق‌الذکر، یارانه پرداختی آب شرب به ترتیب 25، 50، 75 و 100 درصد کاهش داشته باشد.

گزارش مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی تاکید کرده است که با توجه به برخی پیش‌فرض‌ها مانند قیمت آب شرب خانوارهای طبقه زیر الگوی مصرف بدون تغییر باقی بماند، قیمت آب شرب خانوارهای طبقه الگو تا دو برابر الگو، تا حد امکان به قیمت تمام شده نزدیک شود و خانوارهای با مصرف بیش از دو برابر الگوی مصرف جریمه شده تا بخشی از یارانه پرداختی سایر طبقات جبران شود، سناریو دوم یعنی کاهش 50 درصدی یارانه بالای الگوی مصرف به عنوان سناریو برتر پیشنهاد می‌شود.

این گزارش می افزاید : بر اساس این سناریو، بهای پرداختی هر متر مکعب آب برای خانوارهایی که در طبقه صفر تا الگوی مصرف قرار دارند برابر با 2.122 ریال، برای خانوارهایی که در طبقه الگو تا دو برابر الگو هستند برابر با 7.778 ریال و برای خانوارهایی که در طبقه بیش از دو برابر الگو قرار دارند برابر با 23.331 ریال خواهد بود. با اجرای این سناریو، وضعیت 57 درصد خانوارها هیچ تغییری نمی‌کند، 37 درصد خانوارها برابر 80 درصد قیمت تمام شده آب را می‌پردازند و 6 درصد خانوارها نیز تقریباً معادل دو برابر قیمت تمام شده آب را پرداخت می‌کنند.

منبع: ایلنا