شبکه بانکی به هر فرد سالانه بیش از 2 میلیون تومان سود می‌دهد/ آیا سود بالای سپرده بانکی رکود تولید را تمدید می‌کند؟

اعتمادآنلاین| ‌ بازی سود با سپرده‌های بانکی به یکی از ابرچالش‌های نظام بانکی در کشور تبدیل شده است. روندی که با وجود تلاش‌های بانک مرکزی برای کنترل آن، اما هنوز تنها کورسوی امید بانک‌ها برای حل بحران نقدینگی‌شان است.

اگرچه نرخ سود بالای سپرده‌ در ایران همواره یکی از انتقادهای جدی کارشناسان بوده است، اما به نظر می‌رسد در شرایط فعلی اقتصادی، پایین بودن این نرخ نیز مشکلاتی برای بخش‌های مختلف اقتصادی، به خصوص اقتصاد خرد، پیش آورده است.

انتقاد کارشناسان از نرخ سود بالای سپرده بانکی از این منظر است که وقتی تولید در رکود و نرخ سود تسهیلات نیز بالای 25 درصد است، بهتر است دولت به جای خواب سرمایه‌های خرد و کلان در بانک‌ها، راهی برای هدایت سرمایه‌ها به بخش صنعت پیدا کند.

اما در مقابل هستند تحلیلگرانی که می‌گویند با بی‌ثباتی اقتصادی در کشور و همچنین تورمی که طی سال‌های متمادی 2 رقمی بوده است، اگر نرخ سود بانکی کاهش پیدا کند، سرمایه‌ها برای پیدا کردن جایی امن، بدون شک به سوی بازارهای غیرمولد اقتصادی حرکت خواهند کرد.

به نظر می‌رسد هر 2 گروه از تحلیلگران تحلیل منطقی‌ای از این ماجرا دارند؛ اما منطقی که بر اساس شرایط اقتصادی کشور مدام در حال تغییر است. سال 95، وقتی شورای پول و اعتبار تصمیم گرفت نرخ سود سپرده‌های بانکی را 15 درصد تعیین کند، تقریباً هیچ کدام از بانک‌های خصوصی و دولتی از دستور بانک مرکزی اطاعت نکردند.

بانک‌ها از مصوبه بانک مرکزی سرپیچی کردند

هنوز یک ماه از مصوبه این شورا مبنی بر اصلاح نرخ سود سپرده‌های بانکی نگذشته بود که گزارش‌های میدانی حکایت از ماراتن بانک‌ها برای پرداخت سود بالاتر به منظور جذب بیشتر مشتری داشت.

بر اساس این گزارش‌ها، برخی از بانک‌های خصوصی حتی به برخی مشتریان خاص خود که به طور بلندمدت سپرده‌گذاری کرده بودند، سودهای 25 تا 30 درصدی پیشنهاد دادند. بانک مرکزی بهمن‌ماه سال گذشته بود که بار دیگر نرخ سود سپرده‌های بانکی را اصلاح کرد. با این همه اما مشکلات گذشته به قوت خود باقی است.

با حساب سرانگشتی آمارهای بانک مرکزی، روشن می‌شود که شبکه بانکی کشور سالانه به هر فرد رقمی در حدود 2 میلیون و 500 هزار تومان سود می‌دهد. حال این پرسش اساسی قابل طرح است که این سود با کدام پشتوانه مالی به سپرده‌گذاران پرداخت می‌شود و چه تبعاتی برای اقتصاد دارد؟

بدهی دولت به بانک‌ها تا پایان سال 97 چقدر بود؟

طرح این پرسش از 2 جنبه اهمیت دارد؛ اول اینکه با استناد به آمارهای رسمی، در حدود یک‌سوم از دارایی بانک‌ها موهوم است؛ به این مفهوم که فقط یک‌سوم از دارایی بانک‌ها در جریان و فعال است و مابقی به دلایلی از جمله انباشت مطالبات بانکی از دولت، شرکت‌های دولتی و بخش‌ خصوصی فریز شده و طبیعتاً بانک‌ها قادر نیستند از این منابع استفاده کنند.

آمارها می‌گویند مجموع بدهی دولت و شرکت‌های دولتی به بانک مرکزی و بانک‌های دولتی و خصوصی، تا پایان سال 97 به بیش از 263 هزار میلیارد تومان رسیده است. نکته دوم این است که افزایش دارایی موهوم بانک‌ها در بلندمدت می‌تواند موجب بالا رفتن پایه پولی کشور، افزایش کاذب تقاضا برای سپرده‌گذاری و در نتیجه تشدید تورم شود.

سود بانکی در یک ماه معادل حقوق 12 میلیون کارمند است

بررسی آمارهای بانک مرکزی گویای آن است که شبکه بانکی فقط در آذرماه سال جاری رقمی در حدود 44 هزار میلیارد تومان به سپرده‌ها سود پرداخت کرده است. این در حالی است که در حال حاضر متوسط حقوق یک کارمند در سال جاری رقمی در حدود سه میلیون و 500 هزار تومان است. تحلیل این آمار نشان می‌دهد بانک‌ها فقط در یک ماه معادل حقوق 12 میلیون و 500 هزار کارمند، به سپرده‌گذاران خود سود پرداخت کرده‌اند. بنا بر تحلیل کارشناسان و دست‌اندرکاران اقتصادی در این رابطه، افزایش سود سپرده بانکی به معنای تمدید رکود تولید در کشور خواهد بود.

رکود تولید تمدید می‌شود؟

چند سالی می‌شود که نظام بانکی کشور از سه بیماری کمبود سرمایه، بدهی دولت و مطالبات معوق غیرجاری رنج می‌برد. اما دست‌کم عملکرد نظام بانکی طی سال‌های گذشته تاکنون نشان داده که به جای حل مشکلات، بر تعداد آن افزوده شده است.