طی سه دهه گذشته آمارهای اقتصادی به دلیل مصلحت‌اندیشی مخدوش شده است/ چرا فقط کارشناسان داخلی نباید به آمار دسترسی داشته باشند؟/ سازوکار استقلال بانک مرکزی باید بر پایه شفافیت بنا شود/ پنهان کردن آمارها توسط بانک مرکزی، چیزی از واقعیت‌های تلخ زندگی مردم نمی

اعتمادآنلاین| ‌ «آمارها محرمانه می‌شوند»؛ این شاه‌بیت خبری است که چندی پیش در مورد محرمانه شدن آمارهای مربوط به تغییر هفتگی قیمت اقلام، تورم، درآمدهای مالیاتی، رشد اقتصادی و میزان بودجه بانک‌های دولتی اعلام شد. قرار است این آمار فقط در اختیار نمایندگان مجلس قرار گیرد. همین خبر کافی بود تا آگاهان اقتصادی بار دیگر اطلاعات اقتصادی منتشرشده از سوی بانک مرکزی و همچنین مرکز آمار ایران را مورد انتقاد قرار دهند. اگرچه اظهارنظرها در این باره بسیار متفاوت است.

برخی از کارشناسان می‌گویند محرمانه شدن آمار، اقتصاد را به سمت عدم شفافیت سوق می‌دهد، از سوی دیگر بعضی از صاحب‌نظران اقتصادی بر این باور هستند که نیازی نیست همه آمارها علنی اعلام شود. اما حسین راغفر، تحلیلگر اقتصادی، در این باره نظر متفاوتی دارد.

راغفر در این زمینه به اعتمادآنلاین گفت: این مساله که عده‌ای معتقد هستند آمار نباید به مردم اعلام شود البته ناشی از نوع نگاهی است که آنها به مردم و جامعه دارند. این افراد فکر می‌کنند مردم هیچ سهمی در اداره جامعه ندارند و به همین دلیل هم هیچ سهمی برای آنها قائل نیستند.

نیازمند وفاق هستیم

این تحلیلگر اقتصادی با گفتن اینکه در دنیا به نقش مشارکت مردم در حل مشکلات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، نگاه نوین و متفاوتی وجود دارد اظهار داشت: تقریباً یک وفاق جهانی بین افراد مستقل در دنیا شکل گرفته و آن این است که بدون حضور و مشارکت مردم عملاً مشکلات جوامع که هر روز هم پیچیده‌تر می‌شود حل نمی‌شود. به خصوص حل مشکلات در این دنیای پرتحول تنها به دست دولت‌ها قابل حل نخواهد بود.

او در ادامه صحبت‌های خود افزود: ما شاهد یک نوع رویارویی بین دولت‌ها و مردم خودشان در دنیا هستیم. به نظر می‌رسد این اتفاق ناشی از نگاه بسته به جامعه و مردم است که در دنیا هم طرفدارانی دارد. البته معتقدم این نگاه راه به جایی نخواهد برد، اگرچه در مقابل گروه‌های دیگری هستند که فکر می‌کنند جوامع در دنیای مدرن مخاطراتی را به صورت ذاتی تولید می‌کنند و حل این مشکلات بدون مشارکت مردم امکان‌پذیر نخواهد بود.

راغفر بر این باور است که داشتن اطلاعات و مردمی مطلع و آگاه می‌تواند این فرصت‌های مشارکت عملی را فراهم کند: بدون شک جریان آزاد اطلاعات و ارائه شفافیت در فرایندهای اداره جامعه از الزامات اساسی مدیریت جوامع امروزی است.

پنهان کردن آمارها توسط بانک مرکزی، چیزی از واقعیت‌های تلخ زندگی مردم نمی‌کاهد

این آگاه اقتصادی تاکید کرد: اینکه بانک مرکزی و دستگاه‌های ذی‌ربط آمارها را پنهان کنند چیزی از واقعیت‌های تلخ زندگی مردم نمی‌کاهد. این اقدام‌ها فقط محققان را از دسترسی به اطلاعات و ارائه هشدارهای پیشگیرانه در زمینه وقوع فجایع بزرگ در جامعه محروم می‌کند.

پنهان کردن آمارها توسط بانک مرکزی فقط محققان را از دسترسی به اطلاعات و ارائه هشدارهای پیشگیرانه در زمینه وقوع فجایع بزرگ در جامعه محروم می‌کند.

او همچنین به مساله‌‎ای اشاره کرد که سال‌ها مورد انتقاد هر فردی که الفبایی از اقتصاد خوانده قرار گرفته است: متاسفانه باید بگویم طی سه دهه گذشته شاهد بودیم که آمارها در اختیار نهادهای بین‌المللی از جمله بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول قرار گرفته است؛ این محققان داخلی هستند که بیگانه شمرده می‌شوند و نباید اطلاعاتی در اختیار آنها قرار بگیرد!

بانک مرکزی آمارهای متعارف را اعلام نکرده است

او ادامه داد: حداقل طی 2 سال گذشته بانک مرکزی عملاً بسیاری از آمارهای متعارف خودش را عرضه نکرده و نمی‌کند؛ مانند آمارهای مربوط به سهم تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در بخش‌های مختلف. این آمارها در صورت انتشار درست نشان می‌دهد چه بخش‌هایی در اولویت‌ سرمایه‌گذاری به خصوص از نگاه سیاست‌گذاران بوده است.

به باور راغفر، بانک مرکزی خیلی از آمارهای مهم دیگر را نیز تولید و عرضه نمی‌کند، ضمن اینکه آن بخش از آمارهای منتشرشده هم با اما و اگر و چالش‌های مختلف روبه‌روست.

آیا تقصیر از عدم استقلال بانک مرکزی است؟

این تحلیلگر اقتصادی در جواب این پرسش که پذیرش پنهان شدن آمارها از دید عموم تا چه اندازه به عدم استقلال بانک مرکزی و دیگر نهادهای ذی‌ربط در ایران بازمی‌گردد گفت: در هیچ جای دنیا استقلال بانک مرکزی در این معانی تعریف نمی‌شود. وقتی از استقلال بانک مرکزی صحبت می شود، زمانی است که جریان آزاد اطلاعات وجود داشته باشد، چرا که سازوکار استقلال باید بر پایه شفافیت بنا شود. بنابراین صحبت از استقلال بانک مرکزی در کشور ما حرف بی‌ربطی است.

وقتی از استقلال بانک مرکزی صحبت می شود، زمانی است که جریان آزاد اطلاعات وجود داشته باشد، چرا که سازوکار استقلال باید بر پایه شفافیت بنا شود. بنابراین صحبت از استقلال بانک مرکزی در کشور ما حرف بی‌ربطی است.

او صحبت‌های خود را این‌طور ادامه داد: به هر صورت سیستم سیاسی تصمیم‌ گرفته است برخی اطلاعات آماری از سوی نهادهای ذی‌ربط اعلام نشود؛ آنچه در سه دهه گذشته اتفاق افتاده این بوده که به دلیل مصلحت‌اندیشی دولت‌های وقت، بسیاری از آمارها تولید یا توزیع نشده است.

او بر این باور است که هرچند طی سال‌های گذشته تاکنون بسیاری از این آمارها هم واقعی نبوده و به نوعی سیاسی نشر داده شد، اما باز هم موجب فریبکاری افکار عمومی نخواهد شد؛ چراکه مردم کیفیت اقتصادی‌ای را که بر کشورشان حاکم است از طریق عملکرد سطح رفاه اقتصادی، دسترسی به آموزش، درمان، حمل‌ونقل و... تشخیص خواهند داد، حتی اگر آمارها پنهان یا مخدوش شوند.