سامانه نیما «بازار سیاه» ارز است؟/ چرا با وجود سامانه نیما دست دلالان کوتاه نشد؟/ تخلف چند صد میلیاردی برخی صرافان در سامانه نیما/ همه صرافی‌ها از فیلتر بانک مرکزی عبور نکرده بودند

اعتمادآنلاین| ‌ «بازار سیاه»، یا سامانه‌ای برای بازگشت ارز صادراتی؟ این ابهامی است که در مورد عملکرد «سامانه نیما» در کشور وجود دارد و هر بار ابعاد تازه‌ای از آن رو می‌شود.

به نظر می‌رسد باز هم پای دلالان در میان است. به همین خاطر گروهی از فعالان اقتصادی که متشکل از تولیدکنندگان و صنعتگران بودند و ارزشان را به نیما فروختند، حالا به «مالباخته» و «غارت‌شده» تغییر نام داده‌اند ( بیشتر بخوانیم ).

داستان چیست؟ ماجرا از این قرار است که پس از بحران ارزی سال 96 که قیمت ارز به یکباره از مرز چهار هزار تومان هم عبور کرد، بانک مرکزی تصمیم گرفت تدبیری برای بحرانی که گفته می‌شد به دلیل برنگشتن ارزهای صادراتی به کشور و در نتیجه بر هم خوردن تعادل عرضه و تقاضا به وجود آمده است بیندیشد.

سامانه نیما چه زمانی آغاز به کار کرد؟

در همین زمان بود که سامانه نیما با تدبیر بانک مرکزی آغاز به کار کرد. سامانه‌ای که عملکرد آن بسیار شبیه «مرکز مبادلات ارزی» بانک مرکزی است. این مرکز سال 91، پس از بحرانی که ارزش پول ملی کشور را به یک‌سوم کاهش داد، راه‌اندازی شد و اتفاقاً حواشی بسیاری برایش رقم خورد. آن زمان مرکز مبادلات ارز با هدف دور زدن تحریم ایجاد شد و در زمانی کوتاه موجی از انتقادها را برانگیخت و در نهایت دست از فعالیت کشید.

حالا کار نیما در واقع کوتاه کردن دست دلالان و صراف‌نماها از بازار ارز است. این کار با شفاف شدن و قابل رویت بودن ارزهای واریزشده به این سامانه و همچنین در دسترس بودن اظهارنامه‌های مالیاتی تحقق می‌یابد.

ماجرا از این قرار است که پس از بحران ارزی سال 96 که قیمت ارز به یکباره از مرز چهار هزار تومان هم عبور کرد، بانک مرکزی تصمیم گرفت تدبیری برای بحرانی که گفته می‌شد به دلیل برنگشتن ارزهای صادراتی به کشور و در نتیجه بر هم خوردن تعادل عرضه و تقاضا به وجود آمده است بیندیشد.

پیش از این صمد کریمی، مدیر اداره صادرات بانک مرکزی، به فعالان اقتصادی اطمینان داده بود که اساس کار این سامانه بر پایه شفافیت پیش خواهد رفت. او گفته بود: «فعالان اقتصادی در صورتی که به کارگزار خود در سامانه نیما اعتماد ندارند، اول ارز خود را در سامانه رویت کنند و سپس ریال آن را بپردازند.»

تخلفات نیما صدرنشین اخبار شد

با این حال، دیری نگذشت که اخبار تخلف این سامانه صدرنشین رسانه‌ها شد. اوایل تیرماه سال جاری بود که اخبار کلاهبرداری‌های چندصد میلیارد دلاری به نگرانی مسئولان بانک مرکزی و همچنین فعالان اقتصادی تبدیل شد.

گویا مشکل این بود که همه صرافی‌های فعال در سامانه نیما از فیلتر بانک مرکزی عبور نکرده بودند و به این دلیل غیرمجازها باز هم در اقتصاد ایران گرد و خاک کردند.

طی یک سال گذشته چندین صراف و صرافی غیرمجاز به دام قانون گرفتار شدند، اما تکلیف مالباختگان همچنان مبهم است.

البته در این باره نیز اظهارنظرهای متفاوتی از سوی مخاطبان این سامانه، یعنی فعالان اقتصادی، شنیده می‌شود. برخی از این فعالان عملکرد سامانه نیما را تایید کرده و معتقدند از زمان شروع به کار آن، نوسان قیمت ارز در بازار آزاد کنترل شده، چراکه دلالی کم شده است. اما در مقابل، برخی دیگر از فعالان اقتصادی می‌گویند بانک مرکزی همچنان در برخورد با دلالان ارزی ناتوان است.

مروری بر آمارهای تبادل ارز در سامانه نیما حکایت از آن دارد که از ابتدای سال تا چهارم اسفندماه سال جاری، در مجموع معاملات فروش ارز صادراتی 14 میلیارد و 905 میلیون یورو بوده که در مقابل، مجموع معاملات خرید ارز وارداتی نیز 12 میلیارد و 549 میلیون یورو به ثبت رسیده است که باز هم حکایت از مازاد 2.5 میلیارد یوروی عرضه ارز صادراتی نسبت به تقاضای آن برای واردات دارد.

برخی از این فعالان عملکرد سامانه نیما را تایید کرده و معتقدند از زمان شروع به کار آن، نوسان قیمت ارز در بازار آزاد کنترل شده، چراکه دلالی کم شده است. اما در مقابل، برخی دیگر از فعالان اقتصادی می‌گویند بانک مرکزی همچنان در برخورد با دلالان ارزی ناتوان است.

چه باید کرد؟

دعوا سر بحران ارز بود و بازگشت آن به چرخه صادراتی کشور، اما چه شد؟ حتی صورت‌مساله هم تغییر نکرد و گویا کوتاه کردن دست دلالان از اقتصاد ایران به عزمی جدی و زمانی طولانی نیاز دارد.