مشکل بازارسرمایه کجاست؟

اعتمادآنلاین| دامنه نوسان نامتقارن موجب شد تا از جو هیجانی بازار سهام کاسته و سرعت کاهش قیمت‌ها کند شود. به ظاهر شرایط خوب است. اما در اصل وضعیت نزول بازار را فراهم می‌سازد. روز یکشنبه شاخص کل بورس تهران 2/ 0درصد صعود کرد و روز دوشنبه نیز به افت 6/ 0درصد بسنده کرد ولی؛ در روز سه شنبه بازار 9/0 درصد افت کرد و شاخص کل در نهایت در ارتفاع یک میلیون و 245هزار واحد قرار گرفت. تا اینجای کار دامنه نوسان نامتقارت توانسته وضعیت بازار را تغییر دهد و خبری از ریزش‌های بیش از 3 درصد در دماسنج اصلی تالار شیشه‌ای نیست. اما؛ وضعیت سهم‌ها اینگونه نیست و شاهد صف‌های فروش بسیار بزرگ در سهام متنوع بازار هستیم و روز گذشته حدود 73 درصد نمادها منفی یا صف فروش بودند.

ضعف نماگر اصلی بورس تهران این روزها بیشتر به چشم می‌آید. دامنه نوسان نامتقارن سبب شده است تا وضعیت این روزهای سهام بورسی پنهان شود و تصویری فتوشاپی و متفاوت از واقعیت در مقابل بورس‌بازان قرار گیرد. از این رو شاخص کل تالار شیشه‌ای که پیش‌تر نیز در ارایه وضعیت سهام ناتوان بود، حالا تصویر مخدوش‌تری را ارایه می‌دهد.

نوسان در بازارهای مالی

چهار روز از اجرای دامنه نوسان نامتقارن می‌گذرد. دامنه نوسان که نه تنها حد نوسان (10 درصدی مثبت و منفی 5) را به 8 درصد (مثبت 6 و منفی 2) کاهش داد بلکه عمدتا در راستای محدود کردن افت قیمت سهام وارد بازی شد. اما این سیاست بورسی‌ها که برای کنترل هیجانات منفی بازار اجرایی شد چه ارمغانی برای بازار داشت؟ در روز ابتدایی اجرایی شدن دامنه نوسان نامتقارن، بورس رشدی پرشتاب را تجربه کرد. هر چند برخی دوست داشتند این رشد 3.9 درصدی را به اجرایی این قانون ارتباط دهند اما جهش دلار به کانال 26 هزار تومان بود که سوخت لازم را برای افزایش تقاضا برای سهام به دنبال داشت. حقیقت امر این است که با اعمال دامنه نوسان منفی 2 درصدی آنچه که بر خطر بروز هیجان فروش در شرایط فعلی می‌افزاید، ترس از افتادن قیمت‌ها در سراشیبی 2 درصدی فروش است که بدون شک هر فشار خریدی را با فرسایش مواجه می‌کند. همین مساله می‌تواند بازارگردان‌ها را مجاب کند تا سهام تحت حمایت خود را بفروشند؛ چرا که دادن سهام به صف‌های خرید باعث می‌شود اولا هنگام افت قیمت‌ها آمادگی بیشتری برای مقابله با فشار فروش داشته باشند و هم در شرایط فعلی اگر برآیند عرضه و تقاضا به افت قیمت منجر شد خود سهام کمتری داشته باشند.

به جز دامنه نوسان یکی از مهم‌ترین مواردی که باعث شد سهامداران نسبت به بازار ترس داشته باشند کاهش امیدها به مذاکرات برجام میان دوکشور بود. این عامل و افزایش نرخ دلار موجبات ترس را برای سهامداران پدید آورد و برخی از سهامداران از ترس افزایش تحریم‌ها و نوسان عمده نرخ دلار سهام خود را در بازار سهام به فروش رساندند. طی روزهای گذشته شاهد نوسان عمده در نرخ دلار در بازاربودیم و روز گذشته یعنی سه شنبه دلار در محدوده قیمتی 25 الی 25.800 هزارتومان نوسان می‌کرد و این کاهش موجب شد که بسیاری از سهامداران سعی در فروش سهام خود داشته باشند.

غوغای جهانی

روز گذشته بازگشایی بازارهای جهانی بسیار عجیب بود و فلز مس تا مرز 8400 دلار در هر تن صعود و نفت نیز در کانال 63 دلار بر هر بشکه نوسان کرد. استراتژیست‌های گلدمن ساکس در یادداشتی درخصوص وضعیت بازار کامودیتی‌ها عنوان کردند که به احتمال زیاد تقاضای جهانی تحت تاثیر واکسیناسیون کرونا در 6 ماه آینده بسیار قدرتمند است. موضوعی که می‌تواند به معنای افت بیشتر شاخص دلار باشد. سیگنالی مثبت برای کامودیتی‌ها؛ چراکه این دارایی‌ها بر اساس دلار ارزش‌گذاری می‌شوند و با افت ارزش این ارز، قیمت آنها بیشتر می‌شود. در این میان با اتمام تعطیلات چین در پایان این هفته، طبیعتا شاهد افزایش تقاضا برای کامودیتی‌ها و رشد قیمت نفت و فلزات خواهیم بود. عاملی که می‌تواند محرکی برای رشد سهام کامودیتی‌محور بازار سهام باشد. شرکت‌هایی که سهم 70 درصدی از کل ارزش این بازار را در اختیار دارند. با این حال باید دید بورس‌بازان که در حال حاضر به مثال «مارگزیده، از ریسمان سیاه و سفید می‌ترسد» چه زمانی به سیگنال‌های اقتصادی توجه نشان می‌دهند. جایی که در کنار روند مطلوب قیمت‌ها در بازار جهانی، نسبت قیمت به درآمد بازار نیز از سطوح 22 واحدی در اوج مرداد، بر اساس آخرین اجماع تحلیلگران (IRANCR) به 8.6 واحد رسیده است که در کنار دیگر متغیرهای مثبت اثرگذار، می‌تواند محرکی برای افزایش تقاضا در تالار شیشه‌ای باشد.

تجهیز مالی 500 هزار میلیارد تومانی از بورس

طبق آمار منتشر شده از سوی وزارت اقتصاد تا پایان دی ماه سال جاری در مجموع معادل 499 هزار و 941 میلیارد و 300 میلیون تومان تجهیز منابع مالی (بدهی و سرمایه‌ای) از بستر بازار سرمایه صورت گرفته که این رقم در سال گذشته به میزان 264 هزار و 909 میلیارد و 800 میلیون تومان بوده و معادل 47 درصد رشد داشته است. در این میان 138 هزار و 253 میلیارد و 800 میلیون تومان مجموع تجهیز منابع مالی از محل افزایش سرمایه و عرضه اولیه سهام شرکت‌ها، تاسیس شرکت‌های عامی و اضافه ارزش صندوق اختصاص داشته است. همچنین معادل 165 هزار و 219 میلیارد و 500 میلیون تومان از تجهیز منابع مالی در بازار سرمایه شامل تجهیز منابع مالی از محل بدهی بوده که شامل انتشار انواع ابزارهاست. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تجهیز منابع مالی در بازار سرمایه از محل سرمایه و بدهی تا پایان 10 ماهه سال جاری در مقایسه با کل عملکرد سال گذشته به ترتیب حدود 16 و 39 درصد افزایش داشته است. علاوه براین معادل 67 هزار و 86 میلیارد و 700 تومان به افزایش سرمایه شرکت‌های سهامی عام (به جز مازاد تجدید ارزیابی) و 42 هزار و 675 میلیارد و 500 تومان نیز به افزایش سرمایه شرکت‌های سهامی عام (از محل مازاد تجدید ارزیابی) اختصاص یافته است. لازم به ذکر است از ابتدای سال جاری تا پایان دی نیز حدود 28 هزار و 81 میلیارد و 600 میلیون تومان به عرضه اولیه سهام شرکت‌ها در بورس و فرابورس اختصاص داشت و افزایش ارزش صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در بازار سرمایه، نسبت به ابتدای سال بیش از 196 هزار میلیارد تومان بوده است.

اوراق دولتی در بازار

در 10 ماهه سال جاری در بازار سرمایه معادل 165 هزار و 219 میلیارد و 500 میلیون تومان اوراق منتشر شده که در مقایسه با عملکرد سال گذشته 39 درصد رشد داشته است. سهم دولت و شرکت‌های دولتی در این میزان انتشار اوراق در بازار سرمایه طی این مدت 141 هزار و 19 میلیارد و 500 میلیون تومان بوده که نسبت به عملکرد سال گذشته معادل 37.4 درصد رشد داشته است. گفتنی است که دولت و شرکت‌های دولتی در سال گذشته به میزان 88 هزار و 174 میلیارد و 200 میلیون تومان اوراق منتشر کرده‌اند. بررسی جزییات انتشار اوراق توسط دولت و شرکت‌های دولتی نشان می‌دهد که در این مدت اوراق منفعت منتشر نشده و به میزان 38 هزار و 700 میلیارد تومان اسناد خزانه اسلامی منتشر شده است. همچنین، معادل 101 هزار و 661 میلیارد و 700 میلیون تومان اوراق مرابحه عام و به میزان 657 میلیارد و 800 میلیون تومان اوراق سلف منتشر شده است. از سوی دیگر، طبق آمار منتشر شده از وزارت اقتصاد، شهرداری و بانک‌ها نیز 300 میلیارد تومان اوراق مشارکت تا پایان دی ماه سال جاری منتشر کرده‌اند که در مقایسه با عملکرد سال گذشته معادل 94.4 درصد کاهش داشته است. علاوه براین، در این مدت به میزان 23 هزار و 900 میلیارد تومان اوراق شرکتی منتشر شده است.

افزایش نفوذ بازارسرمایه

عظیم ثابت، مدیرعامل کارگزاری بانک سپه به تحلیل بازار در چند روز اخیر پرداخت و اظهار کرد: با تغییراتی که از هفته پیش در مدیریت بازار سرمایه رخ داد و پیگیری‌هایی که در تغییرات ریزساختارها انجام شد، با تغییر در دامنه نوسان به معنی افزایش نامتقارن دامنه نوسان روبه رو بودیم. این تصمیم اثر مثبتی بر حرکت بازارسرمایه به سمت مثبت داشت. از آنجایی که بازار در چند ماه گذشته با افت شدیدی رو به رو بود، احتمال پایین آمدن مجدد قیمت سهام تا حد زیادی منتفی است. از طرفی دیگر، بحث قیمت‌گذاری دستوری در خصوص فولاد، خودرو و سیمان مقداری سرمایه‌گذاران را دچار ترس در این بازار کرده بود. در چنین شرایطی، تصمیم اخیر شورای عالی بورس شوک مثبتی به بازارسرمایه وارد که به موجب آن سطح اعتبارات مشتریان افزایش پیدا کرد و نیز دامنه نوسان 5 درصد بعد از سال‌ها به 6 درصد افزایش یافت. وی در ادامه تصریح کرد: این موارد در کنار افزایش قیمت کامودیتی‌ها مانند فلزات اساسی و نیز رشد قیمت نفت، دست به دست هم داد تا بازار با استقبال خوبی هم به لحاظ رشد ارزش معاملات و هم به لحاظ افزایش شاخص و ورود نقدینگی جدید رو به رو باشد.

این کارشناس بازارسرمایه وجود «تعادل» در بازار را با اهمیت دانست و گفت: تعادل به این معنی است که با صف خرید و فروش کمتری در بازار مواجه باشیم و افراد بتوانند بر اساس تحلیل خود، ورود و خروج راحت‌تری داشته باشند؛ زیرایکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بازارسرمایه، قدرت نقدشوندگی آن است. ثابت با اشاره به حرکت پول حقیقی‌ها از صندوق‌ها و اوراق به سمت سهام، گفت: طی ماه‌های اخیر، افت شدید شاخص‌ها و قیمت سهام، عاملی برای خروج نقدینگی از بخش سهام بود. اما در کنار آن، نبود جذابیت در بازارهای موازی، عملکرد مناسب شرکت‌ها در گزارش‌ها، از عواملی محسوب می‌شود که به افزایش ضریب نفوذ در بازارسرمایه منجر شده است.

فروش حقیقی‌ها بیشتر شد

براساس معاملات روز سه شنبه بازار بیش از چهار میلیارد و 497 میلیون سهم، حق تقدم و اوراق بهادار به ارزش 49 هزار و 369 میلیارد ریال داد و ستد شد. همچنین شاخص کل (هم وزن) با 798 واحد افزایش به 438 هزار و 30 واحد و شاخص قیمت (هم وزن) با 522 واحد رشد به 286 هزار و 421 واحد رسیدند. شاخص بازار اول 10 هزار و 129 واحد و شاخص بازار دوم 17 هزار و 43 واحد کاهش داشتند. حقوقی‌ها روز مذکور حدود 850میلیارد تومان وارد بازار سهام کردند. ارزش کل معاملات خرد 6هزار و 140میلیارد تومان بود، اشخاص حقوقی 24درصد یعنی هزار و 500میلیارد تومان سهام خریدند و مازاد خریدشان 14درصد از کل معاملات شد.

بیشترین تزریق پول حقوقی به بورس و فرابورس در سه گروه «فلزات اساسی»، «بانک‌ها و موسسات اعتباری» و «محصولات شیمیایی» رقم خورد در حالی که برآیند معاملات گروه‌های «رایانه و فعالیت‌های وابسته به آن» و «مواد و محصولات دارویی» به نفع حقیقی‌ها تمام شد. همچنین افزایش سهام حقیقی‌ها در 68نماد و افزایش سهام حقوقی‌ها در 189نماد به بیش از یک میلیارد تومان رسید که جمع تغییر مالکیت دسته اول 300میلیارد تومان و تغییر مالکیت دسته دوم هزار و 110میلیارد تومان بود. آخرین قیمت 155نماد حداقل یک درصد نسبت به قیمت روز قبل آنها افزایش یافته و 403نماد با کاهش بیش از یک درصدی قیمت همراه بوده‌اند.

علاوه بر این در بین تمامی نمادها، نماد «فولاد خراسان» با 436 واحد، «گروه دارویی برکت» با 182 واحد، «پرداخت الکترونیک سامان کیش» با 106 واحد، «گروه صنعتی بارز» با 92 واحد، «معدنی و صنعتی گل گهر» با 74 واحد، «شرکت سرمایه‌گذاری کشاورزی کوثر» با 69 واحد، «سرمایه‌گذاری شفادارو» با 65 واحد، «شرکت سرمایه‌گذاری دارویی تامین» با 62 واحد، «نفت سپاهان» با 61 واحد و «پارس دارو» با 59 واحد و «همکاران سیستم» با 56 واحد تاثیر مثبت را بر شاخص بورس داشتند. نماد «صنایع پتروشیمی خلیج فارس» با یک هزار و 298 واحد، «فولاد مبارکه اصفهان» با یک هزار و 208 واحد، «ملی صنایع مس ایران» با 905 واحد، «شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی» با 905 واحد، «معدنی و صنعتی چادرملو» با 516 واحد، «نفت و گاز پتروشیمی تامین» با 471 واحد و «پالایش نفت تهران» با 439 واحد با تاثیر منفی بر شاخص همراه بودند. برپایه این گزارش روز مذکور نماد «گروه دارویی برکت»، «ملی صنایع مس ایران»، «پالایش نفت بندرعباس»، «فولاد مبارکه اصفهان»، «سایپا»، «صنعتی زر ماکارون» و «لیزینگ پارسیان» در گروه نمادهای پربیننده قرار داشتند. «گروه خودرو» هم در معاملات امروز صدرنشین برترین گروه‌های صنعت شد و در این گروه دو میلیارد و 623 هزار برگه سهم به ارزش 13 هزار و 409 میلیارد ریال داد و ستد شد.

آخرین وضعیت شاخص فرابورس

شاخص فرابورس نیز بیش از 97 واحد کاهش داشت و بر روی کانال 17 هزار و 633 واحد ثابت ماند. همچنین در این بازار یک میلیارد و 717 هزار برگه سهم به ارزش 75 هزار و 39 میلیارد ریال داد و ستد شد. روز سه‌شنبه نمادهای «زغال سنگ پرورده طبس»، «سیمان ساوه»، «بیمه دی»، «کشتیرانی دریایی خزر»، «آسیا سیر ارس»، «زرین معدن آسیا»، «مجتمع تولید گوشت مرغ ماهان»، «شرکت سرمایه‌گذاری توسعه گوهران امید»، «تجارت الکترونیک پارسیان کیش» و «دامداری تلیسه نمونه»، «بیمه اتکایی ایرانیان» و «کشت و دامداری فکا» با تاثیر مثبت بر شاخص این بازار همراه بودند.

همچنین «بیمه پاسارگاد»، «پلیمر آریا ساسول»، «پتروشیمی زاگرس»، «شرکت سرمایه‌گذاری صبا تامین»، «سهامی ذوب آهن اصفهان»، «پتروشیمی تندگویان»، «موسسه اعتباری ملل»، «گروه سرمایه‌گذاری میراث فرهنگی»، «گروه توسعه مالی مهر آیندگان»، «تولید نیروی برق دماوند»، «شرکت آهن و فولاد ارفع» و «فولاد هرمزگان جنوب» با تاثیر منفی بر شاخص بورس همراه بودند. با این اوصاف وضعیت بازارسرمایه کمی عجیب و سخت است و ممکن است تا پایان سال با نزول و اصلاح نسبتا عمده همراه باشد همین عامل موجب شده بسیاری از سهامداران سرمایه‌های خود را از بازار خارج و وارد بازارهای موازی کنند البته؛ این نکته نباید فراموش شود که بازارهای موازی همانند ارز، مسکن، خودرو نیز افت و اخیزهای خود را به همراه دارند و ممکن است به یک‌باره نزول شدیدی داشته باشند اما؛ نباید فراموش کرد بورس در مقایسه با این بازارها دارای مزیت است که می‌توان به جبران آن در بلندمدت اشاره کرد.

یکی از عواملی که باعث شده سهامداران از بورس خارج شوند تصمیم‌گیری‌های بی‌موقع و دخالت‌های همه مسوولان در بورس است. این موضوع بدان معناست که اغلب اوقات، ما شاهد مصوبه‌های شبانه در بورس هستیم و این مصوبات در بلندمدت به زیان بازار است. البته باتوجه به وضعیت بازار تفاوت چندانی ندارد که یک مصوبه یک هفته قبل اعلام شود یا همان شب به‌طورکلی و با وضعیت اعتماد در بازارسرمایه این مصوبه‌ها در اکثر موارد و بلندمدت تاثیر منفی بر بازارسهام دارند.

به‌طور کلی تنها راه تغییر وضعیت بازار، اعتماد‌سازی و در قدم بعدی تزریق نقدینگی در بازار است. اگر سهامداران بدین گونه بی‌اعتماد به بورس باقی بمانند در نهایت برای پایان سال و سال آینده باید در انتظار یک نزول بسیار عمیق در بازار سرمایه باشیم و مصوبات نمی‌توانند وضعیت حال بازار را تغییر دهند.

منبع: تعادل