تمام مسیرها برای ایجاد ارزش افزوده در حوزه گاز مسدود است/ تکنولوژی و سرمایه‌ لازم برای برداشت هلیوم را نداریم

اعتمادآنلاین| گاز هلیوم در سال 1868 توسط فرانسوی‌ها کشف و در سال 1895 مخازن زیرزمینی آن توسط سوئدی‌ها شناسایی شد. در سال 1903 نیز منابع بزرگ هلیوم جهان مورد بهره‌برداری قرار گرفت و در سال 1921 اولین کشتی هوایی با گاز هلیوم به پرواز درآمد. پیش‌بینی می‌شود ذخایر مشترک هلیوم ایران با قطر حدود 25 تا 40 درصد ذخایر هلیوم دنیا باشد. جالب اینکه حدود 120 سال از شروع استفاده از هلیوم در جهان می‌گذرد اما هنوز امکان استحصال آن در ایران وجود ندارد.

به گزارش ایلنا، لازم به ذکر است، این گاز خواص بی‌نظیری دارد، در فشار معمولی در دمای صفر مطلق مایع بوده و نقطه جوش آن 269- درجه سانتی‌گراد است. یکی از اولین مصارف هلیوم، استفاده از خاصیت سبکی و بالابرنده بودن آن است. این گاز کاربردهای بسیار مهمی در دستگاه‌هایی نظیر MRI بیمارستان‌ها و آنالایزرهای صنایع نفت و‌گاز و پتروشیمی برای نشت‌یابی و ... دارد.

با توجه به عدم امکان تولید داخل این گاز، سالانه مقادیر زیادی هلیوم جهت تامین نیاز داخل از کشور‌هایی چون امارات، قطر، ترکیه و چین وارد کشور می‌شود.

بیشتر به عنوان محصول جانبی در زمان استخراج گاز طبیعی قابل استحصال است. در مخازن گاز پارس جنوبی هنگام خروج گاز طبیعی، مقداری هلیوم نیز خارج می‌شود که باید آن را از گاز طبیعی که بیشتر آن را متان تشکیل داده جدا کرد. متاسفانه در علم کرایوژنیک کشور ما پیشرفت چشمگیری نداشته و ایران در عمل متخصصان چندانی در این حوزه ندارد. اما قطر طی سه سال گذشته چهار کارخانه تولید هلیوم راه‌اندازی کرده و به سرعت در حال تولید هلیوم است. قابل ذکر است مخازن هلیوم ایران با قطر مشترک بوده و قطر با تمام توان در حال برداشت از این ثروت است.

مرتضی بهروزی‌فر در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره عدم بهره‌برداری ایران از محصولات جانبی میادین گازی بخصوص میادین مشترک اظهار داشت: البته با تکمیل فاز 14 پارس جنوبی میزان برداشت گاز ایران مساوی و یا بیشتر از قطر می‌شود و این هدف به سختی حاصل شده است، چراکه کشوری مثل قطر سرمایه‌گذاری عمده‌ای در حوزه گاز داشته، شرکت‌های خارجی مختلفی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، اما زمانی که فرانسوی‌ها قرارداد خود را اجرا نکرده و از ایران خارج شدند ما سرمایه‌گذاری خارجی در این بخش نداشته‌ایم، در حالی که میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری و تکنولوژی هایتک نیاز داشته و پروژه‌ای درازمدت است که ما تاکنون دسترسی نداشتیم.

وی افزود: قطر برداشت و توسعه میادین خود را به شرکت‌های بزرگ بین‌المللی واگذار کرده و در این راستا هرآنچه لازم است به طور اصولی انجام می‌دهند، طبیعی است که ایران نتواند و فازها با تاخیر و بعضا آزمون و خطا جلو بروند، در مورد هلیوم هم یک واقعیت است که ما تکنولوژی و سرمایه‌ای برای برداشت و تبدیل را نداشتیم، سرمایه‌گذاری خارجی هم که مسدود شده، با توجه به این واقعیت‌ها فعلا دست ما بسته است.

این کارشناس حوزه انرژی تاکید کرد: اگر بتوانیم مراودات بانکی خود را با امریکا حل کنیم، برجام به سرانجام برسد و راه ورود سرمایه خارجی باز شود، با توجه به نیروی انسانی، فنی و شرکای خارجی و همچنین جذب سرمایه‌گذاری خارجی ما هم امکان ورود به بخش‌های غیر برداشت صرف گاز طبیعی از جمله هلیوم خواهیم داشت.

وی یادآور شد: در هر حال ایجاد ارزش افزوده در هر حوزه‌ای بستگی به این دارد که روابط خارجی به گونه‌ای تنظیم شود که راه سرمایه‌گذاری خارجی باز شود تا به جای خام‌فروشی ایجاد ارزش افزوده کرده و فرآورده بفروشیم، خوراک اولیه پتروشیمی گاز طبیعی است که اگر به ظرفیت کامل برسد مصرف بالایی گاز خواهند داشت و مواد پتروشیمی برای صنایع داخلی و صادرات بسیار به صرفه است، همچنین می‌توانیم به جای لوله‌کشی گاز و صرف هزینه‌های بالا گاز را به صورت ال‌ان‌جی و یا سی‌ان‌جی صادر و یا به مصرف داخل برسانیم، این خود یک فرآوری است، کما اینکه امارات و قطر نیز از این روش به صادرات خود کمک می‌کنند.

بهروزی‌فر بیان داشت: ما کشوری هستیم با جمعیت زیاد و به عنوان سوخت منازل و نیروگاه میزان زیادی گاز نیاز داریم هرچه گاز را استخراج و تولید کنیم در داخل خریدار دارد بنابراین ما یک منبع اطمینان‌بخش فروش گاز نیستیم در حالی که گاز ما به صورت طبیعی مشتریانی مثل عراق، کویت، ترکیه و حتی پاکستان و افغانستان را دارد اما هر از چند گاهی با چالش کمبود ارسال و توقف مواجه می‌شوند.

وی تاکید کرد: اولین موضوع این است که ابتدا باید سرمایه‌گذاری عمده‌ای در منابع گازی ما بوجود بیاید، سپس به عنوان منبع اطمینان‌بخش صادرات گاز و یا فرآورده‌های جانبی آن باشیم، همانگونه که روسیه به اروپا گاز صادر می‌کند و اطمینان می‌دهد که گاز را در هر فصلی که مورد نیاز مشتری بود طبق قرارداد تامین کند، در حالی که ما هنوز برای مشتریان داخلی نمی‌توانیم این اطمینان را حاصل کنیم.

این کارشناس حوزه انرژی خاطرنشان کرد: در هر صورت گاز مانند نفت یک کالای استراتژیک است و براحتی می‌تواند خوراک کارخانجات پتروشیمی بوده و ایجاد ارزش افزوده بالایی داشته باشد و زنجیره ارزش افزوده بزرگی از آن بوجود بیاید.