عرضه خودرو در بورس به نفع چه کسانی است؟

اعتمادآنلاین| طرح ساماندهی بازار خودرو و ورود آن به بورس کالا چند ماهی است که در مجلس با موافقان و مخالفان بسیاری همراه شده و به نظر می‌رسد باعرضه خودرو در بورس اختلاف قیمت بازار با کارخانه تا حد زیادی متعادل شود و عرضه خودرو در بورس به دلیل افزایش شفافیت در خریدوفروش می‌تواند از رانت‌های به وجود آمده در بازار تا حد زیادی جلوگیری کند.

به گزارش روزنامه تعادل، در حال حاضر تفاوت قیمتی عمده‌ای میان قیمت خودرو در بازار آزاد و درب کارخانه وجود دارد و این موضوع بر صورت مالی شرکت‌ها سوددهی سهام این شرکت‌ها تأثیر بسزایی داشته است و تقریباً این سهام روند اصلاحی را تجربه کرده‌اند. ماه‌هاست که موضوع عرضه خودرو در بورس کالا مطرح شده اما به دلایل مختلف اجرایی نشده و این روزها مسوولان مختلف دست‌به دست یکدیگر داده‌اند تا هرچه سری‌تر خودرو وارد بورس شود.

بورس کالا تجربه‌های مطلوبی برای عرضه محصولات دارد اما باید توجه داشت که در اینجا یک مشکل اساسی وجود دارد، در حال حاضر با توجه نزول بازار سهام مردم به سرمایه‌گذاری و خریدوفروش از این بازار اعتماد ندارند و بورس کالا را جایی همچون بازار سهام و با احتمال هرگونه دستکاری می‌بینند به همین دلیل ممکن است پس ورود این محصول به بورس کالا میزان معاملات کم باشد چراکه پس از گذشت بیش از یک سال از سقوط بورس و قریب به سه سال از دعوت همگانی به این بازار هنوز فرهنگ‌سازی و آموزشی در انجام‌نشده است.

نظرسنجی‌ها چه می‌گویند؟

به‌طورکلی می‌توان گفت عرضه خودرو در بورس کالا به نفع مردم و حتی کارخانجات است اما باید پیش از عرضه فرهنگ‌سازی انجام شود. بر اساس نظرسنجی «تعادل» تقریباً 40 درصد از سرمایه‌گذاران تنها اصول ابتدایی سرمایه‌گذاری در بورس را می‌دانند (افراد شرکت‌کننده در نظرسنجی گفتند که ماهانه مبلغی برای خرید سیگنال در بورس خرج می‌کنند و خود تنها خریدوفروش را می‌دانند) و 25 درصد از سرمایه‌گذاران عقیده دارند که بورس کالا با بورس‌های دیگر تفاوت ندارد، همچنین 22 سرمایه‌گذاران تمایل به خرید محصولات متنوع از بورس کالا دارند و 13 درصد شرکت‌کنندگان در نظرسنجی نیز به سرمایه‌گذاری خود در بورس ادامه خواهند داد.

این موضوع نشان می‌دهد که عملکرد مسوولان در فرهنگ‌سازی ناکافی بوده و عرضه خودرو در بورس کالا نمی‌تواند از دیدگاه مردم نتیجه مطلوبی داشته باشد. عرضه هر محصولی در بورس کالا نیازمند تلاش‌های بسزایی بوده چراکه تمامی این محصولات درگروی دلالان هستند اما عدم اعتماد و خرید مردم می‌تواند عرضه این محصول را در بورس کالا با مشکلاتی هرچند کوچک مواجه سازد.

وزارت صمت پیشنهادی برای عرضه خودرو در بورس نداشته

مهدی صادقی نیارکی، معاون امور صنایع وزیر صمت نیز در خصوص عرضه خودرو در بورس کالا گفته که سازمان بورس موضوع عرضه خودرو در بورس کالا را مطرح کرده و وزارت صنعت، معدن و تجارت حداقل در مدت اخیر پیشنهاد و موضعی در این خصوص نداشته است. موضوع عرضه خودرو در بورس که از سوی سازمان بورس و بورس کالا پیشنهاد شده است به خودروهای غیر مشمول که بخش خاصی از جامعه متقاضی آن می‌باشد، برمی‌گردد.

وی در ادامه توضیح داد: این خودروهای خاص که بخشی از نیاز جامعه را برآورده می‌کنند، مشمول قیمت‌گذاری نیستند. البته همین عرضه در بورس نیز باید مورد کار کارشناسی قرار بگیرد و مشخص شود که آیا در کشورهای توسعه‌یافته دنیا نیز عرضه در بورس برای خودرو انجام می‌شود یا خیر؟ از سوی دیگر باید فواید و مزایای عرضه خودرو در بورس برای مردم، مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان نیز مشخص و معین گردد. وزارت صنعت، معدن و تجارت در هیچ مقطعی پیشنهادی برای عرضه خودرو در بورس نداشته است و این طرحی بود که در ابتدا نمایندگان مجلس شورای اسلامی مطرح کرده‌اند و در ادامه شرکت بورس کالا به این موضوع ورود کرد.

بورس کالا آماده عرضه خودرو

سید جواد جهرمی، معاون عملیات بورس کالای ایران درباره خودرو در بورس کالا گفت: بورس کالا آمادگی لازم را در این زمینه داشته و با توجه به فراهم بودن بسترهای لازم می‌تواند پذیرای این محصولات باشد. زیرساخت‌های عرضه خودرو در بورس کالا فراهم است و در این میان نخست سیاست‌گذار باید هدف خود از عرضه خودرو در بورس کالا را اعلام کند و دوم، خودروسازان نیز باید پای‌کار بیایند و کوتاهی نکرده و از ظرفیت‌های بورس کالا بهره ببرند.

جهرمی ادامه داد: یک سال از طرحی که قرار بود در اسرع وقت تعیین تکلیف شود می‌گذرد. در دوره‌ای که مجلس در حال رسیدگی و پیگیری طرح عرضه خودرو در بورس کالا بود وزیر وقت صنعت، معدن و تجارت مخالف آن بود و لذا این طرح کج‌دار و مریز جلو رفت. از سوی دیگر میان بورس کالا، مجلس و دستگاه‌های دخیل در این طرح نقطه نظرات متفاوتی وجود داشت. ما به عنوان بورس کالا تنها درخواستی که داشتیم مدت‌زمانی بود تا بتوانیم زیرساخت‌های لازم که مدنظر نمایندگان بود را ایجاد کنیم.

معاون عملیات و نظارت بر بازار بورس کالا توضیح داد: نکته دیگر پلتفرم‌های معاملاتی بورس کالا بود که تاکنون عمدتاً برای تولیدکنندگان طراحی‌شده بود و 10 تا 12 هزار مشتری در حال انجام معاملاتی بر روی این پلتفرم بودند. ازاین‌رو اگر قرار بود برای خودرو نیز در نظر گرفته شود و افزایش متقاضی داشته باشیم مدت‌زمانی نیاز بود تا این پلتفرم‌ها بروز رسانی شود کما اینکه در حال حاضر این اقدام انجام‌شده است. به گفته جهرمی آن چیزی که در خصوص این طرح در مجلس و حاکمیت به تصمیم‌گیری و جمع‌بندی نهایی نمی‌رسید محل مصرف و منابعی بود که قرار است در رقابت نصیب خودروساز شود و در نظر گرفته شود.

وی تصریح کرد: ازجمله مواردی که تاکنون جمع‌بندی نشده است نوع خودروهایی است که قرار است در بورس عرضه شود درصورتی‌که اکنون هیچ منعی قانونی برای عرضه خودرو در بورس خصوصاً خودروهای لوکس وجود ندارد؛ بنابراین این موضوع از مواردی است که باید از سمت حاکمیت تصمیم‌گیری شود که از بورس چه می‌خواهد؟ ما به عنوان بورس کالا یک زیرساخت معاملاتی داریم که همه خودروها را می‌توانیم مورد معامله قرار دهیم. اگر سیاست‌گذار ملاحظه‌ای در بخشی از خودروها دارد باید سیاست خود را اعلام کند تا بورس بر اساس آن نیاز طراحی لازم را انجام دهد.

او گفت: با توجه به طولانی شدن فرآیند تصمیم‌گیری از سوی سیاست‌گذار، بورس کالا تصمیم به عرضه خودروهایی گرفت که مشکلی به لحاظ قانونی ندارد. در سال‌های قبل هم دنا و سراتو نیز در بورس کالا عرضه‌شده بود لذا منع قانونی به این لحاظ وجود ندارد. ازاین‌رو تصمیم گرفته شد که از خودروهای کم‌تیراژتر و لوکس‌تر کار آغاز شود؛ اما درمورد خودروهای مشمول قیمت‌گذاری و زیرنظر شورای رقابت باید حاکمیت به تصمیم برسد که چگونه قرار است با آنها برخورد شود.

این مسوول تصریح کرد: تجربه‌ای که در بورس کالا طی سالیان گذشته داشتیم این بوده که کالاهایی که از نظام قیمت‌گذاری دستوری خارج‌شده‌اند امروز شرکت‌ها سودآور شده‌اند و از محل منفعت حاصل از فروش باقیمت‌های واقعی، سرمایه‌گذاری‌هایی صورت گرفته و طرح‌های جدید اجراشده‌اند. اینکه با خودرو همچنان کج‌دار و مریز رفتار می‌شود سبب خواهد شد به نقطه بی‌بازگشتی برسیم که این صنعت را دیگر نمی‌توان به نقطه اول بازگرداند.

وی یادآور شد: بورس گزارشگر قیمت است و خیلی از کالاها در بسیاری از کشورها شاید بورسی نباشد اما ساختار کشور ما به‌گونه‌ای به جلو می‌رود که هیچ مرجع و دستگاهی نداریم که بتوان مکانیزم‌ها را شفاف رصد کرد. نکته دیگر این است که با خودروسازان تنها بحث عرضه خودرو را نداریم بلکه موضوع تأمین مالی خودروسازان از طریق ابزارهایی نظیر اوراق سلف موازی استاندارد راداریم. نکته دیگر این است که بورس در افزایش یا کاهش قیمت خودرو دخالتی ندارد و تنها گزارشگری از بازار است که به سیاست‌گذار جهت درست را نشان می‌دهد و مسیر تصمیم‌گیری را مشخص می‌کند.

جهرمی گفت: موضوع تصمیم‌گیری در حاکمیت و سیاست‌گذاران است. در خصوص سیمان نیز مخالفت‌هایی در زمان عرضه‌های اولیه وجود داشت اما با مشاهده نتایج به کارایی سازوکار بورس پی‌برده شد. بورس کالا حاضر است سختی اولیه عرضه خودرو را نیز به جان بخرد به‌واسطه اینکه صنعتی در حالی نابودی است و زیان می‌بیند.

وی در پاسخ به این سوال که چه تضمینی وجود دارد که باعرضه خودرو در بورس مشکلات قرعه‌کشی به وجود نیاید گفت: پلتفرم عرضه خودرو در بورس پلتفرم جدیدی است و با توجه به اینکه قرار است خودرو خریداری شود زمان معاملات نیز طولانی‌تر در نظر گرفته‌شده است. اکنون زمان تصمیم‌گیری شرکت‌های خودروساز و هیات‌مدیره این شرکت‌ها برای استفاده از سازوکار بورس کالا در عرضه‌هاست.

نجات صنعت خودرو با بورس کالا

کاویان عبداللهی، تحلیلگر و کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «تعادل» می‌گوید: تجربه خوب و مطلوبی برای عرضه محصولات در بورس کالا داریم، برای مثال عرضه سیمان تأثیر مثبتی در گروه سیمانی داشته و تقریباً تمامی مدیران سیمانی از این عرضه راضی‌اند و به عقیده این افراد کار بزرگ و درستی در حوزه سیمان انجام شده. بر همین اساس عرضه خودرو در بورس کالا می‌تواند نتیجه مثبتی داشته باشد اما این عرضه باید بررسی شود.

گفته می‌شود که فقط خودروهای لاکچری را در بورس کالا معامله می‌کنیم. تعریف خودروی لاکچری چیست؟ این موضوع باید شفاف شود؛ خودرویی که حجم موتور مشخص، مانیتور دارد یا خودرویی که قطعاتش از خارج وارد می‌شود لاکچری است؟ در وهله نخست باید تعریف‌ها مشخص شود.

بحث بعدی در خصوص معامله نماد شرکت‌هایی همانند ایران‌خودرو و سایپا در بورس است که همیشه موردتوجه سرمایه‌گذاران بوده، این شرکت‌ها یک عده گروه خودرویی همانند پژو و پراید دارند که باید تعیین و تکلیف شوند، بخش عمده‌ای از فروش شرکت‌ها مربوط به این گروه است.

موضوع تفاوت قیمتی بازار و صورت مالی‌ها نیز حائز اهمیت است. برای مثال نمونه شرکتی مثل سایپا سراتو تولید می‌کند و این خودور در بازار حدود یک میلیارد و خرده‌ای معامله می‌شود ولی در گزارش‌های مالی مبلغ تمام‌شده این خودرو حدود یک‌چهارم یا یک‌پنجم از قیمت معامله‌شده در بازار کمتر است. در نمونه دیگر می‌توان شرکت ایران‌خودرو را بررسی کرد، خودرو پژو 2008 در صورت‌های مالی حدود 700 خورده‌ای میلیون تومان نمایش داده می‌شود درحالی که این مبلغ در بازار آزاد به بیش از یک میلیارد تومان می‌رسد و باید قیمتی مشخص برای محصولات در بازار آزاد و صورت‌های مالی وجود داشته باشد.

اگر در تعریف خودرو لاکچری، خودروهایی همچون سراتو، هایما S7، پژو 2008 وجود داشته باشد می‌تواند کمک شایانی به فروش شرکت‌ها در بحث تفاوت قیمتی کند.

دراین‌بین نباید موضوع خودروهای عادی را فراموش کرد، خودروهایی مثل پرشیا، پراید، 2006، دنا، کوییک، سمند و... باید تکلیف‌شان در خصوص قیمت‌گذاری بازار آزاد و کارخانه‌ای مشخص شود و شرکت‌های مربوطه به فروش‌شان را به بازار نزدیک‌تر کنند. مکانیزم بورس کالا یا هر مکانیزم دیگری که بتوانند این گپ قیمتی را پوشش را دهد به نفع شرکت‌هاست و بورس کالا می‌تواند حاشیه سود ایجادشده برای دلالان که اغلب حدود 150 تا 200 میلیون تومان را کاهش دهد و در مقابل این مبلغ به جیب سهامداران برود.

مکانیزم بورس کالا می‌تواند بسزایی در تقسیم سود میان سهامداران داشته باشد. در حال حاضر برخی از شرکت‌ها زیان دهی دارند و این زیان ناشی از مدیریت نادرست و فروش محصول با قیمت پایین است و انتظار می‌رود باعرضه خودرو در بورس مشکلات برطرف شود و سهامداران به سود مطلوبی دست پیدا کنند.

قیمت‌گذاری خودرو با بورس کالا

احمد اشتیاقی، کارشناس و تحلیلگر بازار در گفت‌وگو با «تعادل» در خصوص با تأکید بر عرضه خودرو در بورس کالا می‌گوید: به‌طورکلی صحبت از کشف قیمت خودرو بر اساس قیمت بازار و قیمتی‌گذاری عادلانه است؛ یعنی خودرو قیمت چگونه از دلال‌بازی خارج شود؟

به عقیده بنده اگر سازوکاری را تعریف کنیم که در بورس کالا مورد معامله قرار بگیرد و به یک نوعی مردم هم با بورس آشنا می‌شوند، هم می‌تواند مزایای بیشتری نسبت به فروش در بازار آزاد داشته باشد.

این موضوع را می‌توان از دو بعد بررسی کرد؛ نخست عرضه خودرو در بورس کالا و دوم فروش محصول بر اساس حاشیه قیمت بازار، دولت زمانی که خودرو را شمول قیمت‌گذاری دستوری خارج کرد می‌تواند یکی از دو گزینه را در پیش بگیرد.

ما فرض بر این گرفته‌ایم که دولت خروج از قیمت‌گذاری دستوری را قبول کرده و بین دو گزینه مردد است اما به نظر بنده بورس کالا می‌تواند شفافیت بیشتری را داشته و کنترل قیمتی بیشتری بر اساس درخواست خریداران حقیقی داشته باشد.

برای مثال پیش‌ازاین اوراق تسهیلات مسکن را مردم از بازار و دلالان خریداری می‌کردند و بعد با اوراق خریداری‌شده نزد بانک مسکن مبادرت به اخذ تسهیلات برای خرید مسکن می‌کردند اما تجربه خوب اینجاست که این اوراق تسهیلات مسکن وارد فرابورس شد و دلالان دیگری دسترسی به قیمت‌گذاری آن نداشتند و مردم اوراق تسهیلات مسکن را باقیمت تابلو و شفافیت کامل خریداری می‌کنند. این تجربه مطلوب را می‌توان به خودرو نسبت داد. بورس کالا می‌تواند سازوکاری آماده کند که تنها مصرف‌کننده تنهایی بتواند این محصول را خریداری کند.

اگر خودرو از خارج از بورس کالا باشد احتمال تسلط و سودآوری سفته‌بازان افزایش می‌یابد اما بورس کالا با سازوکارهای اجرایی می‌تواند جلوی هرگونه رانت، دلال‌بازی و سفته‌بازی را بگیرد. درنتیجه بهتر است برای کنترل قیمت خودرو جلوگیری از زیان مردم باید این محصول با نظارت کامل وارد بورس کالا شود.