دوراهی خاموشی یا آلودگی ناشی از مازوت / چرا کمبود گاز داریم؟

محمدرضا زاهد، عضو کارگروه سوخت سندیکای صنعت برق درباره استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها و مشکلات ناشی از مصرف این سوخت اظهار داشت: تولیدکنندگان برق بارها اعلام کرده‌اند که مازوت‌سوزی برای آنها نه یک ترجیح یا حتی انتخاب، بلکه اجباری پرهزینه و مشکل‌ساز ‌است، تا جایی که شاید گزافه نباشد اگر قربانی اول استفاده از مازوت را به عنوان سوخت جایگزین نیروگاه‌ها‌‌ در فصول سرد سال، مالکان نیروگاه‌ها بدانیم که نه تنها باید به مشکلات فنی ناشی از سوزاندن این سوخت در تجهیزات نیروگاهی و همچنین کاهش درآمد ناشی از آن تن دهند، بلکه جور جرایم ناشی از سوزاندن این سوخت بدنام را هم باید بر دوش بکشند.

گاز چگونه مصرف می‌شود؟

به گزارش ایلنا، وی با بیان اینکه نارسایی‌های شبکه انتقال گاز و دیگر عواملی که نیروگاه‌ها در بروز آن‌ها نقشی نداشته‌اند، کشور را در دوراهی خاموشی یا آلودگی ناشی از مازوت قرار داده است، افزود: در طول یک سال به میزان حدود 210 میلیارد متر مکعب گاز در کل کشور مصرف می‌شود که از این میزان نزدیک به 105 میلیارد متر مکعب آن مصرف خانگی و تجاری، نزدیک به 60 میلیارد متر مکعب مصرف نیروگاهی و حدود 40 میلیارد متر مکعب آن هم مصرف سایر صنایع مثل سیمان، فولاد، پالایشگاه‌ها و... است. به تعبیری 30 درصد مصرف سالانه گاز در کل کشور در نیروگاه‌ها مصرف می‌شود.

گاز نیروگاه‌ها در زمستان نصف می‌شود

عضو کارگروه سوخت سندیکای صنعت برق تصریح کرد: اگر نیروگاه‌ها بخواهند فقط با سوخت گاز اقدام به تولید برق کنند، باید روزانه چیزی در حدود 200 تا 220 میلیون متر مکعب گاز به نیروگاه‌ها تحویل دهند که در ایام سرد سال به دلیل محدودیت گازی که وجود دارد کمتر از 100 میلیون متر مکعب گاز به نیروگاه‌ها اختصاص داده می‌شود. در نتیجه تعدادی از نیروگاه‌ها سوخت گاز ندارند و به ناچار از سوخت دوم و جایگزین استفاده می‌کنند. از آنجا که سوخت مازوت نسبت به گازوئیل ارزش صادراتی کمتری دارد، استفاده از آن، ظاهرا در کوتاه‌مدت صرفه اقتصادی بیشتری دارد، بنابراین مازوت‌سوز کردن نیروگاه‌ها اولویت پیدا می‌کند. پیرو این تغییر در سوخت مصرفی نیروگاه‌‌ها در ایام سرد سال، در حوزه زیست‌محیطی مسائلی برای نیروگاه‌ها ایجاد می‌شود و علاوه بر آن، استفاده از سوخت مایع موجب استهلاک زیاد واحدها و افزایش هزینه تعمیرات نیروگاه‌ها می‌شود، چراکه راندمان نیروگاه‌ها کاهش و درنتیجه هزینه‌های ناشی از مصرف این سوخت افزایش می‌یابد. یکی دیگر از هزینه‌هایی که در مصرف سوخت مایع به نیروگاه‌ تحمیل می‌شود این است که باید سه شیفت نیروی تخلیه سوخت در نیروگاه‌ها فعال شوند که این مساله خود موجب افزایش هزینه‌های تخلیه سوخت در بهره‌برداری می‌شود. علاوه بر این موارد، به دلیل محدودیت سوخت، از درآمد نیروگاه‌ها در بازار برق به تبع قوانین دوران محدودیت سوخت کم می‌شود.

جرائم مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها

وی تاکید کرد: نکته قابل توجه این است که به دلیل مشکلات شبکه انتقال سوخت، نیروگاه‌ها به‌ناچار باید مازوت مصرف کنند و در عین حال باید عوارض آلایندگی را نیز نیروگاه‌ها که اختیاری در مازوت‌سوزی نداشته‌اند، به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند. در واقع نیروگاه‌ها باید تبعات مساله‌ای که ناشی از قصور آن‌ها نیست، با کاهش درآمد و افزایش هزینه‌هایشان و همچنین پرداخت جرایم بپردازند.

چرا کمبود گاز داریم؟

زاهد درباره علت تداوم این مشکل و عدم حل مشکلات مربوط به سوخت گفت: علت اصلی افت سوخت در فصل سرما، عدم توسعه‌یافتگی شبکه انتقال گاز است؛ یعنی همان طور که در تابستان‌ها به دلیل عدم ایجاد ظرفیت تولید برق به میزان کافی در تامین برق پایدار کم می‌آوریم، در مورد شبکه‌های انتقال گاز هم این واقعیت که لوله‌های تقویت فشار گاز و کمپرسورخانه‌ها به قدر کافی احداث نشده است، تاثیر مهمی در کمبود گاز در فصول سرد سال دارد. برای مثال مسیر شمال شرق کشور دو خط اصلی دارد که این دو خط هم محدودیت ظرفیت دارند. در نتیجه بین تولید و مصرف گاز در شمال شرق کشور توازن برقرار نیست، به طوری که نه‌تنها تولید میدان گازی خانگیران مصرف شمال شرق ایران را جواب نمی‌دهد، بلکه دو خطی هم که به شمال شرق کشور می‌آید، نمی‌تواند پاسخگوی میزان مصرف این منطقه باشد و این موضوع از زمانی که واردات گاز از ترکمنستان طی سالهای 97 به بعد قطع شده، نمود بیشتری پیدا کرده است.

وی تاکید کرد: بنابراین عدم توسعه‌یافتگی در شبکه انتقال سوخت و احداث ایستگاه‌های تقویت فشار گاز و خط انتقال گاز از دلایل اصلی این موضوع است که به مراتب باعث مشکل می‌شود و سال به سال هم مصرف سوخت بیشتر می‌شود.

خاموشی را بپذیریم!

عضو کارگروه سوخت سندیکای صنعت برق در ادامه بیان داشت: اکنون انتظاری که از مسئولین کشور می‌رود این است که در سطح کلان برای این موضوع مهم هماهنگی صورت گیرد و در غیر ان صورت یا باید مشکلات خاموشی برق را به دلیل عدم تامین سوخت در ایام محدودیت سوخت و ایام سرد سال بپذیرند یا اگر نیروگاه‌ها موظفند که به دلایل مختلف با سوخت جایگزین برق تولید کنند، نباید محکوم به پاسخگویی به سازمان محیط زیست و دادستانی هر کدام از استان‌ها باشند.

نحوه توزیع سوخت در نیروگاه‌ها

وی درباره نحوه توزیع سوخت در نیروگاه‌ها نیز اظهار داشت: از نظر جغرافیایی مثلا ناحیه شمال کشور معمولا بسیار بیشتر از جنوب کشور درگیر مساله کمبود سوخت می‌شود، چرا که نیروگاه‌های جنوب کشور عمدتا می‌توانند در تمام یا غالب ایام سال گاز مصرف کنند و این امر تاثیر مستقیمی بر درآمد آنها در بازار برق دارد، اما سوخت گاز به نیروگاه‌های شمال کشور با مشکلات و محدودیت‌های بیشتری منتقل می‌شود. البته محدودیت‌های تکنولوژیکی هم در این امر دخیل‌اند؛ مثلا گازرسانی و حتی انتقال و توزیع حجم بالایی از گازوئیل به عنوان سوخت جایگزین، آن هم به صورت روزانه به نیروگاه‌های گازی واقع در مناطق شمال شرق کشور عملا با ناوگان حمل و نقل موجود، بستر جاده‌های فعلی، تکنولوژی و ظرفیت‌های موجود امکان‌پذیر نیست.

زاهد در ادامه با بیان اینکه از ابتدای خصوصی‌سازی نیروگاه‌ها، طوری درباره نیروگاه‌های دولتی اقدام می‌شود که عملا با هزینه‌های تعمیر و نگهداری کمتری مواجه باشند، افزود: یعنی اگر سوخت مایع باعث افزایش هزینه‌های تعمیرات و غیره می‌شود، بهره‌بردار شبکه تلاش می‌کند طوری رفتار کند که هزینه نیروگاه‌های دولتی کم شود و به نظر می‌رسد این گونه موارد به صورت غیر مستقیم در تصمیم‌گیری در خصوص تخصیص سوخت لحاظ می‌شود.

توزیع سوخت به راندمان ربط دارد؟

وی با اشاره به راندمان نیروگاه‌ها و مصرف سوخت خاطرنشان کرد: نیروگاه‌های راندمان بالا اغلب شامل نیروگاه‌های سیکل ترکیبی می‌شوند. در این نیروگاه‌ها واحدهای گاز با توجه به راندمان بالاتر کل مجموعه سیکل ترکیبی، شانس بیشتری برای تخصیص سوخت گاز و گازوئیل دارند، این در حالی است که در عمل، طی ایام محدودیت سوخت واحدهای بخار این نیروگاه‌ها از مدار خارج می‌شود و تنها واحدهای گازی در مدار می‌مانند و گازوئیل مصرف می‌کنند. بنابراین شاید به نوعی این گفته که نیروگاه‌های با راندمان بالا در اولویت تخصیص سوخت هستند، درست باشد چون راندمان نیروگاه‌های بخار حدود 35 درصد است و قاعدتا سوخت جایگزین‌شان مازوت است و ترجیح می‌دهند گاز را به نیروگاه‌های سیکل ترکیبی برسانند که بتوانند از واحدهای بخار خود هم بهره‌برداری کنند و راندمان‌شان را افزایش دهند.

پیشگیری از خاموشی راه‌حل هم دارد؟

عضو کارگروه سوخت سندیکای صنعت برق درباره راه‌حل پیشگیری از بروز خاموشی گفت: واقعیت این است که تا در شبکه انتقال گاز کشور برای احداث میزان کافی خطوط انتقال سرمایه‌گذاری نشود، این مشکل حل نخواهد شد. به هر حال وقتی نرخ گاز نیروگاه‌ها افزایش پیدا کند این درآمد به وزارت نفت می‌رسد و می‌توان برای ارتقای شبکه سرمایه‌گذاری کرد. بنابراین منابعی که برای وزارت نفت و گاز حاصل می‌شود، می‌تواند در توسعه شبکه‌های انتقال گاز و اگر نیاز باشد در بخش تولید و همچنین در ایستگاه‌های تقویت فشار گاز برای رفع مشکلات فنی آن‌ها سرمایه‌گذاری شود.

اجازه صادرات برق داده شود

 وی تاکید کرد: اگر اجازه صادرات برق به نیروگاه‌ها داده شود، حتی با قبول این که نرخ گاز نیروگاه‌ها هم افزایش یابد، منابع مالی درآمد نیروگاه‌ها افزایش می‌یابد و یا نرخ خرید برق از نیروگاه‌ها را واقعی کنند. چنانچه نرخ گاز صنایع و نیروگاه‌ها را افزایش دهند و از سوی دیگر امکان اجازه صادرات را به صنایع و نیروگاه‌ها بدهند و یا نرخ خرید محصولات صنایع و نیروگاه‌ها را اصلاح کنند تا با این موازنه، هزینه‌های صنایع و نیروگاه‌ها جبران شود، می‌تواند بسیار راهگشا باشد.