داروهای ساده نایاب شدند

روزنامه همشهری نوشت: با این که گفته می‌شود پیک امیکرون نسبت به ‌سویه‌های قبلی ضعیف‌تر است اما آمار ابتلا و مرگ نشان می‌دهد که این سویه هم خطرناک است، هم وخامت حال دارد و هم می‌تواند منجر به بستری و مرگ شود. حالا در این شرایط بخش‌های کرونای بیمارستان‌ها که پس از پیک پنجم تعطیل شده بودند، در حال بازگشایی‌اند و با روند صعودی ابتلا، نگرانی از کمبود تخت‌های مراقبت‌های ویژه هم بالا رفته است. اما چالش‌ مهم‌تر، کمبود داروست. آن طور که از داروخانه‌های کشور خبر می‌رسد، شربت‌های آنتی‌بیوتیک کودکان و بزرگسالان در بعضی استان‌ها نایاب شده و آمپول‌های‌ ب‌کمپلکس و استامینوفن و حتی ناپروکسن و اکسپکتورانت هم به‌سختی در داروخانه‌ها پیدا می‌شود. سرم‌ها هم به همان وضعیت کمبود و توزیع قطره‌چکانی مشابه پیک پنجم برگشته‌اند؛ وضعیتی که نگرانی جدی را رقم زده؛ چرا که به‌ گفته بسیاری از متخصصان و مسئولان حوزه بهداشت و درمان احتمال ادامه روند افزایشی کرونا تا سه هفته دیگر با افزایش چندین برابری تعداد بیماران وجود دارد و با اوج‌گیری و جولان دوباره کرونا، کمبود دارو می‌تواند دوباره به افزایش قیمت‌ها و داغ‌شدن بازار سیاه منجر شود.

این وضعیت تکرار سناریوی پیک‌های قبلی است؛ به‌ویژه در پیک پنجم که داروهایی مثل رمدسیویر یا سرم و اکسیژن دچار کمبود شد و مردم را با مشکل مواجه کرد. در مرداد و شهریور امسال بود که کمبود شدید سرم مشکلات حاد برای بیماران و کادر درمان را همراه داشت؛ به‌ طوری که قیمت سرم‌ها از ۱۰ تا ۱۵ هزار تومان به ۲۰۰ هزار تومان رسید و به‌سختی پیدا می‌شد یا کمبود داروی ۸۰۰ هزار تومانی رمدسیویر در داروخانه‌ها که مردم را مجبور به خرید آن از پنج میلیون تا ۲۰ میلیون تومان در بازار آزاد کرد. شنیده می‌شود به‌ دلیل کمبود منابع ارزی، تامین مواد اولیه برخی داروها با مشکلاتی همراه بوده و این مسئله کمبود بسیاری از داروها را رقم زده است؛ هر چند که وزیر بهداشت اخیرا از تامین ارز ترجیحی کافی برای دارو از سوی ریاست‌جمهوری خبر داده و گفته بود که مردم اصلا نگران کمبود دارو نباشند. با این حال بهرام دارایی، رئیس سازمان غذا و دارو، روز گذشته در نخستین نشست خبری خود دلیل اصلی تامین‌نشدن دارو را مشکلات ارزی عنوان کرد و گفت: «حدود دو میلیارد دلار برای تامین دارو و تجهیزات پزشکی در سال ۱۴۰۰ در اختیار داشتیم که این مبلغ در شش ماه اول امسال تمام و منجر شد تا مشکلاتی در زمینه تامین پایدار دارو در نیمه دوم سال ایجاد شود. اکنون با اختصاص ۷۰۰ میلیون دلار امیدواریم تا پایان سال کمبودهایمان به حداقل برسد.»

نمی‌توان تمام داروها را وارد بازار کرد

البته به‌ گفته بهرام دارایی، رئیس سازمان غذا و دارو، با توجه به شیوع گسترده بیماری، کمبود دارو قابل پیش‌بینی است اما گاهی در پیک بیماری هر قدر هم دارو تامین شود باز هم کمبود مقطعی وجود خواهد داشت.

او در پاسخ به پرسش همشهری درباره کمبود رمدسیویر در پیک پنجم و احتمال تکرار همان شرایط در پیک امیکرون توضیح داد: «تنها در پیک پنجم به اندازه چهار ماه رمدسیویر در کشور مصرف شد و هزینه زیادی به سیستم درمانی کشور تحمیل کرد. همان زمان هم این امکان وجود داشت که با رعایت شیوه‌نامه‌های درمانی مصرف را کاهش دهیم و کنترل کنیم اما چنین نشد و این مشکل هنوز هم وجود دارد. این مسئله در حوزه سرپایی و مطب‌های خصوصی باعث می‌شود که گاهی تجویزها بسیار بالا برود و در این شرایط هر قدر هم که دارو، استامینوفن‌ و سرم‌ تامین شود، باز هم کمبود مقطعی هست.»

دارایی یکی از چالش‌های مهم در تامین دارو را تامین مالی دانشگاه‌ها عنوان کرد و گفت که این مراکز هم باید بتوانند مطالبات‌شان را پرداخت کنند و ذخایر راهبردی خودشان در حوزه را افزایش دهند. رئیس سازمان غذا و دارو در ادامه درباره توزیع قطره‌چکانی داروها و سرم هم توضیح داد: «نمی‌توان تمام داروها را وارد بازار کرد؛ چرا که یکی از مشکلات ما ارزان‌بودن داروست و ممکن است به‌راحتی از زنجیره توزیع و دسترس مردم خارج شود. باید با وسواس بیشتری آن را توزیع کرد. این روش می‌تواند منجر به کمبود مقطعی و موقت شود. البته در پیک امیکرون شدت بیماری مانند سویه دلتا نیست و نحوه مواجهه متفاوت است. بنابراین ضرورت دارد پزشکان شیوه‌های درمانی تجویز را رعایت کنند تا منجر به افزایش مصرف بی‌رویه و غیرضروری دارو نشود.»

دارایی، شرایط فعلی را نسبت به ماه‌های گذشته و حتی سال قبل بهتر توصیف می‌کند و می‌گوید: «ما سعی می‌کنیم با کمک دولت، کمبودها را جبران کنیم. ماه قبل ۷۰۰ میلیون دلار از ۱.۵ میلیارد دلاری که درخواست کردیم در اختیارمان قرار گرفت و به‌زودی بقیه آن را هم پرداخت می‌کنند تا بتوانیم تا اسفند کمبودها را به حداقل برسانیم.

برای تامین دارو دیر اقدام شد

علی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران، از جمله افرادی است که نسبت به کمبود احتمالی داروهای تزریقی کرونا در پیک ششم هشدار داده و گفته بود:‌ «اگر در تامین داروهای مربوط به مقابله با ویروس جدید خللی وارد شود، آن‌ وقت خروج از پیک مربوط به امیکرون به‌سختی میسر خواهد بود. البته هنوز به اندازه پیک‌های چهارم و پنجم اوضاع بحرانی نیست اما نمی‌توان وضعیت کنونی تامین و توزیع دارو، ازجمله سرم را عادی تلقی کرد؛ چرا که هنوز هم داروخانه‌ها به شکل سهمیه‌ای سرم دریافت می‌کنند.»

او حالا از نایاب‌شدن داروهای ساده ازجمله اکسپکتورانت یا شربت‌های آنتی‌بیوتیک و دیفن‌هیدرامین در بعضی استان‌ها و کمبود دیگر داروها از جمله ب‌کمپلکس و استامینوفن و حتی قطره بینی کلرور سدیم در داروخانه‌ها خبر می‌دهد و به همشهری می‌گوید: «از آنجا که هم‌اکنون بسیاری از مردم تست کرونا نمی‌دهند تا مشخص شود مبتلا به کرونا یا سرماخوردگی شده‌اند، اقدام به‌خوددرمانی می‌کنند و به همین دلیل مصرف داروهای مشابه افزایش پیدا کرده است. همین مصرف بالا سبب شده تا این داروها با کمبود مواجه شود.»

به‌ گفته او هم‌اکنون بسیاری از کودکان هم مبتلا به کرونا شده‌اند و این وضعیت منجر به نایاب‌شدن شربت‌های آنتی‌بیوتیک در برخی استان‌ها شده است. البته برخی داروها در داروخانه‌های دولتی و منتخب توزیع می‌شود و این مسئله از نگاه سازمان غذا و دارو یعنی رفع کمبود، اما از نظر ما دارو زمانی کمیاب نیست که در تمام داروخانه‌های شهر موجود باشد. او تأکید می‌کند که تامین دارو برای این فصل با تعلل صورت گرفت: «با توجه به شیوع دیرهنگام پیک امیکرون در کشور نسبت به سایر کشورها ما باید برای پیک ششم خیلی زودتر اقدام می‌کردیم. حالا افزایش مصرف برخی داروها و کمبود نقدینگی در بعضی شرکت‌های تولید دارو برای تامین ارز مواد اولیه، کمبودها را به‌ وجود آورده است. البته این وضعیت قابل پیش‌بینی بود که ما امسال زمستان سخت دارویی داشته باشیم.»

فاطمی البته اختصاص ارز جدید از سوی نهاد ریاست‌جمهوری را اقدامی تأثیرگذار می‌داند اما معتقد است که پروسه زمان‌بر اختصاص ارز و آماده‌شدن حواله‌ها برای خرید از شرکت‌های خارجی فرایندی چند ماهه است و نمی‌تواند در شرایط کنونی به‌ویژه در مواجهه با پیک ششم کمبود دارویی کشور را برطرف کند: «بهتر بود این اقدام زودتر اتفاق می‌افتاد؛ چرا که معمولا پیش‌بینی‌ها برای تامین داروهای زمستان باید در تابستان صورت بگیرد؛ از جمله واکسن آنفلوآنزا و آنتی‌بیوتیک‌ها و شربت‌های سرماخوردگی مورد نیاز بیماران در فصل سرما.»

به‌ گفته این مسئول هم‌اکنون حتی اقلام دارویی ایرانی هم با کمبود مواجه شده و این نشان می‌دهد اتفاق متفاوتی رخ داده و شرکت‌ها در تامین مواد اولیه‌شان دچار مشکل شده‌اند: «برخی داروها که در دو ماه اخیر دچار کمبود نبوده‌اند، دوباره وارد فهرست کمبودها شده‌اند. یعنی شرایط در این دو ماه بهبود پیدا نکرده است. شرکت‌های پخش دارو همین حالا هم ۱۱ هزار میلیارد تومان از داروخانه‌های دولتی و بیمارستان‌ها طلبکارند و نقدینگی کافی برای تامین داروی داروخانه‌ها را ندارند. این وضعت باعث می‌شود که کل زنجیره تامین دارو دچار اختلال شود. یعنی تولیدکننده برای خرید مواد اولیه تولید دارو، شرکت‌های پخش برای بدهی‌های سنگین و داروخانه‌ها هم برای تامین حتی اقلام خیلی ساده که در خود کشور تولید می‌شود، دچار مشکل می‌شوند.»

نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران همچنین از مکاتبه با سازمان غذا و دارو برای کنترل و جلوگیری از مصرف بی‌رویه برخی داروها که در دوران کرونا بیشتر مصرف می‌شوند هم خبر می‌دهد: «این احتمال وجود دارد که در ارتباط با برخی داروها به‌خصوص داروهای تزریقی کرونا که با سرم مصرف می‌شوند دچار مشکل شویم زیرا هم‌اکنون برخی از سرم‌ها هم دچار کمبود هستند.»