دورنمای حضور آمریکا در عراق در سال 1398

اعتمادآنلاین| پنتاگون اوایل بهمن سال گذشته با هدف تجربه‌اندوزی و عبرت گرفتن، بالغ بر 1000 سند در 1300 صفحه و در رابطه با حضور نظامی خود در عراق را از ویژگی محرمانه خارج و منتشر کرد.

گرچه انتشار این اسناد با اعلام توییتری ترامپ در رابطه با عقب‌نشینی ارتش آمریکا از سوریه همزمان شد اما به نوشته مرکز آمریکایی مطالعات خاورمیانه، آمریکا نه تنها به دنبال کاهش حضور نظامی خود در منطقه نیست بلکه با هدف تامین منافع ملی و تضمین ادامه عبور انرژی به بازارهای آمریکا به دنبال بازگشت قدرتمندانه به عراق بوده و در کنار آن از همین طریق در پی بستن راه نفوذ ایران در منطقه و جهان است.

در مقابل و دقیقا بعد از ورود مخفیانه و اعلام نشده دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به عراق، موج درخواست جریان‌های مختلف سیاسی عراق به ویژه جریان‌های شیعه برای خروج نیروهای آمریکایی و برچیدن پایگاه‌های این کشور از عراق افزایش یافت تا در مقابل، رایزنی و فشار مسئولان آمریکایی برای اعطای وجهه‌ای رسمی به تحرکات نظامی خود در خاک عراق، به ویژه در مناطق مرزی با سوریه نیز به همان مقدار و شاید با شدت بیشتری افزایش پیدا کند.

در سایه پافشاری آمریکا برای ادامه حضور گسترده در خاک عراق آن هم همزمان با اعلام تصمیم متقابل شمار قابل توجهی از جریان‌های سیاسی و جامعه مدنی عراق بر خروج این نیروها، باعث شده تا برخی از تحلیلگران از تقابل قریب‌الوقوع این دو جریان یا حداقل جریان‌های عراقی موافق و مخالف حضور نیروهای آمریکایی در صحنه سیاسی این کشور سخن به میان آورند.

مهم‌ترین بهانه‌های دولت آمریکا برای توجیه ادامه حضور و حتی تقویت مجدد نیروهایش در خاک عراق را می‌توان در چند مورد زیر خلاصه کرد:

1- ادامه خطر گروه‌های تروریستی بر عراق و امنیت منطقه، امری که به وضوح از بزرگ‌نمایی مجدد برنامه‌های گروه داعش در عراق و حتی انجام برخی عملیات‌های ایذائی که به گروه داعش نسبت داده می‌شود، هویداست و هر بار همزمان با مطرح شدن جدی مسئله خروج نیروهای آمریکایی شکل وسیع‌تری به خود می‌گیرد.

2- تاکید بر نیاز نیروهای امنیتی عراقی جهت بهره‌مندی از دانش لازم برای مبارزه با تروریسم و لزوم حضور نیروهای آمریکایی برای آموزش و هدایت این نیروها در مبارزه با گروه‌های تروریستی در کشور که باید از طریق افسران آموزشی آمریکایی به طرف عراقی منتقل شود. این امر الزام حضور نیروهای آمریکایی در عراق را بدیهی می‌نماید.

3- دولت آمریکا حضور نظامیان خود در عراق را به مثابه عاملی بازدارنده در مقابل بازگشت جنگ خونین مذهبی که عراق چند سال پیش شاهد آن بود، اعلام می‌کند و به تبع آن خروج خود را از عراق فراهم شدن از سرگیری این جنگ توصیف می‌کند.

4- مسئولان آمریکایی بارها اعلام کرده‌ند این حضور بنا به درخواست دولت عراق انجام گرفته و الزاما در راستای همکاری راهبردی حاکم بین دو کشور، این امر باید ادامه پیدا کند، از این‌رو هر نوع حرف و حدیث در رابطه با خروج نیروها را وارد نمی‌دانند.

فارغ از این تحلیل و تفسیرها تحلیلگران از هدف مهم‌تر و ملموس‌تری هم سخن می‌گویند، هدفی که تاییدهای آن بسیار پررنگ‌تر از تکذیب‌ها و تفسیرهای ارائه‌شده در مورد آن است.

هدف دیگری که آن را دونالد ترامپ از یک سو و شماری از فرماندهان ارشد ارتش آمریکا از سوی دیگر رسما اعلام کردند و جنجال زیادی هم در اواخر سال 1397 با خود به همراه داشت مسئله زیر نظر گرفتن ایران از طریق پایگاه‌های آمریکایی در عراق است.

واشنگتن‌پست در مقاله‌ای که بهمن ماه گذشته به قلم آدام تایلور منتشر کرد با اشاره به این مسئله افزود: از دیدگاه ترامپ حضور نیروهای نظامی آمریکا در عراق امری کاملا منطقی است، زیرا از طریق این کشور می‌توان ایران را تحت نظر قرار داده و با آن به مقابله پرداخت.

در سایه توافق امنیتی بین بغداد و واشنگتن که در بحبوحه کشورگشایی‌های داعش در عراق و منطقه به امضا رسید، ارتش آمریکا پایگاه‌های نظامی خود را در سنجار، اتروش ، حریر، حلبچه و کرکوک ایجاد کرده و دو پایگاه اصلی دیگر در استان‌های صلاح‌الدین (عین الاسد) و الانبار (الحبانیه) را هم در اختیار گرفت. در کنار آن از پایگاه هوایی بلد هم برای هدایت جنگنده‌های اف-16 خود استفاده کرده و بخشی از پادگان تاجی در شمال بغداد نیز شاهد حضور نیروهای جنگی آمریکاست.

ادامه تقویت نیروها در این پایگاه‌ها، به‌ویژه افزایش قابل توجه شمار نظامیان و ورود مستمر ادوات نظامی ارتش آمریکا به پایگاه عین الاسد، در کنار اظهارنظر مسئولان آمریکایی و البته ابراز نگرانی مسئولان عراقی و تاکید آنها بر مخالفت قاطع با تبدیل شدن کشورشان به پایگاهی جهت اقدام خصمانه علیه کشوری ثالث باعث شد تا هم مخالفان و هم موافقان این حضور بر وجود برنامه و سناریویی آمریکایی جهت همراه کردن برخی از کشورهای همسوی عربی برای تبدیل عراق به پایگاهی برای مقابله با افزایش قدرت ایران در منطقه و حداقل محاصره ایران در سوریه از طریق خاک عراق سخن به میان آورند.

در همین راستا کنگره آمریکا بر خلاف رویه معمول یک سال اخیر خود که با بسیاری از برنامه‌های ترامپ مخالفت قاطعی داشت، این بار و در این مورد خاص حمایت کاملا یک‌دست و فراگیری را از حضور نظامیان آمریکا در عراق اعلام کرد.

اما در مقابل پیش‌بینی می‌شود مجلس عراق در سال 1398 شاهد جدال بسیار وسیعی بین طیف‌های مختلف موافق و مخالف این حضور بوده و تنش‌های گسترده‌ای را در این رابطه به خود ببیند.

به اعتقاد تحلیلگران در سایه تقابل محورهای مخالف و موافق ادامه حضور نظامی آمریکا، بغداد در سال 1398 دو راه بیشتر پیش روی خود نخواهد دید. یا رویکرد عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق و محمد الحلبوسی، رئیس مجلس این کشور در صحنه سیاسی غالب شده و شاهد مهار جریان مخالف ادامه حضور نیروهای آمریکایی از طریق چارچوب‌بندی حضور نیروهای آمریکایی در عراق به فعالیت‌هایی خاص خواهیم بود تا ابتکار جایگزین طرح اخراج قطعی و کامل این نیروها از عراق شود.

و یا آنکه سال 1398 شاهد افزایش موج اعتراضات نسبت به حضور نیروهای آمریکایی در عراق و حتی انتقال آن از ساختار سیاسی و حزبی به بدنه جامعه عراق خواهیم بود که این کشور را وارد دور جدیدی از تقابل دولت ملت کرده و احتمال شکل‌گیری اقدامات نظامی ضدآمریکایی را در داخل عراق افزایش دهد.

باید اذعان کرد عراق یکی از تاثیرپذیرترین کشورها از رخدادهای پیرامونی خویش است و مسئله حضور پایگاه‌های نظامی آمریکا در عراق نیز از این قاعده مستثنی نیست.

پس در پایان در یک جمله می‌توان گفت نوع مواضع آمریکا و به ویژه رفتارهای ترامپ در رابطه با مسائل منطقه مهم‌ترین تاثیر را در طی سال جدید بر میزان عزم مخالفان عراقی حضور نظامیان آمریکایی در کشورشان خواهد داشت.