نقش سازمان اطلاعات عربستان در بی‌ثباتی منطقه

اعتمادآنلاین| شاید نام سازمان اطلاعات عربستان بعد از قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار معترض سعودی، بر سر زبان‌ها افتاد.

از نکات قابل توجه این است که خاشقجی نیز مدتی به عنوان کارمند سازمان اطلاعات عربستان فعالیت می‌کرد تا اینکه جانش را با اره برقی همکاران سابق خود از دست داد.

به گزارش اعتمادآنلاین ، پس از آن بود که پادشاه عربستان برای سرپوش گذاشتن روی این رسوایی بزرگ، دستور انجام تغییرات و تعدیل ساختاری این سازمان را صادر کرد.

سازمان اطلاعات عمومی عربستان یکی از موسسات امنیتی حاکمیتی در عربستان محسوب می‌شود.

اهداف این سازمان، که در سایت رسمی آن منتشر شده است، در درجه اول تامین امنیت و ثبات برای کشور، صیانت از دستاوردهای ملی و حفاظت از شهروندان در داخل و خارج از مرزها اعلام شده است. همچنین این سازمان سال 1956 تاسیس شده است.

سازمان ادعا کرده وظیفه اصلی‌اش تهیه اطلاعات راهبردی و کمک به تحقق امنیت در داخل عربستان است.

این سازمان امنیتی تاکنون 11 رئیس را به خود دیده است که شماری از مهم‌ترین شاهزاده‌های سعودی از جمله بندر بن سلطان و ترکی الفیصل در میان آنها دیده می‌شوند.

نخستین رئیس این سازمان «محمدبن عبدالله العبیان» بود که سال 1956 در دوره ملک سعود منصوب و دو سال بعد از آن هم از کار برکنار شد. «سعد بن عبدالله کردی» جای او را گرفت و در همان دوره سلطنت تا سال 1964 این ساختار را رهبری کرد.

«عمر بن محمود شمس» فقط دو سال توانست در رأس سازمان اطلاعات عربستان دوام بیاورد و سال 1965 از این مقام برکنار شد. «کمال ادهم» که جانشین او شد تا سال 1977 بر این سازمان فرمانروایی کرد تا بعد از آن، نوبت به ترکی الفیصل از خانواده حاکم برسد؛ او از ششم سپتامبر 1977 تا 31 آگوست 2001 طولانی‌ترین دوره حضور در قدرت امنیتی اول عربستان را به خود اختصاص داد.

ترکی الفیصل که هم‌اکنون رابطه بسیار نزدیکی با گروهک منافقین دارد و برخی رسانه‌ها از روابط خاص‌تر او با مریم رجوی سخن می‌گویند، همچنان برخی از پرونده‌های تخریبی عربستان در منطقه را هدایت می‌کند.

نواف بن عبدالعزیز، بعد از ترکی الفیصل، ریاست سازمان اطلاعات عربستان را برعهده گرفت و تا 26 ژانویه 2005 در این مقام باقی ماند. سپس نوبت به «مقرن بن عبدالعزیز» کوچک‌ترین فرزند عبدالعزیز رسید. او هم بعد از برادرش تا 19 جولای 2012 در این منصب باقی ماند.

بعد از او بندر بن سلطان به ریاست رسید که طی سال‌های 19 جولای 2012 تا 12 آوریل 2014 عهده‌دار این سمت بود.

سپس به نوبت، یوسف بن علی الادریسی، و خالد بن بندر بن عبدالعزیز در این جایگاه قرار گرفتند وهم‌اکنون نیز خالد الحمیدان ریاست این ساختار را بر عهده دارد.

به اعتقاد کارشناسان، سازمان اطلاعات عربستان یکی از قوی‌ترین ساختارهای امنیتی این کشور است که با شدت عمل بسیار زیادی با هر نوع مخالفتی در کشور برخورد می‌کند؛ از جمله آخرین اقدامات آن افشای دستگیری، شکنجه و هتک حرمت شماری از زنان فعال اجتماعی عربستانی توسط این سازمان بود.

بر اساس اطلاعات اعلام‌شده، بودجه این سازمان در سال 2006 میلادی بالغ بر 500 میلیون دلار بود، در حالی که به اعتراف شاهزاده، ترکی بن بندر بن عبدالعزیز از معاونان این سازمان، فقط شعبه مقابله با «روافض» (شیعیان عربستان) بودجه‌ای معادل بودجه امنیتی سه کشور عربی (تونس، اردن و یمن) در اختیار دارد.

این سازمان علاوه بر ارتباط گسترده با سازمان‌های اطلاعات آمریکا و انگلیس، همکاری تنگاتنگی با سازمان اطلاعات خارجی اسرائیل موساد دارد که تاریخ آن به سال‌های بسیار دوری بازمی‌گردد.

تامیر باردو، رئیس سابق موساد، روابط این سازمان اطلاعاتی اسرائیلی را با همتای عربستانی‌اش بسیار خوب توصیف می‌کند. باردو در گفت‌وگو با جروزالیم پست اعلام کرد: ما ارتباط تنگاتنگی با سازمان اطلاعات عربستان داریم. این روابط منسجم و خوب است.

او درباره این همکاری گفت: شاید شما خارج از این اتاق با من دشمن باشید، اما وقتی دور یک میز می‌نشینیم می‌توانیم تجربیات خود را در اختیار یکدیگر قرار دهیم و در مورد مسائل زیادی سخن بگوییم.

پایگاه اسرائیلی دبکا هم فوریه 2017 از سفر خالد الحمیدان، رئیس فعلی این سازمان، به فلسطین اشغالی خبر داده بود.

به نوشته این پایگاه امنیتی، حمیدان علاوه بر ملاقات با مسئولان امنیتی و سیاسی اسرائیل، به رام‌الله رفت و با رهبران تشکیلات خودگردان در آنجا گفت‌وگو کرد. او در این گفت‌وگو نسبت به گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران هشدار داد.

بندر بن سلطان، یکی از مهم‌ترین روسای سازمان اطلاعات عربستان، نیز بارها از نقش این سازمان در انتشار مذهب وهابیت در مناطق مختلف جهان و نیز تشکیل گروه‌های جنگجوی سلفی سخن به میان آورده است.

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که باید سازمان اطلاعات عربستان را پدرخوانده گروه القاعده و بقیه زیرشاخه‌های آن توصیف کرد.

«احمد بادیب»، یکی مدیران سابق سازمان اطلاعات عربستان، طی گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی «دریم» در تاریخ 16 آگوست 2006، در پاسخ به پرسش مجری که از او نظرش را در مورد بن‌لادن پرسیده بود، پاسخ داد: «او در یکی از مدارس جده شاگرد من بود، بعد از آن هم زمانی که مسئول میز افغانستان در سازمان اطلاعات عربستان شدم چندین بار با او ملاقات کردم.»

این در حالی است که گزارش‌های مختلفی از نقش پررنگ این سازمان در جنگ داخلی سوریه منتشر شده است.

«فردریک ویری» محقق مرکز پژوهش‌های «کارنگی» بر این باور است که وقتی پرونده سوریه طی روزهای آغاز ناآرامی‌ها در اختیار بندر بن سلطان، رئیس اسبق سازمان اطلاعات عربستان، قرار بگیرد، این امر به خودی خود یکی از دلایل حضور اطلاعاتی عربستان در سوریه است.

به گفته این تحلیلگر، گرچه عربستان بارها حمایت خود را از جریان‌های میانه‌رو مخالف بشار اسد اعلام کرده، اما پول‌های زیادی از داخل عربستان به سوی جریان‌های رادیکال (بخوانید داعش و النصره) سرازیر می‌شود.

پایگاه les moutons rebelles سال 2017 هم با استناد به افشاگری‌های اسنودن از نقش پررنگ سازمان اطلاعات عربستان به همراه شمار دیگری از سازمان‌های اطلاعاتی منطقه از جمله موساد در تشکیل گروه تروریستی داعش سخن گفت (به این مساله در مجال دیگری به تفصیل خواهیم پرداخت).

این در حالی است که نقش‌آفرینی ریاض از طریق ساختارهای اطلاعاتی‌اش در ایجاد هرج‌ومرج و آشوب‌های طایفه‌ای در عراق موضوع قابل کتمانی نیست.