برنامه‌‌ای برای خروج از برجام نداریم/ پیشنهاد مذاکره آمریکا، تاکتیکی برای تکمیل راهبرد ضدایرانی است

اعتمادآنلاین| «سیدعباس موسوی» سخنگوی وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با روزنامه لبنانی «الاخبار» آخرین وضعیت توافق هسته‌ای و واکنش ایران به طرف اروپایی و آمریکایی را تشریح کرد و گفت پیشنهاد «معاهده عدم تجاوز» با همسایگان عربی، پیشنهادی جدی است.

موسوی تلقی «شکست ابتکارات» برای نجات برجام را نپذیرفت و گفت، گفت‌وگوها در این خصوص لزوما شکست نخورده و رایزنی‌ها ادامه دارد هر چند که تا برآورده شدن خواسته ایران فاصله‌ای طولانی باقی مانده و تهران کاهش تدریجی تعهدات برجامی خود را آغاز کرده است.

موسوی با بیان اینکه باقی ماندن توافق به سود همه است اما خروج آمریکا تهدیدی بزرگ برای «گزینه دیپلماسی» چندطرفه است، گفت، پیشنهاد مذاکره آمریکا، صرفا تاکتیکی برای تکمیل راهبرد آمریکا علیه ایران یعنی «فشار حداکثری» است. او تأکید کرد که میانجیگری در سایه جنگ اقتصادی، بی‌معناست و افزایش حضور نظامی خارجی در منطقه، خطر تقابل را افزایش می‌دهد.

مشروح گفت‌وگوی سخنگوی وزارت امور خارجه با روزنامه لبنانی «الاخبار» را در ادامه می‌خوانید:

*شاید شکست ابتکارات در خصوص توافق هسته‌ای از زمان نشست طرف‌های آن در وین هستیم. سرنوشت توافق بعد از مهلت شصت روزه ایران به شرکای حاضر در توافق بخصوص اروپایی‌ها و آغاز گام‌های جدید برای کاهش تعهدات با مهلت جدید چه می‌شود؟

نمی‌توانیم عبارت شکست ابتکارات را به کار ببریم. درست است که توافق هسته‌ای در وضعیتی نامناسب است، اما گفت‌وگوها و اقدامات، ضرورتاً ناموفق نبوده است. نشست وین سازنده بود و گامی رو به جلو تلقی می‌شود. هنوز بین خواسته‌های ایران و دستاوردهای ملموسی که جمهوری اسلامی برای آن تلاش می‌کند، مسافتی طولانی باقی مانده است.مهم‌ترین موضوعی که بررسی شده، مکانیزم تبادل تجاری (اینستکس) است. در زمان کنونی می‌توان گفت که این مکانیسم به مرحله فعالسازی رسیده است و تبادل پول را از خلال آن خواهیم دید. کشورهای اروپایی هر چند با تاخیر، اما برای تخصیص اعتبارات به این مکانیزم برنامه‌ریزی می‌کنند. این، برآورده‌کننده خواسته‌های کامل ما نیست. لذا از کشورهای اروپایی انتظار داریم موضوع فروش نفت ایران را به جد بررسی کنند. تا کنون خواسته‌های ما به شکل کامل پاسخ داده نشده اما گام‌های مثبت برداشته شده که شایسته پیگیریست. با توافق هسته‌ای دوران جدیدی از تعامل با کشورهای اروپایی و آمریکا را آغاز کردیم اما خروج آمریکا از توافق به مثابه مانعی اساسی مقابل این سیاست بود. ما یک سال سیاست صبر استراتژیک را در پیش گرفتیم با آنکه منافع اقتصادی نوپای توافق هسته‌ای فراهم نشد، اما حفظ این وضع به طور کلی فراهم کننده منافع ایران بود زیرا فواید برآمده از توافق صرفاً اقتصادی نبود و منافع سیاسی و امنیتی هم داشت. اما با سیاست‌های ویرانگر آمریکا و تحریم‌های فزاینده و سیاستی که هدفش متوقف‌کردن صدور نفت ایران بود، وارد مرحله جدید شده‌ایم و روند کاهش تدریجی تعهدات ایران آغاز شد.

ما برای خروج از توافق برنامه‌ریزی نمی‌کنیم اما با پایان مهلت شصت روزه شاهد تثبیت گام دوم ایران در کاهش تدریجی تعهداتش بودیم. این روند ادامه پیدا خواهد کرد اگر طرف‌های مقابل در حل مشکلات موجود جدیت به خرج ندهند. این امر با خروج از توافق تفاوت دارد. اگر طرف‌های باقیمانده در توافق به تعهدات و مسئولیت‌های خود عمل نکنند، روندی که جمهوری اسلامی در کاهش تعهدات خود در پیش گرفته بدون شک به عنوان روند قانونی -که بر اساس برجام حقش است- ادامه خواهد یافت.

* در صورت فروپاشی توافق هسته‌ای، آیا نگران بازگشت تحریم‌ها از طریق شورای امنیت- که اروپایی‌ها تهدید کردند- نیستید؟

طی یک سال گذشته، هیچ تعهدی از اروپایی‌ها ندیدیم. مواضع سیاسی و اعلامی اروپا در تعهد به توافق، مهم است اما این مواضع را باید عملاً روی زمین دید. نه تهدید و نه حرف‌های لفظی، سودی ندارد. فشار آمریکا سبب شده که اروپا تا الان به تمام تعهدات خودش عمل نکند. این که نخواهند یا نتوانند به وظایفشان عمل کنند، برای ما فرقی ندارد (چون نتیجه یکی است)؛ مهم این است که از ناحیه اروپایی‌ها هیچ اتفاق قابل توجهی رخ نداده است. اروپا باید در عمل، همراهی با توافق را نشان دهد. باقی ماندن در این توافق به نفع همه است تا زمانی که همه طرف‌ها کاملا به آن پایبند باشند. توافق هسته‌ای دستاوردی بزرگ است. این توافق از حیث دیپلماسی چند طرفه برای حل مشکلات منطقه با گفت‌وگو و مذاکره، تجربه‌ای موفق بود. اما خروج یکجانبه آمریکا تهدیدی خطرناک برای دیپلماسی چند طرفه ایجاد کرد. ما خواستار حل مشکلات در چهارچوب برنامه اقدام فراگیر مشترک از طریق گفت‌وگو و دیپلماسی هستیم. ما به توافق تا الان پایبند بوده‌ایم و همه طرف‌های توافق این را می‌دانند. اما توافق چند طرفه یعنی تعهد طرف‌های مختلف آن. در صورتی که همه اعضای توافق به تعهدات پایبند باشند ما نیز به تعهدات خود پایبند خواهیم بود وگرنه در چارچوب توافق به شکل تدریجی، گام‌های بعدی را بر خواهیم داشت. ما همیشه به طرف‌های اروپایی درباره پیامدهای منفی جهانی فروپاشی توافق هسته‌ای به دلیل خروج آمریکا و عدم اهتمام جدی اروپا برای حفظ آن، هشدار داده‌ایم. به هر ترتیب ایران اکنون جایگاه سیاسی بالایی در این قضیه دارد. شما دیدید که آمریکایی‌ها در خصوص موضوع نفتکش‌ها، تلاش کردند آن را در شورای امنیت مطرح کند اما شکست خوردند. ایران از حیث سیاسی در وضعیت برتر قرار دارد. ما همه اقدامات‌مان را در چارچوب توافق بین‌المللی انجام داده‌ایم. کاهش تدریجی تعهدات ما مستند به حق ما در توافق است.

*چرا ایران درخواست ترامپ برای مذاکره را رد می‌کند؟ آیا در نشست گروه «بیست» در ژاپن، میانجیگری‌های جدیدی مثل رئیس جمهور فرانسه، انجام شد؟

ما قبل از این نیز با آمریکایی‌ها برای یک توافق چندطرفه توافق کرده بودیم. کشوری که به توافق پایبند مانده، ایران است و کشوری که از زیر مسئولیت تعهدات خود شانه خالی کرده آمریکاست. خروج یکجانبه آمریکا از توافق و تلاش برای خارج کردن کشورهای اروپایی از آن، اعمال چند مرحله از تحریم‌ها علیه ایران، متوقف کردن اجرای بندهای توافق هسته‌ای که نقض آشکار قطعنامه 2231 است و دیگر اقدامات ویرانگر آمریکا طی یک سال گذشته، همه عواملی است که سبب می‌شود ایران دعوت آمریکا به مذاکره جدید را رد کند. آمریکا اکنون مشغول اجرای سیاست فشار حداکثری بر ایران است و در عین حال پیشنهاد مذاکره می‌دهد. پیشنهاد مذاکره، تاکتیکی برای تکمیل راهبرد آمریکا علیه ایران است. آمریکا جنگ اقتصادی علیه ایران به راه انداخته است. آنها این را به مثابه فشاری بر ایران می‌دانند تا آن را به سوی مذاکره سوق دهد، اما ما آن را جنگ تلقی می‌کنیم؛ جنگ تروریستی اقتصادی. در عین حال کشوری که دنبال گفت‌وگو یا مذاکره است همزمان برای تحمیل تحریم و قیدوبند بیشتر بر مذاکره‌کنندگان و دیگر دیپلمات‌ها، تلاش نمی‌کند. برای ناظران بین‌المللی، این تناقض‌ها در سخنان و عملکرد آمریکایی‌ها کاملاً روشن است. کاملا روشن است که نتیجه مذاکره با چنین کشوری چه خواهد بود. علاوه بر این ما معتقدیم که برنامه اقدام فراگیر مشترک، بهترین توافق بین ایران و امضاکنندگان آنست. ما تجربه ناموفق و غیر قابل قبولی از رفتار آمریکا داریم؛ تا زمانی که آمریکا به چارچوب توافق هسته‌ای و پایبندی به تعهدات آن بازنگردد این روند ادامه خواهد داشت.

اما در خصوص میانجیگری‌های جدید که در رسانه ها مطرح شده است باید بگویم ما از موضع سیاسی کشورهای اروپایی که علیه خروج آمریکا گرفته شد، استقبال می‌کنیم اما این مواضع قطعاً باید به گام‌های عملی تبدیل شود. در زمانی که «آبه شیزو» نخست وزیر ژاپن به ایران سفر کرد، مواضع جمهوری اسلامی ایران به روشنی اعلام شد اما شما دیدید که یک روز قبل از سفر آبه به تهران، آمریکا تحریم‌هایی جدید بر بخش پتروشیمی ایران اعمال کرد. قطعاً این سیاست ویرانگر هر تلاشی برای کاهش تنش‌ها و بازگشت وضعیت به مسیر دیپلماسی را غیرموثر و بیهوده خواهد گذاشت. طبیعتاً تا زمانی که دولت آمریکا سیاست تنش و ویرانگری را در پیش گرفته هرگونه میانجیگری بی‌معنا خواهد بود.

* شاهد اتفاقات امنیتی در خلیج (فارس) هستیم. تا چه حد احتمال دارد که حوادث نظامی مثل سرنگون کردن پهپاد آمریکایی تکرار شود؟ آیا خطرات تقابل نظامی، برقرار است مثل آنچه رئیس جمهور آمریکا اخیرا به آن اشاره کرد؟

در وضعیت کنونی، سه طرف تلاش می‌کنند که همه احتمال‌ها و جنگ علیه ایران آغاز شود. افزایش حضور نظامی خارجی در منطقه، طبعاً خطر تقابل نظامی را افزایش می دهد. اما ایران قطعا دنبال نگ نیست و این را بارها اعلام کرده‌ایم و خود را به آن متعهد می‌دانیم. جمهوری اسلامی ایران هیچ جنگی را آغاز نخواهد کرد اما از تمامیت ارضی خود دفاع خواهد کرد. سرنگون کردن پهپاد آمریکایی پیامی کاملا روشن به آمریکایی‌ها بود و محتوایش این بود که هیچ اقدام آنان بدون پاسخ نمی‌ماند. هر تحرک مشابه آمریکا، چه محدود چه گسترده، با واکنش سریع و قدرتمند ایران روبه‌رو خواهد شد.

*وزارت امور خارجه ایران، اخیراً طرح ابتکاری «معاهده عدم تجاوز» با کشورهای عربی خلیج (فارس) را مطرح کرد. چه پاسخی از ریاض و ابوظبی گرفتید؟ آیا این طرح جدی است یا مانور؟ چگونه در سایه سخنانی که رسانه‌های عربی به مسئولان ایران درباره تسلط بر چهار پایتخت عربی منسوب می‌کنند، می‌توان به کشورهای عربی اطمینان داد؟

معاهده عدم تجاوز که دکتر [محمد جواد] ظریف در [سفر] عراق آن را پیشنهاد کرد، پیشنهادی جدی است. اگر یادتان باشد آقای ظریف دیدگاه جمهوری اسلامی ایران و نحوه اجرای آن در مقابل همسایگانش را در یادداشتی با عنوان «همسایگان ما اولویت ما هستند» در سال 2013 که شرایط کاملا با وضعیت امروز متفاوت بود، تشریح کرد. با وجود اینکه شرایط منطقه تغییر کرده، [این دیدگاه] برای ما همچنان وجود دارد. در آن زمان ایران و گروه پنج به‌علاوه یک، مشغول مذاکراتی جدی برای رسیدن به توافق بودند. آن زمان برخی کشورهای منطقه بیم و نگرانی مستمر از حصول توافق بین ایران و غرب بر سر برنامه هسته‌ای و رفع تحریم‌های ایران را داشتند و آن را به زیان خود می‌دیدند. آقای ظریف در آن یادداشت صراحت اعلام کرد که جای بیم و نگرانی نیست. او تلاش کرد شیوه‌ای برای نزدیکی بین کشورهای منطقه ترسیم کند. اکنون و بار دیگر با آنکه وضعیت منطقه در مقایسه با آن سال کاملا تغییر کرده، سیاست ما در مقابل همسایگان ثابت است. این پیشنهاد درباره معاهده عدم تجاوز، نشانه حسن نیت ایران در تعامل با همسایگانش است و همسایگان ما باید بدانند که افزایش قدرت ایران به معنای تهدید آنها نیست. ایران از گذشته، پیشنهاد‌دهنده نزدیکی میان کشورهای منطقه و در پیش گرفتن سیاست ادغام و تکامل این کشورها بوده است. حتی پیشتر هم آقای ظریف پیشنهاد یک سمینار برای گفت‌وگوهای منطقه‌ای داده بود و همه این‌ها با هدف اطمینان‌بخشی به کشورهای همسایه است. جمهوری اسلامی ایران به ضرورت تامین امنیت منطقه ایمان دارد؛ امنیتی که کشورهای منطقه آن را فراهم کنند نه آنکه از خارج منطقه وارد شود. این اقدامات به مثابه سکویی برای کشورهای منطقه، جهت مذاکره با هدف‌های جمعی خواهد بود. طبعاً تبلیغاتی در رسانه‌ها و به خصوص در آنهایی که سیاست خصمانه علیه جمهوری اسلامی دارند، علیه این موضوعات منتشر می‌شود اما ما مواضع اصولی و روشن خود را همیشه صریح و شفاف مطرح کرده‌ایم؛ مواضعی که بر ضرورت نزدیکی بین کشورهای منطقه تاکید می‌کند.

* تحریم‌ها به طور کلی تا چه حد بر اقتصاد ایران به ویژه به صادرات نفت و گاز ایران صدمه زده است؟

قطعاً غیرموثر نبوده و صادرات نفت ایران در وضعیت کنونی به خصوص در سایه تاثیر روانی و اجرای تحریم‌ها کاهش پیدا کرده است. این مسئله بسیار مهم است و ما در مذاکره با طرف‌های اروپایی، بر موضوع فروش نفت به عنوان یک اولویت در کنار تبادلات بانکی تمرکز کرده‌ایم. باید بدانیم که تجربه مقابله [تهران] با تحریم‌های آمریکا برای ایران تجربه جدیدی نیست. جمهوری اسلامی ایران سال‌هاست که تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد، حتی شاکله اقتصادی ایران خود را بر اساس این تحریم‌ها وفق داده است؛ به این معنا که اقتصاد ایران و صنعت و تجارت در طول 40 سال گذشته در سایه تحریم‌های آمریکا با تکیه بر قدرت داخلی به مسیر خود ادامه داده است. این مشخصه یا حقیقتی است که ایران را از دیگر کشورهایی که روابطی عمیق با نظام اقتصاد بین‌الملل دارند، متمایز می‌کند و هر تغییری می‌تواند بر معادلات اقتصادی این کشورها به صورت گسترده تأثیر بگذارد. اما طبعا، صادرات نفت یکی از پایه‌های اساسی اقتصاد ایران است. در وضعیت کنونی، مکانیسم اینستکس برای حمایت از تبادل تجاری و مالی است و اروپایی‌ها باید بتوانند شروط ما برای فروش نفت را برآورده سازند. از کشورهای اروپایی انتظار داریم که موضوع فروش نفت را با جدیت بررسی کنند؛ اما طبیعی است که ما موضوع فروش نفت را از طرق دیگر نیز بررسی کنیم.

منبع: فارس